Trotwaer. Jaargang 13

[p. 238]

Oene Spoelstra
Scenario foar in reis.

1.

Dizze fekânsje, wat in hearlikheid! It dripperige waar, elke moarn itselde en elke jûn deselde sinne yn it westen. Om moed te jaan foar moarn, foar it reingerdyn dat mar net fan kleur feroarje wol.

It doel is om op reis. Fiere reizen en reizen tichtebij.

Ik haw alles al sjoen, alles al belibbe. Is it iennige dat oer bliuwt in reis yn de geast?

It dekôr is in stêd. Lit ús mar begjinne mei in net al te lytse stêd. In foech miljoen ynwenners. Net dat gekeutel fan dy lytse doarpkes.

‘Wa is dat?’

‘Is dy hjir by ien útfanhûs?

‘Wat hat dy lju frjemde klean oan!’

‘Je soene sizze wat dy lju hjir te sykjen ha!’

Lytse doarpen binne foar minsken op stjerren nei dea.

Lytse doarpen binne foar kij en foar skiep.

Lytse doarpen binne sa dea.

Wy geane nei Amsterdam, S., mei de trein. In foech miljoen ynwenners. Net dat gekeutel fan dy lytse húskes, dy lytse winkeltsjes mei alles yn foarrie, mar krekt wat ik nedich ha. Dy lamlindige jûnen mei inkeld mar radio en tv. En oeral grien, sa grien, sa grien. En o wat is it hjir rêstich, hjir wie 'k no oan ta.

Wy nimme de trein fan 10.33 oere. 2e klas. Wy geane yn it wykein. In drokke trein, sille wy hoopje. In trein fol kleuren, koffers, labels fan fiere lannen, kofje yn papieren bekers. Wy sille hoopje op in bulte bûtenlanners, moaie minsken, ferve hier.

Wy ha genôch belibbe yn dy godferlitten fryske oarden.

De prachtige boekhannel fan Lollum binne wy op útsjoen.

De sauna fan Holwert is ús te kâld.

[p. 239]

Wat in ideeën, wat in kultuer opslein yn dy griene greiden.

Hieltiid wer oar gers, hieltiid fernijt de skiednis him dêr.

De skiednis fan it fryske fee.

Wrâldferneamd.

Yn elk boek te finen.

Nei Amsterdam dus.

En wêrom?

Hij: Bist gek datst hjir net bliuwste.

Ik: Wat moat ik hjir sykje?

Hij: Wat sikest dêr?

Sykje ik dêr wat ek dêr net te finen is?

Ik sykje it machtige fan de wrâld, it tinkwurk fan de minske omset yn keunst. Ik fyn metaal, beton, banalens, iensumheid.

Skriuwst my? As ik dêr bliuw, skriuwst my dan, S.?

Inkelde reis? En do?

2.

Twivelridigens. Haw ik de goede kar dien? De ûnderskate mooglikheden op in rychje set en ôfwoegen? Hifke en wifke?

Nochris:	- Amsterdam
	- Londen
	- New York

New York. Nea west. Dat is dus in goed reisdoel. In machtich soad mooglikheden.

-	Broadway
-	Museum of Modern Art
-	Off Broadway.

[p. 240]

(Dyn dreamen binne oplein troch oaren. Gean sûnder kaart en krante. Lit alles op dy ôfkomme. Lit dy net stjoere troch joernalisten dy't ymponearje wolle).

Wat moat ik yn New York?

Eartiids wiene hjir gjin mooglikheden foar de eagen om har sêd te sjen oan it frjemde, it eksoatyske. Nim tsjintwurdich de trein fan Ljouwert nei Harns by 't simmer. Komst Sjinezen tsjin. En Vietnamezen. Súdamearikanen en Creolen.

New York is dus ôfskreaun.

3.

London.

London of Londen?
Miss Satin, witst noch?
- Giel hier
- Hello
- In penny foar de ferwaarming.

London is the town for me. En foar dy, S.? Hast altyd fan London holden. Jûns fuort, middeis fuort. Al dy theaters. Al dy musicals.

Do: Wat sikest dêr?
Ik: (swij, sjoch dy oan)
Do: Ofskriuwe dan mar?
Ik: Werom ôfskriuwe?
Do: Wat wolsto eins?

Ik wol mei de boat, as wy geane.

