Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1778

Nadere Aanmerkingen over den aart en de waarde der Burgerlyke Vryheid, en eene vrye regeering, enz. door Richard Price, Dr. in de Godgel. en Lid van de Koningl. Maats. der Weetenschappen. Uit het Engelsch vertaald, en met eenige ter zaake dienende Uittreksels uit vermaarde Schryvers voorzien, door Johan Derk, Baron van der Capellen; Beschreeven in de Ridderschap van Overyssel, &c. Te Leiden by L. Herdingh, 1777. Behalven de Voorreden van den Vertaler, 106 bladz. in groot octavo.

't Algemeen gerugt, dat de Aanmerkingen over den aart der Burgerlyke Vryheid, enz. van den Eerwaarden price, zoo in Engeland, als elders, gemaakt hebben, verwekte, gelyk het gemeenlyk gaat, al vroeg veele tegenschriften tegen dezelven, waarvan sommige van meerder of minder aanbelang waren. Onder de voornaamste en edelmoedigste Tegenschryvers van den schranderen Doctor was zekerlyk de Heer goodricke; van wiens geschrift, als mede uit het Engelsch in 't Nederduitsch vertaald, wy voorheen⁽¹⁾ verslag gedaan hebben. In deeze nadere Aanmerkingen nu tragt de Heer Price zyne voorige aanmerkingen te staaven, tegen de voornaamste tegenwerpingen, welke daartegen, inzonderheid door den Heer Goodricke gemaakt zyn. Over 't algemeen komt het ons voor, dat de Autheur 'er vry wel in geslaagd is; en 't blykt duidelyk genoeg, dat de meeste der tegenwerpingen rusten op verkeerde op-

(1) Zie Hedend. Vad. Letter-Oef. VI. D. bl. 174.

[p. 132]

vattingen van des Heeren Price's gezegdens. Ondertusschen behelzen deeze Nadere, zoo wel als de eerste, Aanmerkingen, zaaken van zoo veel gewigt, dat zy alleszins de oplettendheid onzer Landgenooten, en vooral van onze Hoogleeraaren in het algemeene Staats- en Volkeren - regt, verdienen. Want schoon wy oordeelen, dat de Eerwaarde Doctor zyne gronden vry bondig gestaafd, en tegen zyne Partyen verdeedigd hebbe, zyn wy egter verre af van in allen opzigte met hem overeen te stemmen; en daarom wenschen wy te meer, dat eene bekwaame hand zyne gronden en leerstellingen eens nader ter toetse moge brengen.

Na dat de Heer Price, in de eerste afdeeling, welke bepaaldelyk handelt over den aart der Burgerlyke Vryheid en het weezenlyke eener vrye regeering, zyne te vooren gegevene bepaalingen van de Vryheid, zoo in 't Natuurkundige, als in 't Zedelyke, Godsdienstige en Burgerlyke, nader heeft bevestigd en aangedrongen, besluit hy, dat geene regeeringen inderdaad vry zyn, of zy moeten deeze volgende eigenschappen hebben: ‘Eerstlyk, allen, niemand uitgezonderd, moeten door hunne Gemagtigden vertoond worden. Geen Staat, waar van maar een gedeelte vertoond wordt in 't wetgeevende lichaam, dat denzelven regeert, kan gezegd worden onder eene zelfregeering te zyn. Zoo Schotland geene Gemagtigden in 't Britsche Parlement had, zou het niet vry zyn; even min zou men Brittanje vry kunnen heeten, wanneer alleen Engeland, deszelfs ander gedeelte, op eenen eenparigen voet vertoond was. Het zelfde is, in 't algemeen waar, van elk Land, dat onderworpen is aan eene wetgeeving, waarin alleen sommigen van deszelfs deelen, of sommige classen of rangen van menschen vertoond zyn, en anders niet’.

