Trotwaer. Jaargang 8

[p. 367]

Joop Boomsma:
Geart yn 't Lyts

Geart: 2×25 Quatrinen
Koperative Utjowerij, Ljouwert, 1976
(Kwibusrige 761)

De fjouwerrigel hat in skoftlang in populair útdrukkingsmiddel west, ek by fryske dichters. Sadwaende is der hjir en dêr wolris hwat oer skreaun. It soe dêrom net iens sa'n slim kerwei wêze om in ridlik akseptabel forhael to meitsjen oer it fenomeen kwatryn, mei it boppeneamde boekje fan Geart as útgongspunt. Nou moat ik earlik sizze, dat ik soks ek fan doel west haw, mar doe 't ik ‘2×25 Quatrinen’ yn hannen krige wie dy oanstriid oer. Hwat Geart syn ferskes mienskiplik hawwe mei de kwatrinen fan oaren is útslutend de foarm. En dy basis wie my krekt hwat to smel om dêr in soarte fan essay op to bouwen.

Hjirmei is net sein dat ik Geart syn boekje forsmyt, krekt oarsom. Ik skriuw it dêrom mar yn 't foar: yn dizze notysjes gjin kwea wurd oer de Quatrinen. It boekje is my de lêste wiken nammentlik sa dierber wurden, dat ik it yn ús hûs de heechste eare jown haw: it hinget, kreas oan in toutsje, oan de muorre fan 't húske. Op dat sté funksjonearret dizze útjefte optimael, dêr jowt it de iensume minske hwêr 't er forlet fan hat: fordivedaesje. Mei dizze gedachte - fordivedaesje - hat Geart syn ferskes makke en sa wol ik se ek bisjen.

Nou hoecht nimmen oars it boekje oan de muorre to hingjen. It bigryp ‘stekynebûsboek’ hat ommers mei dizze Quatrinen in nije diminsje krigen. Jo kinne it yn alle bûsen kwytwurde: jasbûse, broeksbûse, kontbûse, boesgroentsjebûse, binnebûse. Men soe sizze kinne: hjir is de ein hwat de evolûsje fan it pocketbook oanbilanget.

Fansels, de greate grap is de kombinaesje boekje/sticker (‘klibber’ as jo wolle). In fynst! Elk quatryn is twa kear ouprinte, jo kinne de 25 stickers der út skuorre en jo hâlde in boekje oer. Dat bringt my meiiens op de priis: 6 goune en 90 sinten. In sticker kostet tsjintwurdich al gau in kwartsje. Wolnou, 25 kear in kwartsje is f 6,25 - in boekje fan 65 sinten kin noait to djûr wêze.

Anne de Vries hat it boekje syn uterlike foarm jown. En dat bitsjut dat der gjin printletter oan to pas komt. De Vries hat de folsleine tekst skreaun yn in letter dy 't my it measte noch tinken docht oan in skriuwmasjine dy 't op stjerren nei dea is. Unregelmjittich, mar net ûnrêstich. Wol noflik eins. It omslach is moai. De Q fan

[p. 368]

Quatrinen is it mes dat oan twa kanten snijt: foar de útjower is dit boekje suver in promoasjeútjefte. It liket fordomme de Tros wol.

Noch ien opmerking oer it uterlik. ‘Nûmer 761 yn de Kwibusrige fan de Koperative Utjowerij’ neffens de achterside. Ik wit fan útjeften fan Rink van der Velde en Rein van der Leest yn dizze rige, mar hoe yn de goede is it mooglik dat ik dy oare 758 útjeften mist haw?

‘2×25 Quatrinen’ is twatalich: 14 kear hat Geart de fryske tael foar kar nommen, 11 kear it nederlânsk. Yn ien gefal komt dy twataligens út yn ien en itselde ferske:

‘It is ús oft de wrâld forgiet,
sa klage yn Jelsum troch de tried
in man. Hy krige as kommentaer:
voorlopig is 't uw dorpje maar.’

Yndied, it is wier: ‘foarlopich is 't jou doarpke mar’ rimet net. Boppedat prate fleanfjildminsken gjin frysk.

De nederlânsktalige quatrinen binne net de bêste fan it bondeltsje. Se dogge soms hwat ûnecht, hwat kunstmjittich oan. Soms ek in bytsje bokwerters:

‘De rechter sprak in dit ressort:
niet dat het nu de doodstraf wordt,
maar wel doe jij met deze sport
van stropen ook jezelf tekort.’

Folle mear humor fyn ik bygelyks yn quatryn 5:

‘In âlderling to Haskerdiken
stie efter 't buordtsje alle wiken
mar nuver yn 'e Skrift to miken
't Wie him to fyn sa die doe bliken.’

Taelboarterij is in wichtich kenmerk fan dit boekje. Geart hat út en troch enoarm oan it harsenskraebjen west. Sadwaende krije jo konstruksjes as:

‘Ik wit sa gau gjin better wurd,
sei 'n âlderling yn Betterwurd,
mar nêst dat 't preekjen better wurdt
hâldt dûmeny ek better wurd.’

en:

[p. 369]

 

‘Stel dat it feintsje fan Menaem,

 

sa sei in faem, fannacht me naem

 

en meidertiid fornaem men aem,

 

hwat wie de noed dan dy 't men naem?’

Sa skriuwendewei krijt men oanstriid en sitearje folle mear fan dizze Quatrinen. Kin net, is ek net de bidoeling fan sa'n koart bisprek. Mar soks seit wol hwat oer it boekje: jo lizze it net sa maklik oan 'e kant, jo kinne der in hiel skoft mei dwaende wêze. Fordivedaesje yn optima forma, hwat wolle jo mear yn dizze dûnkre dagen?

Menaem, 5 oktober 1976