Trotwaer. Jaargang 2

[p. 23]

Freark Dam, of: De publike saek as hobby en prive-bilang

a. Ik oer mysels

Ik bin fan 1924 (it kin dus treffe dat ik noch even mei gean) en kom fan Ketlik. Ketlik, dat is dy earme streek achter it Fean, fan lege grounen, heide en in biwyske bosk. Nou, wy hiene it ek net rom mar dêr binne wy mei de tiid aerdich oerhinne kommen.

Net dat ik it nou rom en breed hingje lit, mar yn alle gefallen mei ik mei biskiedenheit sizze: goed to plak kommen. Se hawwe thús wolris sein dat op 'e buorren it praet gyng, dat ik hie it mar reuze dien. Net om fan jinsels to sprekken, hwant dat is it lêste dat foeget; (ik bin stil-greatsk; jo witte wol, lykas dy jongfammen dy't wy as groujonge stil-deunsk neamden. Ja, op it stik fan it seksuële mei 'k it graech hwat fizich lije), - iepentlik fan jinsels to sprekken... Och, hwat mael ik, ik sprek hielendal noait iepentlik, in heel inkele kear dat ik my forjit en ris de kaert of in tippe derfan op tafel liz. Mar dan brult ek alle goekunde: hwat hast dy wer raer forpraten. Hwant dan is it der ek nei en komme se fan myn praktiken to witten.

Lykas sein, ik haw it aerdich dien. Bigoun as kantoarbitsjinde hie 'k moaigau foar it forstân dat soks my net fier genôch holp. By de krante, tocht ik, dat jowt immen posysje. Myn wrâld is aldergeloks och sa biheind dat ik bidarre by de Drachtster en hwat dat oangiet, kom ik nea fierder. En dat is dan ek fier genôch foar my.

Ik hie doe al hwat namme makke mei fersen; lyryk neamt buorman dat en dêr gean ik graech yn mei. Jo sille it licht net witte hwant, och, folle hie it ek net om 'e hakken, mar ik haw noch in setsje yn Dútsklân sitten. Nei de tiid haw ik alle war dien om dêroer to dichtsjen, lyryk sa't ik sei dat myn buorman sei. It is miskien better nou sels to swijen en in oar it wurd to jaen:

‘Syn iennichst bondeltsje (Under fjouwer eagen, 1946) wiist op in tear, gefoelich, oantaestber dichterskip, dat dochs net weak of froulik is: fierdere produksje sil útwize moatte, oft dit fine talint wol tsjin de tiid bistân wêze sil.’

[p. 24]

Ik hie doe gau foar it forstân dat yn dichtsjen myn takomst net lei, dat ik bin oergien op it toaniel. Ja krekt, oer de oarloch. Mar och, op de buorren neamden se it gelegenheitswurk, dat doe bin ik (wer) oerskeakele, nou op fortalingen. Wol fan toaniel, mar fortalingen. Jo forkeare dan yn de hegere regionen en fansels giet der fan dat hege hwat oer op jinsels. Tominsten, sa bisjoch ik dat.

Mar de heechste steat en it measte súkses krige ik as de oaren-de-bekbiner of as propagator. Mear as de man oan de kraen: net de kraen sels, net it wetter dat der trochhinne rint, mar as kraenbeethâlder. Man, man, hwat hat my dat net in bifrediging jown. Ik wie dé man. En om't der yn dit lân sa'n bytsje kranen binne dêr't literatuer trochgiet - ik bidoel útjowerskranen -, hie ik heelhwat to sizzen. Fansels ha 'k dat goed brûkt. Krekt om't it wrâldtsje fan my sa lyts is (wie it greater hie 'k allang wei west), waerd ik sa'n man. En fan it iene komt it oare, dat stomgenôch krige ik ek fan in oare kraen de hân oan it draeijerke. Nou, ik wik je, dat ik him rakke haw. Minsken dy't my pasten haw ik net wit-hwat fuortholpen. Se moasten dan wol in boek oan my opdrage. Hwant fan neat giet de sinne op. Mar dan wie ik ek bêst ré der flink tsjinoan to gean en myn pages dy't earst foar my op 'e knibbels leine en dy't seine dat se my like heech hiene as ik har - dat melkoar kontsjejaen leit my tige -, ik sei myn pages haw ik stevich bifoardiele. Dán wie ik noait net to biroerd om op kosten fan de baes harren wurk út to jaen en sels der de moaije jonge fan to spyljen as de man dy't safolle foar de literatuer docht en oerhat.

De moaiste grap fan datoangeande is altyd noch - en dat sil it ek wol bliuwe - dat ik my via de baes en syn útjowerij by de Fryske Bibleteek ynkrong en dêr mei moaije praetsjes oer kwaliteit en sa en forlechjes de boeken fan myn hjerstkatsjes dertusken treau. Ik bioefenje sokke praktiken leafst yn it skimertsjuster - sa is myn hele type eins - hwant dan kin nimmen my ergens op bine en kin ik myn skele gong gean.