‘Ten tweeden, de Gemagtigden van eenen vryen Staat moeten vry gekoozen zyn. Zo dit het geval niet is, zo zyn zy in 't geheel geene Gemagtigden; en eene regeering van zulk slag van Representanten ontaart in eene regeering van eene Cabale, of van lieden in eenen Burgerstaat, die magt of geld genoeg hebben, om hunne Bedieningen te koopen of af te dwingen’.

‘Ten derden, na vry gekoozen te zyn, moeten zy zelven vry zyn. Indien 'er eenige hooger wil is, die hunne besluiten bestiert, en van welken zy afhangen, zo worden zy werktuigen van dien wil; en 't is eigenlyk die wil alleen, die den Staat regeert’.

‘Ten vierden, zy moeten voor korte termynen gekoozen worden; en, voor alle hunne verrichtingen, aan hunne lastgeeveren verantwoordelyk zyn. Zonder dit zal een Volk geen bedwang over zyne Gemagtigden hebben; maar door dezelve te verkiezen, zig geheel van zyne vryheid ontdoen, en eeniglyk het armzaalige voorregt genieten, van, op zekere tyden, een getal van lieden te verkiezen, welken zy gehouden zyn te dienen, en die, naar hun goeddunken, over hunne lyven en goederen zullen be-

[p. 133]

schikken’. - En, ‘indien eene regeering, door Gemagtigden, vervolgt hy, gebrekkig is in elk der vereischten, die ik heb opgegeeven, dat is, indien zy op eenen oneenpaarigen voet geschiedt, en maar voor een gedeelte van den Staat plaats heeft; indien zy aan het bedwang des Volks niet is onderworpen; indien zy door omkooping en voor lange tydperken gekoozen wordt, en na gekoozen te zyn veil en afhanglyk is; - in deeze omstandigheden wordt eene Volksvertooning eene bedriegery; eene publieke pest; ja, eene regeering door dezelve is even onbestaanbaar met waare vryheid, als de eigendunkelyke alleenheersching’⁽¹⁾.

Na dit alles nog nader aangedrongen, en van 't geene daar tegen was ingebragt gezuiverd te hebben, handelt de Heer Price, in de tweede afdeeling, van de waarde der Vryheid en de uitneemendheid eener vrye Regeering; en zulks op eene wyze, dat deeze afdeeling vooral de aandagt onzer Landgenooten, en van alle waare liefhebbers der onschatbaare vryheid, tot zig moete trekken. ‘Vrye regeeringen, zegt hy, zyn de eenigen, die aan 's menschen redelyke vermogens ruimte geeven, om zig te kunnen uitzetten; zy alleen begunstigen derzelver volinaaking. De leden van Vrye Staten, hunne regten beveiligd ziende, en weetende, dat zy zonder overlast de vrugten van elke aanwinst, die zy kunnen maaken, zullen genieten, worden daar door tot nyverheid aange-

