De Tsjerne. Jaargang 8

[p. 97]

Sj. van der Schaaf:
Leste veleta.

Dy Sneintomoarns foar tsjerketiid stiek Siger Damstra noch even de holle om 'e hoeke by syn buorman, brêgewipper Hylke.

‘Hoe is 't, Hylke?’

Ut it bedsté kaem in grommeljend lûd.

‘Ik wit net, de bealch docht my sa sear.’

Siger Damstra, dy't nea grouwe wurden brûkte, bisaude him. It moast altyd sa bot by Hylke. Oars sa'n sobere man yn syn dwaen en litten, mar in tael, fij! Syn lêste wurd koe in flok wurde, tocht Siger, dy't wol wist dat Hylke it net lang mear meitsje soe.

‘Kin ik hwat foar dy dwaen?’

‘Lit my mar lizze; myn jonges komme daliks wer.’

Siger Damstra seach se kommen, doe't er ôfsette nei de preek, twa Swartkiken, hwant dat wie de skelnamme fan it skaei. Stiif yn 'e Sneinske klean, mei troanjes, dy't er noch nea laitsjen sjoen hie. Frjemd, men soe se foar slimme grifformearden hâlde; mar Siger wist dat se noch net iens sizze koene, hoe't in tsjerke der oan 'e binnenkant útsjocht. Bodders, materialisten, kleijers, swartkiken, sjedêr; hoe fynt it folk sokke nammen!

Hylke wie noch by de tiid, doe't Anders en Sipke ynkamen. Hja seine sahwat as; Hoe liket it? en Hylke die gjin muoite, harren hwat wiis to meitsjen.

‘Ik leau, op stjerren nei dea. Mar doch de gordinen hwat iepen.’

Anders loek hwat oan 'e forsketten dingen, en der foel in streek sinneljocht yn de sûmbere keamer.

‘De sinne skynt!’ sei Hylke. ‘Dy ha wy yn dagen net sjoen’.

Anders en Sipke seag'en mekoarren kjel oan, hwant hwat hat in man, dy't op stjerren nei dea is, einliken noch mei de sinne to meitsjen? Mar Hylke hâldde him fierder stil. Hy die de eagen ticht en de jonges moasten wol sjen, dat syn gesicht nuvere wyt wie.

‘Sille wy dokter der by helje?’

It wie Sipke dy't it frege; mar hy sei der daliks efteroan: ‘Fansels, it kostet jild.’

[p. 98]

‘Sa is 't’, sei Anders, ‘en dat waechst ús net op 'e rêch.’

Doe waerd it stil, en Hylke lei stil yn 't bêdsté, in man, dy't yn syn trouwen gjin earmoed mar noch folle minder wille kend hie. Syn hûs seach út op in feartswâl mei in wetterplak en hwat neazige winkeltsjes op 'e oare kant, Dêr hied er likernôch fyftich jier wenne mei syn warber en noartsk wiif, dêr't hy syn fleurigens oan kwyt wurden wie en syn jonges har forgrime troanjes fan hiene. Hast in jier wie hja dea, nou wie de tiid fan Hylke kommen. O, Hylke syn wiif, fantasijleaze warberens, warberens dy't alle leafde en alle fleur forballe, hie har credo west. Kloek wêze, kloek wêze, it wie har yn 'e mûle bistoarn. Har tael wie rou, har hearskippij folslein.

Né, earmoed hie Hylke net kennen, mar wol de bitterens fan it fordwinen fan langstme nei moai en better út syn siele. Syn wiif naem de brêge wol foar har rekken; hy slatte fearten en sleatten, oppere, kearde de tunen om fan de doarpslju, al nei't it útkaem. Kloek wêze, kloek wêze! Hwat wie se lulk, as er winterdeis ris neat to dwaen hie of hwannear't er sûnder baksoad werom kaem fan it fiskjen. Forgalle wie him it fiskjen, dat hy sa graech die, en it reedriden, dat hy sa goed koe.

Hwat hâldt de minsken steande, dy't fan leauwe net witte en hope en leafde forlieze? Faeks de neitins oan moaijer tiden? Doe't Hylke jong wie, neamden se him noch net swartkyk. Doe op in merkedei....

‘Sjoch, hy lûkt mei de mûle, hy koe wol laitsje’, sei Sipke forheard.

Anders waerd lulk.

‘Healwize fint, hâld dy stil, hoe krigest it yn 'e hasses!’

Hwat wisten hja fan Hylke, har heit. Hy is wer jong, de feart leit fol merkeskippen, en de himel stiet sa wûnderlik klear en blau boppe it wetter en de huzen as hy it noch nea net sjoen hat. Ut de fierte komt it lûd fan oargels en hwa hinget oan syn earm? Ja, dat is Sjouk, de faem fan de boppemaster, dy't sa hertlik laitsje kin en sa g'oed dounsje. ‘Hwat wolst wurde, Hylke?’ freget hja. ‘Dochs gjin polderjonge, dochs gjin opperman? Timmerman moatst wurde; timmerman en letter oannimmer. Dû kinst it bêst.’ En Hylke seit: ‘Dat moat altyd wêze!’ Hwerom soed er it net kinne. Mei dizze Sjouk kin er alles!

‘Anders, soene wy dochs dokter net warskôgje?’ It swit stie Sipke op 'e foarholle. ‘Ik biswar dy, dat hy laket.

[p. 99]

Ik haw him al yn jierren net laitsjen sjoen.’

Anders syn troanje roun read oan fan nidigens.

‘Dû bist in greate gek!’

Hja bleauwen dêr't hja wiene.

Né, hja wisten neat fan de man, dy't har heit wie. It is Hylke as is in swier gewicht fan him ôfgliden. Hy fielt him sa licht, sa licht. Hy dounset mei Sjouk yn 'e herberge It Reahert, hja dounsje de veleta; twa muzikanten steane op tûnen to fioelspyljen. Sa licht is Hylke, hy dounset en hy sjongt.

Hylke, dy't se swartkyk neamden, núndere yn 't bêdsté, earst sahwat súntsjes, doe lûder. It wie sjongen, it wie in wize.

Anders flokte.

‘Dit is it toppunt, dit is bûten roai.’ Der stie bangens yn syn eagen. ‘Ik helje dokter, ik doch it wol, bliuw dû hjir mar.’

Hy stau de doar út en Sipke bleau efter, de eagen ticht en de hannen yn 'e earen om oan dit bjusterbaerlik barren to ûntkommen. Mar hy hearde dochs de veleta. It duorre lykwols net lang.

Doe't dokter Terpstra kaem, wie Hylke al dea. ‘Jimme hiene my earder roppe moatten’, sei er. ‘Nou ja, fansels, ik hie der dochs neat oan foroarje kind.’

Sa is Hylke, dêr't alle fleur út fordreaun en forballe like to wêzen, as de helt út Lucia di Lammermoor sjongend stoarn. Mar nimmen hat it witten, dokter Terpstra net en Siger Damstra net. It g'eheim fan dizze skande leit feilich bigroeven yn de sûmbere herten fan syn soannen.