Wy ha ris in     in sjoen yn London, witst noch? Mei machtich moai en sa aardich. Jûns let op Picadilly Circus. Klûmsk wie it wol. Kâld fûnen wy it doe. Mar dochs hiene wy in     sjoen.

[p. 241]

Moatte wy nei London om in aardige junky te moetsjen?

Fjouwer mooglikheden:

-	Wy geane
-	Do giest net
-	Ik gean net
-	Wy geane net

Ien wissichheid: It makket neat út as do giest of ik: altyd itselde rotwaar lyk as hjir.

Ien kear haw ik allinne yn London omswalke. Hie dy nei hûs gean litten. Wit net mear wêrom.

London is foar in minske allinne in stienklompe fol benearing.

Ik kin net rjocht de krekte wurden fine foar de gefoelens fan doe.

Hoe moat ik dy dúdlik meitsje wêrom't ik net allinne wol?

Hoe moat ik dy fiele litte wat omgie yn my?

Mooglikheden:	- Ik keapje dia's fan London
	- Ik sykje nei sitewaasjes mei krekt deselde gefoelens
	- Ik wit gjin mooglikheden mear.

Witst noch fan dy godferlitten gefoelens

dy simmerske sneintemiddeis yn D

de sinne beskynt fûleindich in

moudige dyk. Gjin minsken.

In auto no en dan, wakker hurd

skreppend om fuort te kommen.

Wy dogge in kuierke mei lamlindige

gong, net stadich, net hurd

twa kilometer grien gers, in pear huzen

en dan wer werom

twa tûzen meter grien gers en wat huzen.

Dan yn 'e hûs foar it hearlik sneinteneimiddeis

[p. 242]

fertier fan kofje en tv.

Wat in ellinde, wat in fergetten leed.

Ien kear de kar dwaan is genôch, tocht my

Foar dy: ja (sille wy hoopje)

Mar fierder

Al dy mooglikheden

Dy machtige heapen oan boeken

-	oan platen
-	oan minsken
-	oan stêden

En dan de fekânsje noch.

Sille wy mar thús bliuwe, diskear?

4.

Sille wy mar thús bliuwe diskear? Al dy cities, de iene noch drokker as de oare, noch mear ljochtreklames, noch mear junkies, noch mear minsken, noch mear rotsoai. Asfaltearre jungles mei ferve apen, doalhôven mei swartferve laakspegels. Binne der wol eamelders yn in grutstêd?

Do:	Werom hâldst dysels foar de gek?
Ik:	Dat is de iennige mooglikheid
	om yn twa wrâlden te libjen
Do:	Meitsje in kar foar disse fakânsje
Ik:	Dan kies ik foar in reis yn de geast

Amsterdam is dus ôfskreaun

mei dy macht oan mooglikheden dochs spitich;

Artis, de rûnfeartboat, al de bioskopen,

de Ingelske show fan Paul van Vliet

would be, mar dochs moai foar in kear

om oer te ferheljen, ja machtich,

[p. 243]

heel oars witste, folle better, much better om sa mar te sizzen.

Rudy Kousbroek en W.F. Hermans wenje yn Parys.

Werom soe T.R. him net yn Amsterdam te wenjen sette?

Haw ik dy fan Françoise ferteld?

It wie nei de fakânsje. Ik reizge werom om wer mei de cursus te begjinnen. Amsterdam lei der noch krekt sa simmersk by yn augustus as yn juny doe't ik foar it lêst by har op de fyts siet. Wy rieden fan har hûs - hartsje Jordaan - nei in kursusgebou. Françoise, sa moai en sa iensum. Do mei dyn rank lichem, doest foar my leist, neaken en wyt, ja doe. Do koest dyn leed allinne mar útstammerje ûnder dat prachtich stik wurk fan Heyboer, mei al dyn selsmakke sieraden om dy hinne yn glêsfitrines.

-	Wer is Françoise?
-	Hast it net yn de Volkskrant skoen?

Ik haw gûld, ik koe it net keare.

Ik haw flokt doe't it Stedelijk Museum fuort dernei in oersjochtentoanstelling sjen liet.

Men moat earst dea wêze om jins wurk erkend te krijen.

Men moat jinsels earst tekoart dwaan om sjoen te wurden.

5.

Guon scenario's is it hele libben yn útwurke.

Guon scenario's brekke by de hannen om ôf.

Françoise, it wie de reis altyd wurdich
no hoecht it net mear
ôfskreaun foar altyd
dat part fan myn scenario.