(1) ‘Met dit verslag, zegt de Heer Price, heb ik alleen bedoeld aan te toonen, wat 'er tot eenen vryen Staat vereischt wordt, zonder op eenigerlei wyze te willen bepaalen, welke regeeringssorm de beste zy. Dit zyn twee zeer onderscheidene stukken. Het eerste heeft weinig zwaarigheid in. Een vrye Staat is een Staat, die door zig zelven geregeerd wordt op zulk eene wyze als ik heb voorgesteld. Doch hy kan vry zyn en niettemin de beste regeeringsconstitutie niet hebben. Vryheid, hoewel het weezenlykste vereischte in eene goede regeering, is het eenige niet. Wysheid, eenigheid, spoed, geheimheid, en nadruk zyn niet minder nodig; en dat is de beste regeeringsform, die al deeze hoedanigheeden best vereenigt; of, die by eene gelykmaatige en volmaakte vryheid de grootste wysheid in 't beraadslagen en besluiten, en de grootste eenigheid, kragt en spoed in 't uitvoeren voegt’. Doch wy wenschten, dat de Autheur deeze aanmerking niet gemaakt had. Zoo dezelve gegrond is, vervalt daardoor, onzes oordeels, zyn geheele Stelsel, wat hy 'er ook van zeggen moge. Alles komt dan neer op loutere bespiegelingen, die nooit uit te voeren zyn. Ondertussen konnen wy ons met deeze aanmerking zoo min vereenigen, als met de Stelling van den Schryver, ‘dat de Vryheid van eenen Staat of Natie in opzigt op andere Natien van denzelfden aart is, als de vryheid van eenen Burger onder zyne Medeburgeren’. En deeze zyn de twee klippen, aan welken hy zig telkens gestooten heeft; 't welk zynen oorsprong daaruit schynt te hebben, dat hy zich genooodzaakt gevonden heeft, zyne bepaalingen verder toe te passen, dan hy zig in 't begin juist wel had voorgesteld. Wy zyn egter midlerwyl van oordeel, dat men het Stelzel van den Autheur over 't algemeen zou kunnen behouden, en niet te min deeze twee Stellingen verwerpen.

[p. 134]

moedigd. De vryheid hebbende, om, hunne navorschingen in allerlei onderwerpen, zoo ver als zy kunnen, door te zetten, en zig in al hunne Godsdienstige en Burgerlyke belangen alleen door hun eigen oordeel te laaten leiden; terwyl zy aan anderen diezelfde vryheid laaten; zo moeten de dwaaling en 't bygeloos veld verliezen. Bewust van hunne eigene regeerders te zyn, door geene andere wetten, dan waartoe zy hunne toestemming gaven, verbonden, en niet onderworpen aan den eigendunkelyken wil van eenigen hunner medebargeren, zoo bezitten zy eene verhevenheid en sterkte van geest, die hen groot en gelukkig moet maaken. Hoe verschillend is de toestand van de Slaaven der willekeurige heerschappy! - Gelyk Vee, dat aan het juk gewoon is, worden zy allen langs denzelfden betreeden weg voortgedreeven, beschroomd om over de allergewigtigste onderwerpen te spreeken, ja zelfs te denken; het oog steeds met ontzag op eenig veragtelyk Schepzel, dat hun meester is, gevestigd houdende; hunne vermogens gekluisterd; en eenigen der edelste dryfveeren der menschelyke natuur, die hen tot wat groots hadden kunnen aanzetten, in hun binnenste onnut gemaakt liggende. 'Er is in waarheid niets zo vernederende, als die verbastering van 't menschdom, welke in zulk eenen toestand plaats heeft’. - Maar ik weet zeer wel, vervolgt hy wat laager, ‘dat de Burgerregeering, zo als zy tans op den aardbodem plaats heeft, op geenerlei wyze beantwoord aan de beschryving, die ik van dezelve heb gegeeven. In steê van eene instelling, ter bescherming van de zwakken tegen de sterken te zyn, vinden wy dezelve eene instelling, welke de sterken nog sterker maakt, en hun het vermogen geeft, om op eene regelmaatige wyze te kunnen onderdrukken. In steê van deugd te bevorderen, en de ondeugd te beteugelen; van alle vry onderzoek aan te moedigen, van de Vryheid te bevestigen, en van alle vreedzaame lieden, zonder onderscheid, in de genieting hunner Burgerlyke en Godsdienstige regten te beschermen; zo zien wy eene barbaarsche willekeurige heerschappy, onder haaren naam, de aarde verwoesten; sommigen op eene onredelyke wyze verhoogen, anderen vernederen, alle vorderingen stremmen, en de dierbaarste voorregten van 't menschdom met de voeten trappen. - De Burger-overheden merken zig niet aan als dienaaren, maar als meesters. Hunnen verhevenen stand verbeelden zy zig, uit hoosde van hun eigen regt, te bezitten. Het Volk rekenen zy hunnen eigendom; en deszelfs bezittingen een algemeen Fonds, waaruit zy 't regt hebben te neemen, wat hun behaagt, en waarvan aan elk in 't byzonder niet meer toekomt, dan zy wel zo goed willen zyn hem niet to ontneemen’.

