De Tsjerne. Jaargang 5

[p. 137]

W. Kok:
Pyramus en Thisbe.
(Ovidius.)

Hoe ûngelyk it Latyn en it Frysk binne fielt allinne hwa't bisiket to ‘fortalen’. Ungelyk yn foarm en kleur binne de wurden en de sinnen, ûngelyk de klank en it byld. En dan lizze der tweintich ieuwen tusken ús tiid en de tiid doe't Ovidius syn forhael skreau! Sadwaende grypt eltse oersetting wol djip yn yn de wearde fan it origineel en guon literatoren wolle dan ek net fan oersetten, en alhiel net yn it oarspronklike metrum witte. Mar hoe fruchtber is net de konfrontaesje fan oersetting en origineel, it jin rekkenskip jaen fan eltse subtile ûnderskieding, de sfear en de kleur en de klank fan elk wurd. Dêrom haw ik it weage om it âlde, alle âld-gymnasiasten en mannich oaren bikende en biromde fers fan Ovidius dochs oer to setten. Binammen nei de tige knappe biwurkingen fan Kees Stip (Vijf variaties op een misverstand) is it goed om it origineel yn in frijhwat letterlike oersetting lêze to kinnen. It soe faeks net gek wêze as ek yn it Frysk ris bisocht waerd hwat Kees Stip dien hat yn it Hollânsk. Of is dy muze foar de Tsjerne to licht? Ik leau fan net. Hawar, hjir is dan hwat fan Ovidius oerbleau. It origineel stiet Metamorphosen IV 55-166.

Pyramus en Thisbe, hy kreazer as alle jongfeinten,
Hja fan 'e fammen, dy't Easterlân hie, wol fierwei de keinste,
Wien' in pear buorljusbern yn Babylon, dat nei 't hja sizze,
Heech mei har bakstiennen muorren Semiramis earen forsterke.
Neibuorskip joech harren kunde en 't earste bigjin fan 'e leafde,
't Boaze allinkenwei oan, en grif wienen rjuchtlik hja boaske,
Hie it mar mocht fan har thús. Mar dy koenen dochs ien ding net keare:
Beide hie leafde it hert yn likense lôge ûntstutsen.
Nimmen oars wist der noch fan, hja praetten mei knik en gebearten,
Mar yn 't forhoalene lôge it fjûr namsto fûlder omhegen.
Doe't hja alearen dy wenten dêr setten, doe wie by it bouwen
Daelk al in skuorke ûntstien yn 'e muorre tusken de huzen.
Nimmen hie 't ea noch bispeurd yn dy lange rige fan jierren,
Mar sjucht de leafde net skerp? Jim hawwe 't it earste ûntdutsen,
En 't waerd de wei foar petear. De ljuentsjende wurdtsjes, dy gienen
Lústerjend sêft fan har leafde al hinne en werom troch de muorre.
Faek as hja stienen to praten, hjir Pyramus, Thisbe oan dy kant,
Wylst hja elkoarren de wurden fol langst fan 'e lippen ôfheinden,
Wie 't: ‘dû oergunstige muorre, hwerom moatst ús leafd' yn 'e wei stean?

[p. 138]

20

Hwerom forgunste it ús, om alhiel byelkoarren to kommen!

 

Jow ús dan alteast de romt' om tominsten elkoarren to patsjen.

 

Dochs binn' wy tankber genôch, hwant dû hast der ommers foar soarge

 

Dat noch in wei foar ús wurden, al is 't troch in muorre, ús jown waerd.

 

Nei sa'n petear om 'e nocht, sa elk oan in kant fan 'e muorre,

25

Seinen hj' elkoarren farwol tsjin 'e nacht en hja patten de stiennen,

 

Elk oan syn kant, mar sa'n pea koe nea net de oare birikke.

