|
| |
Bericht, aangaande de nieuwe uitvindingen van de heeren Rumford en Voght, tot het bespaaren der brandstoffen, vooral in de keukens.
De Oorlog, die een zo aanzienlyk deel van Europa ontrust heeft, en die nog met zyne verwoestingen voortgaat, is thans niet de eenigste geessel van het menschdom. De openbaare elende is nog vermeerderd door eene algemeene schaarsheid van levensmiddelen, gedeeltelyk veroorzaakt door den oorlog, en voorts door het slegt gewas van het voorig jaar. Nog heeft zich hier, op het onverwagtst, voor de tweede maal, een narde winter bygevoegd, welke, onder anderen te Londen, eene ontzettende schaarsheid van brandstoffen heeft veroorzaakt. Meer dan ooit heeft men, door deezen zamenloop van rampen, het nut ondervonden van de
| |
| |
ontdekkingen des Graaven rumford, om goedkoop spys te bereiden, en de kostbaare brandstoffen te bespaaren. Byna in alle groote Steden van Europa hebben weldaadige menschen, op het voorbeeld van het ten dien einde opgericht Genootschap te Londen, zich vereenigd, om edelmoediglyk hulp toe te brengen aan de algemeene elende. De bestierders der voornaamste Hospitaalen, en van andere openbaare Inrichtingen, hebben zich gehaast om gebruik te maaken van des Graaven bedenkingen en ontwerpen, welke hy heeft voorgedraagen in zyne derde en zesde wysgeerige Verhandeling. Op zyne beginzelen werkende, heeft men groote zaalen met geringe kosten verwarmd, en gebruik gemaakt van zyne goedkoope soupes, die met zo veel voordeel, in de plaats der gewoone en duurdere voedzels, kunnen gebruikt worden. Zelfs heeft men van de Rumfordsche soupes gebruik gemaakt tot het voeden der Russische troupes, welke zich thans op de Eilanden van Jersey en Guernsey bevinden, die daar over zo wel voldaan zyn geweest, dat zy zich naauwkeurig hebben laaten onderrichten, aangaande de beste manieren, om dezelve gereed te maaken, om ze dus ook in hun vaderland te kunnen bekomen. De naam van rumford, als van een der groote weldoeners der menschheid, zal dus ook zelfs tot in het hart van 't afgeleegen Rusland bekend worden, en de Armen van alle Gewesten zullen den man zegenen, die zo veel verligting aan hun lot heeft toegebragt.
In eenige laatere onlangs uitgekomene stukjes zyner Verhandelingen heeft de verdienstelyke rumford zich voornaamelyk bezig gehouden met het overweegen van het gebrekkig maakzel der Keukens en Fornuizen, door eene betere inrichting van welke eene aanzienlyke hoeveelheid van brandstoffen zou kunnen worden bespaard. Teffens handelt hy over een aantal misbruiken in de Keukens, door welker verbetering insgelyks veel voordeel zou kunnen worden behaald. Onder anderen veroordeelt hy ten sterksten de gewoonte, om, met groote kosten, het water, waarin vleesch tot soupes gekookt wordt, steeds in een staat van heevige kooking te houden. Hy bewyst met voldoende proeven, dat men aan hetzelfde oogmerk kan voldoen, met het water maar even kookend heet te maaken, en hetzelve in dien graad van hette te houden met een klein vuurtje; waardoor
| |
| |
men dus de uitwaazeming van het water meerendeels belet, en niet noodig heeft, 'er steeds koud water by te doen, en dat weder, met merkelyke vermeerdering van brandstoffe, aan de kook te brengen. Om op deeze wyze eene uitneemende soupe te kooken uit honderd ponden vleesch, met driehonderd ponden water en eenige andere ingredienten, heeft hy maar negenëntwintig en drie vierde pond pynboomenhout, of zestien ponden steenkool, noodig; verondersteld, dat de ketel geplaatst worde op een welingericht fornuis, in 't welk men het vuur naar behooren kan bestuuren. - Niet minder klaagt de Schryver over de braadspitten, die door middel van den rook worden gedreeven, (Tournebroches a fumée) als verslinders van onbedenkelyk veel vuur. Dan daar deeze handgreep, buiten Engeland, weinig bekend is, zal het onnoodig zyn, daar over meer aan te merken.
De keukens en haarden, van welke men doorgaans in Engeland en in Duitschland gebruik maakt, zyn, volgens de waarneemingen van den Graaf rumford, ten hoogsten gebrekkig, omdat zy geheel open zyn, en dus het meerendeel der brandstoffe onnut doen verspillen in rook en damp, tot nadeel teffens der gezondheid van de bewooners dier vertrekken. Het éénig middel, om dit te verhelpen, is het maaken van geslooten fornuizen, voorzien met aschgaten en kleine schoorsteentjes, die, door middel van schuiven, meer of minder geopend kunnen worden, terwyl men, wanneer het noodig is, de warmte nog kan aanzetten, door eenige togtgaten, gewoonlyk Registers genoemd. Zyn de ketels, van welke men gebruik maakt, zeer groot, dan raadt de Wysgeer aan, het maaken van eene opening in het fornuis, boven den rooster, om de brandstoffe door te kunnen gooijen.