Tot besluit, voegt de Schryver 'er nog verscheiden' aanmerkingen by, over den tegenwoordigen toestand van Groot-Brittanje; waarvan hy meent, dat de volgende stukken, onder veele ande-

[p. 135]

ren, maar al te klaar toonen, waar 't met hun heen wil, en hoe ver zy reeds gekomen zyn.

‘Eerstelyk. Eene algemeene onverschilligheid schynt my hand over hand onder ons veld te winnen. Dit is het noodzaaklyk uitwerkzel van toeneemende weelde en verkwisting’. En 't is, gelyk hy alvoorens reeds aangemerkt had, ‘gedaan met een Volk, zo dra het zorgloos wordt en ophoudt zig ligt te ontrusten. Eene vrye regeeringsform is niet te behouden, zonder eene ernstige en aanhoudende jaloersheid’.

‘Ten tweeden. By de omwentelingen in 1688 verkreeg het Huis der Gemeenten juist dien invloed in deeze regeering, welken het behoort te hebben, en 't bragt, geduurende eenige jaaren daar na, hen, die in 't bewind waren, niet weinig in verlegenheid; doch 't is wel bekend dat men onlangs middelen beproefd, en een vast ontwerp aangenomen heeft, om het te doen zwygen. Ik zeg niet met welken goeden uitslag. - Zeker, egter, is 't, dat zy, wier staatkunde dit geweest is, de gemeene vryheid de hartäder hebben afgestooken, en de ergste verraders zyn, die dit ryk ooit zag’.

‘Ten derden. Voor eenige jaaren, in t begin der regeering van den laatst overleeden' Koning, maakte het Huis der Gemeenten standvastiglyk Bils, om hen, die pensioenen of bedieningen van de Kroon hadden, uit hunne Vergadering te houden, welke Bils even standvastig door het Huis der Lords verworpen wierden. Tegenwoordig is niemand zo dwaas van het doen van zulke voorstellen in 't Huis der Gemeenten ooit in zyn hoofd te krygen’.

‘Ten vierden. Eene steeds op de heen zynde krygsmagt is in alle eeuwen doodlyk geweest voor de vryheid van die burgerstaaten, in welken men haar heeft ingevoerd. - Montesquieu merkt aan, dat het behoud der Vryheid in Engeland vordert, dat dit Ryk geene landmagt in dienst hebbe - Dr. Ferguson noemt het invoeren van eene staande krygsmagt “eene rampzalige verfyning in den tegenwoordigen staat der Burgerregeering”. De Heer Hume verklaart deze staande armee “eene doodlyke ziekte in de Britsche Constitutie, waar aan zy onvermydelyk moet sneeven”. Welëer gevoelde de Natie dit gevaar; en de staande armee was steeds het onderwerp van zwaare debatten in beide Huizen des Parlements. De voornaamste reden, die voor het op de been houden van dezelve gegeeven werd, was de bescherming van het Huis van Hanover, tegen de Vrienden van den Pretendent. Deeze reden heeft tans geene plaats meer; zynde het Huis van Hanover zo wel gevestigd, dat het geene bescherming van deeze soort noodig heeft. - De staande Armee is thans veel talryker en ontzaglyker dan ooit; en des niettemin is alle tegenstand tegen dezelve verdweenen, en zy, in zeeker opzigt, een gedeelte van de Constitutie geworden’, enz.