 

Doe't dan de folgjende moarn alle nachtlike stjerren forjage,

 

Strieljende sinne de dau fan 'e ruoikjende raeijen wer slynd hie,

 

Kamen hja gear op it wenstige plak, en mei sunich gelúster

30

Kleijend om 't ûnk dat har trof, ha hja einlings togearre bisletten

 

Om yn 'e swijende nacht ûnbimurken har hûs út to glûpen,

 

Stil troch de nachtlike stêd, en har lok yn 'e fjilden to siikjen.

 

Om yn it tsjustere fjild net op 't bochtige paed to fordwalen

 

Soenen hja komme by 't grêfsté fan Ninus en skûlje yn 'e skaden.

35

Misse koe 't nea, hwant in beam, bihongen mei sniewite fruchten,

 

Lyk as in moerbeibeam hat, stie der njonken in iiskâlde welle.

 

Sa waerd forpraet, en it ljocht like stadich dy dei to fordwinen,

 

Sakjend del yn 'e sé, dêr't it nachtlike dûnker út opkaem.

 

Handich die Thisbe dy jouns yn it tsjuster de doar fan 'e skoattel,

40

Sûnder dat immen har seach gie hja út, en it antlit biwuolle,

 

Kaem hja op 't ôfsprutsen plak en gie sitten yn 't skaed fan 'e moerbei.

 

Leafdelangst makke har sterk. Mar sjuch, mei bloed om 'e tsjeaken

 

Kaem in liuwinne oer 't fjild, dy't nei 't sêdzjende miel fan in koubist

 

Nou jit fan doel wie de toarst by de heldere boarne te dwêsten.

45

Amper hie Thisbe har sjoen, út 'e fierte, by 't ljocht fan 'e moanne,

 

Of hja socht skruten ûntwyk en hja flechte yn in tsjustere hoale,

 

Mar hja forlear op 'e flecht har holdoek by't jachtsjende rinnen.

 

Nei 't nou de wrede liuwinne har toarst by de welle forslein hie,

 

Gie hja werom nei de bosk; doe foun hja de fallene holdoek,

50

Dy't hja mei bluodrige bek yn 'e rin wei toroppe en toskuorde.

 

Letter as Thisbe fan hûs gien seach Pyramus djip yn 'e moude

 

Printen wol wis fan in liuw, en syn antlit waerd bleek as in wytling.

 

Mar doe't er letter de holdoek as bluodrige fodden weromfoun,

 

Spriek hy forslein: ‘Ien nacht sil twa herten fol leafde fordjerre;

55

Harres hie fierwei it measte in lang, lokkich libben fortsjinne.

 

Skuldich allinnich bin ik: dyn dea drukt my, leafke, it gewisse,

 

Ik, dy't dy hiet om by nacht yn dit oard fan forskrikking to kommen,

 

En net it earste hjir kaem. O, jim liuwen dêr ûnder dy rotsen,

 

Kom en forskuor nou ek my; o, forslyn mei jim bluodrige bekken

60

Wreed my tobitend, myn liif, fan sa'n grousume misdied bismodze!

 

Oars net as winskje to stjerren lykwols, dat is lêf.’ En hy krige

 

Thisbe har holdoek en gie op it skaed fan 'e ôfsprutsen beam ta.

[p. 139]

 

Patsjend dy doek, sa bikend, en forheftich skriemend fan wédom,

 

Rôp hy forbûke fan wroech: ‘Kom, drink ek myn skuldige bloed mar!’

65

't Swurd, dat op side him hong, hat hy djip yn it yngewant opstaet,

 

Fuort ek, al stjerrend, 't werom út 'e wareme woune wer lutsen.

 

Doe lei hy stil op 'e rêch oer de g'roun. Heech spuite it bloed op,

 

Krekt en allyk as hwannear by in gael yn 'e lieding in buis soms

 

Skuort en it wetter, dat siizjend de neazige skreven troch parset,

70

Fier yn 'e hichte opspat en mei stjitten de loften yn spuitet.

