Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1783

Proeve eener bevatbaarer en vollediger Onderwyzing in den Godsdienst, dan de Heidelberrgsche Katechismus behelst; geschikt naar deszelfs Grondstellingen en Leerorde. Uit het Hoogduitsch overgezet. Te Amsteldam, by de Erven D. Klippink, 1782. Behalven het Voorwerk, 112 bladz. in gr. octavo.

Uit dezen Tytel namén wy af, dat dit Geschrift zou behelzen de proeve ener onderneminge ter verbeteringe van den Heidelbergschen Catechismus; of zodanig ene onderwyzing, welke strekte, om de daer in voorgestelde waerheden bevatbarer en vollediger te ontvouwen. Dan de inhoud beantwoord daeraen in genen dele; gemerkt dezelve inderdaed niets gemeens heeft met den Heidelbergschen Catechismus, noch in deszelfs Grondstellingen, noch in deszelfs Leerorde, zo ver het betreklyke daertoe den Heidelbergschen Catechismus byzonder eigen is, en zulks die Onderwyzing van anderen onderscheid. Wy kunnen derhalven de uitvinding van dezen Tytel tot nog niet anders dan voor ene misstelling houden; die wy des voor 't overige daer laten.

Wat wyders deze Onderwyzing, zonder enige vergelyking met anderen, op zich zelve beschouwd, aengaet, dezelve mag wel geteld worden, onder die soort van Schriften, waer van men zich met vrucht in de onderwyzinge der Jeugd kan bedienen. Ze behelst ene geleidelyke en duidelyke voordragt van de algemene waerheden van den Christelyken Godsdienst, met ene doorloopende ontvouwing van de voornaemste plichten die een Christen te betrachten staen, en 't geen hy in acht heeft te nemen, om zyne Heiligmaking te bewerken. Om dit op ene geregelde manier onderscheidenlyk voor te stellen, maekt de Autheur, na ene geschikte Inleiding, zyn Geschrift drieledig.

[p. 13]

Vooreerst gaet hy na, 't geen de mensch, naer de onderwyzing van Jezus en zyne jongeren, gelooven moet, om den hoogsten troost in leven en sterven deelachtig te worden. Hierop ontvouwt hy, ten twede, 't geen de mensch, volgens die onderwyzing, en ten dien einde, doen moet. En ten laetste handelt hy over enige byzondere Godsdienstoefeningen, welken Jezus en zyne Jongeren aenbevelen, als middelen ter bevorderinge van Geloof en Godzaligheid; die ten dele tot den byzonderen huislyken, en ten dele tot den openbaren Godsdienst der Christenen behooren. Dit alles word in achtervolgende Stellingen opgegeven; en op den kant zyn Vragen geplaetst, welken tot die Stellingen betrekkelyk zyn; van welker door hem beoogd gebruik de Schryver in zyn Naschrift het noodige verslag geeft. Het Onderwys is in alle opzichten van die natuur, dat der Jeugd gene byzondere denkbeelden van deze of gene Gezindheid ingeboezemd worden; alles wat 'er in voorkomt kan, ten minste naer 't ons toeschynt, nagenoeg de toestemming van alle Christenen erlangen; en de Autheur drukt zich deswegens op ene zo klare en juist bepalende wyze uit, dat de Jeugd, die enige oplettendheid gebruikt, niet wel kunnen mistasten, in 't recht verstaen zyner onderrichtingen. - Zodanig ene wyze van onderrichting heeft dit voordeel, dat de Jeugd in de eerste plaetze zulke kundigheden van den Christelyken Godsdienst ontvangt, die haer van een bestendig nut kunnen zyn; en haer byzonder te stade kunnen komen, wanneer zy zich vervolgens, met een onpartydig gemoed, op de beoefening van de onderscheiden denkbeelden der verschillende Christelyke Gezindheden toelegt. - Dit is wel de hedendaegsche gewoone weg niet; men maekt de Jeugd integendeel veelal zeer vroeg bedreven in de geschillen der Christenen, zonder hen door ene algemene kennis van den Christelyken Godsdienst voorbereid te hebben. Edoch, wy durven het wel aen 't oordeel van verstandige en gemoedlyke Christenen, die de zaek van den Godsdienst onpartydig beoordelen, overlaten, of niet de eerstgemelde weg de voorkeuze verdiene: 't is ten minste een soortgelyke weg, als men in de onderwyzing en beoefening van meest alle andere Wetenschappen gemeenlyk goedkeurt.