Eindelyk, heeft onze Schryver hier nog by gedaan, eenige

[p. 136]

aanmerkingen over de Schulden en Middelen van Frankryk, en eene Schets van den voortgang der Nationaale Schuld van Groot-Brittanje, van 1739 tot 1775. Men kan dit laatste niet dan met verbaasdheid leezen; gemerkt de gevolgen, die, zo de publieke zaaken van dat Koningryk niet spoedig eenen anderen keer neemen. haast onvermydelyk schynen, en niet dan met eene angstvallige ontroering te gemoet gezien kunnen worden. De Schulden van dat Ryk beliepen 1776, volgens deeze berekening, ruim honderd veertig millioenen P. St. - ‘En het tegenwoordig jaar (1777) zegt de Heer Price, moet dezelve niet weinig vermeerderen; en hoe groot zy na 't eindigen deezer beroerten zullen zyn, kan niemand voorspellen. - Een vreemde Oorlog, gevoegd by deezen tegenwoordigen burgerkryg, zou haar mooglyk kunnen brengen tot twee honderd millioenen; doch waarschynlyker tot - niets’. - Onze Natie is, in 't algemeen, zo zeer by de Engelsche Fondsen geinteresseerd, dat dit sluk inzonderheid haare overweeging verdiene.

Voorts heeft de Baron van der Capellen deeze zyne overzetting nog vermeerderd met eene breedvoerige Voorrede, waarin hy met de woorden van Locke, Hutcheson, Franklin en Burgh zoekt te staaven, 't geen door den Heere Price geleerd is. 't Is ons onmogelyk, op byzonderheden, welke hier in voorkomen, te blyven staan. Over 't algemeen kunnen we zeggen, dat deeze Voorrede veele opmerkelyke stukken behelst, en overwaardig is, door onze Landgenooten met naauwkeurigheid te worden overwoogen. ‘Den bouwvalligen toestand van Groot-Brittanjes Fondsen, (dus besluit onze Edele Schryver dezelve,) die ons van zo naby raaken, aan den dag te leggen, en myne Landgenooten, zoo veel in my is, voor schade te behoeden; - den waaren aart der Vryheid en de uitgestrektheid van de regten des Volks in myn Vaderland meer bekend te doen worden; - de regtveerdigheid van de zaak der Amerikaanen, waarin ik als nog die van 't geheele menschdom beschouw, en welke, hoedanig 'er de uitslag ook van moge zyn, zo openlyk en in myn publiek karakter verdedigd te hebben, ik my steeds tot eere zal rekenen, in een helderer licht te stellen, en het redelyk en onzydig publiek te overtuigen, dat de braave Price geen verkondiger van gevaarlyke nieuwigheden is: maar woorden van gezond verstand spreekt. - Zie daar de bedoelingen van mynen arbeid. Rykelyk zal ik dezelve beloond rekenen, zo ik bevonden word mynen Medeburgeren van dienst geweest te zyn, en wel inzonderheid, indien ik eenigzins zal medegewerkt hebben, om hunne aandagt te bepaalen tot het grootste van alle onze aardsche belangen, het behoud namelyk der Vryheid, en het weeren der Slaverny. Deeze toch met nooit sluimerende Argus-oogen alle gelegenheden bespiedende, staat altyd gereed, om door den eersten niet bewaakten toegang in te sluipen: en talloos zyn die toegangen in allerlei

[p. 137]

Regeeringen. De onze, schoon in myn oog de beste, die wy draagen kunnen, en, zo als ik meer gezegd heb, verre te kiezen boven de voorige, maakt, nogtans, hier geene uitzondering. Zy geeft ons groote voordeelen; maar zy heeft ook eene eigenaartige strekking, om ongevoelig tot eene Militaire Heerschappy over te gaan, en is niet dan met mannenkragten in evenwigt te houden. Nederland, derhalven, maake zig de voorbeelden van zyne nabuuren ten nutte, en leere uit de geschiedenissen van byna alle de Volkeren van Europa: dat de Vryheid nooit verder veilig is, dan naar maate men het invoeren der Slaverny moeilyk en gevaarlyk weet te maaken’.