 

Troch it bisprinzgjen mei bloed binn' de beijen, dy't boppe him hongen,

 

Farve mei swartige skyn, en de woartels, oerspield fan 'e bloedstream,

 

Kleuren de hingjende fruchten ta dûnkerpoarperen skouwing.

 

Sjuch, dêr komt Thisbe werom, ek al hat hja de eangst jit net ôflein,

75

Oars soe hy wachtsje omdôch; en hja siket mei eagen en herte,

 

Langjend om him to forheljen 't gefaer dat hja krektsa trochstien hie.

 

Ringen is hja wer toplak en hja ken ek it stal fan 'e beam wol,

 

Mar dochs, de kleur fan 'e beijen...., hoe nou? en hja twifelt of't goed is.

 

Sa stiet hja stil yn bistân, mar dan sjucht hja yn stûpen syn lidden

80

Liljend op bloedreade groun, en hja stuitet tobek, en forsketten,

 

't Antlit noch witer as snie, hat hja rydboske, krekt as it wetter

 

Beevjende grillet as aeijend de wyn oer syn oerflakte streaket.

 

Doe't hja lykwols efkes letter har leafste, har Pyramus ealge,

 

Sloech hja mei klinkende slaggen har earmen, dy't soks net fortsjinnen,

85

Skuorde de hierfrissels los, en it dierbere lichem omfetsjend

 

Snokkere hja oer syn wounen en mong sa it bloed mei har triennen.

 

Patsjend aloan en alwer syn antlit, bistoarn en bistille,

 

Gûlde hja: ‘Pyramus, siz, hokker lot hat my dy dan ûntnommen?

 

Pyramus, anderje dan! hearst dyn leafste, dyn Thisbe net roppen?

90

Harkje nei my dochs, myn lea, en heevje dyn deadlike antlit!’

 

Hearrend har namme sloech Pyramus d' eagen, fan dea al biswierre,

 

Iepen, seach efkes har oan, en hat doe, nou foar altyd, har sletten.

 

Nou ek seach Thisbe ynienen har holdoek, en lofts oan syn side,

 

Sûnder in swurd de ivoarene skie; ‘Eigen hân en de leafde

95

Die dy, ûnsillige, de dea’, rôp hja út, ‘mar ek myn hân en leafde

 

Kenne de krêft ta dy die, jowe sterkte om myselme to wounjen.

 

Folgje sil 'k dy yn 'e dea, en hja sill' fan dyn stjerren my neame

 

Selskip en skuld tagelyk; koe de dea dy allinne mar skiede,

 

Lea, fan myn langjende hert, ek de dea sil ús nimmer net skiede.

100

Ien ding wol 'k jimme jit freegje, en ik doch it út namme fan beiden,

 

Jimme, myn âlden en sines, nou beide yn ûnk en yn smerte,

 

Dat jim dochs net ús forgunne, dat wy, dy't de leafde forboun hie,

 

Dy't ek de dea nou forbynt, togearre ek komme to rêsten.

 

Dû lykwols beam, dy't oerdekst mei dyn leaf 't jammerdearlike lichem

[p. 140]

105

Nou noch fan ien, mar mei gauwens fan beide de liken oerskadest,

 

Hâld dû it merk fan ús dea, haw altiten skiere en feale

 

Fruchten, in teiken fan rou, fan ús bloed, hjir forgetten, de neitins.’

 

Sa wie har wurd, en it flymskerpe swurd settend ûnder tsjin 't boarst oan

 

Foel hja foaroer yn 't stiel, dat noch lau wie fan 't bloed fan har leafste

110

Dochs ha de goaden en hawwe de âlden har winsken wol ynskikt;

 

Hwant by it rypwurden krije de moerbeijen fealswarte kleuren,

 

En hwat de brânsteapel oerliet, dat leit yn ien lykurn bigroeven.