Aangaande de ketels en bekkens, van welke men in eene op zyne wyze ingerichte keuken gebruik zal maaken, geeft hy de volgende aanmerkingen op. Het zelfde fornuis kan dienen voor ketels van verschillende grootte, mits dat zy maar dezelfde middellyn hebben; de verschillende grootte wordt dan bepaald door de meerdere of mindere diepte en hoogte. Wanneer een groote ketel, of bekken, weinig diepte heeft, moet de bodem zeer dun zyn, dewyl de Schryver heeft waargenomen, dat het vuur veel eerder dikke dan dunne bodems vernielt;
| |
| |
iets wonderlyks, 't welk tot hier toe onbekend was. Ieder ketel, bekken, pan, enz. moet een dekzel hebben met een dubbelen bodem. Deeze dekzels moeten uit blik gemaakt worden, omdat de Graaf heeft waargenomen, dat het blik de warmte beter bewaart dan alle andere metaalen. De ketels, enz. moeten alle genummerd zyn op derzelver buitenrand, om te weeten tot welk fornuis zy behooren: insgelyks moeten de fornuizen ook genummerd zyn, om alle verwarring voor te komen. De afmeetingen van de fornuizen en van de ovens, geschikt tot bakken of braaden, moeten volgens de plaatzelyke omstandigheden zeer verschillende zyn, zo dat men daaromtrent niet dan algemeene regelen kan mededeelen. Het best zal men zich dienaangaande kunnen onderrichten, door gebruik te maaken van de uitvoerige afbeeldingen en plans der voornaamste groote keukens, welke de Graaf rumford zelve heeft gebouwd, en waar van hy de beschryving heeft in het licht gegeeven. De beste dier keukens is, volgens het getuigenis des bouwers zelven, die van den Baron lerchenveld, Grootmeester der Keukens van den Keurvorst van Beijeren, te Munchen. Er is niets aan gespaard, om deeze keuken gemakkelyk, het en aangenaam te maaken: met dat alles was de Kok van den Baron lerchenveld in den beginne maar maatig voldaan over de nieuwe inrichting, en het had veel moeite in, om hem te overtuigen van het nut en de voortreflykheid der nieuwe keukengereedschappen. Zo veel vermogen oude vooroordeelen en gewoonten!
In zyne nieuwe groote keukens maakt de Graaf rumford een groot gebruik van den rook, om daardoor water tot verschillende gebruiken heet te maaken, 't geen tot eene aanzienlyke bezuiniging der brandstoffen verstrekt. Ten dien einde moet men zich zyne regels eigen maaken, strekkende tot het recht gebruik zyner schuiven en registers, om vooral daardoor de te spoedige verbranding en verspilling der brandstoffe voor te komen. Het is zekerlyk voor een Kok zeer gemakkelyk, dat hy, door het gebruik van zodanige werktuigen, de kragt van het vuur oogenblikkelyk kan aanzetten of verminderen. Doch hier toe is oplettend en goedwilligheid noodig. Het is dus te vreezen, dat de Rumfordsche vuurhaarden niet gemakkelyk in de keukens van byzondere lieden algemeen zullen worden, en dat
| |
| |
derzelver gebruik zich voornaamelyk zal blyven bepaalen tot groote openbaare inrichtingen, in welke dagelyks een groote voorraad van spyzen, met weinig kosten, moet gereed gemaakt worden.
Het Patriottisch Gezelschap te Hamburg, aan het welk de Armen zo veele schoone inrichtingen verschuldigd zyn, heeft zich ook bezig gehouden met het beraamen van middelen, om de duurte der brandstoffen, door verstandige maatregelen, draaglyker te maaken. In het voorleden jaar heeft, op deszelfs verzoek, een zyner leden, de Heer voght, een man, bekend, zo wel door zyne menschenliefde, als door zyne uitmuntende bekwaamheden, dienaangaande ernstige onderzoekingen gedaan, en, na het neemen van verschillende proeven, heeft hy een kagchel uitgedagt, en in zyn huis te Flotbeck laaten bouwen, welke, met het noodig keukengereedschap voorzien, ten vollen aan de verwagting heeft voldaan. Deeze kagchels zyn reeds in meer dan zestig gemeene wooningen in de Voorsteden van Hamburg aangenomen, en kunnen voor minder dan dertig guldens Hollandsch gebouwd worden: terwyl eene huishouding de helft der brandstoffen, die zy anders benoodigd is, daar door bespaart. Om het gebruik deezer kagchels nog algemeener te maaken, heeft de Heer voght aan zyne medeleden het voorstel gedaan, om een van deeze kagchels te doen plaatzen in een der openbaare vertrekken van een der aanzienlykste Hamburgsche Godshuizen, en teffens gratis een bericht uit te deelen, aangaande de groote voordeelen deezer inrichting, met aanbod eener belooning voor een ieder, die zal kunnen goedvinden, om, binnen Hamburg, zodanig eene kagchel in zyn huis te doen plaatzen.
De Heer voght, verlangende om het nut zyner vinding niet alleen tot Hamburg te bepaalen, heeft eene uitvoerige beschryving zyner uitvinding medegedeeld aan den Graaf rumford, welke hem, in een Brief van 17 July 1799, betuigd heeft, dat hy nog nooit iets zo voortreffelyks van dien aard heeft gezien. Het is te hoopen, dat de Armen, door de vereenigde poogingen deezer twee uitmuntende Geesten, eerlang zo gelukkig zullen zyn, om in hunne hutten een gemak en genoegen te kunnen genieten, 't geen hun voorheen geheel onbekend was.
|
|
Auteursrechtvrij