Tirade. Jaargang 27 (nrs. 284-289)

(1983)– [tijdschrift] Tirade– rechtenstatus



[pagina 335]
[Gedichten] Dag en weer die dromen in asfaltglans nu eens van heuvels in gloed dan uitholling in zwart als een vonkende vloedgolf enormgrote kringen in een oeverloze zee kikkerdril en overdag verandert de asfaltarena in iets dat veel lijkt op toneelstellages uit Shakespeare's tijden en achter elke lantaarnpaal schemeren bergen en rivieren - en vuurtorens en reeds wordt stad tot zee en sneeuwhopen, ijspegels, smeltwaterplassen zijn niet anders dan de kammen van een onzichtbare zee en die zee is onstuimig door sporen van auto's - sleetjes - overschoenen en de jaarlijkse vervlechting van al die sporen, van alle tekens wordt tot de deining van een Stad-Zee
[pagina 336]
's avonds verandert de stad dan in stad de mensen gaan elkaar mensen noemen en de doodlopende steegjes van Zamoskvorétsje gaan op het prille ochtendappèl stralen met dat verstilde licht dat alleen voorkomt in kinderkamers als het uur aanbreekt voor het defilé van Andersens loden soldaatjes 1958

[pagina 337]
Mijn eigen Ik moet met mijn lippen de grenzeloosheid van haar ogen bereiken en mij dan verbazen over de nauw merkbare klop in de aderen van het onderste ooglid en begrijpen dat dit door hun doorzichtigheid komt en hun onlichamelijkheid zo licht en zo smartelijk zijn die ogen die bijna niet trillen en ik zal van haar houden met handen en lippen en met mijn zwijgen en droom en de straten van mijn gedichten en met de leugen - voor staten en met de waarheid - voor leven en met de perrons van alle spoorwegstations waar ik eens voor het laatst zal verwijlen voor een blik op de hete en zwarte ruggen van locomotieven op rangeerterreinen en haar laat ik over aan in de rij staande mensen, aan toevluchtsoorden in Siberië van kleine vreselijke steden en van haar ga ik weg en voor goed naar het slachthuis der mensen van de eeuw ook die van mij... 1958

[pagina 338]
Mensen Nachtenlang heb ik de lijnen der stoelen lijsten en kasten met een gebaar van mijn handen en schouders op hun onbekende vaste route gevolgd ik had er geen erg in dat dit oversloeg op de mensen ik moet bekennen: in gesprekken met hen mat ik in gedachten met mijn vingers de boog van hun wenkbrauw en zij waren overal zodat ik niet zou vergeten wat leven is in de vorm van de mens en er waren weken en jaren om afscheid van hen te nemen en er was een voorstelling van denken die mij leerde dat lichtweerkaatsingen op hun piano bloedverwanten hebben in ziekenhuizen en kerkers 1960

[pagina 339]
Geluk Daar waar onze ogen begonnen was een uitdaging van licht... symmetrisch leg ik de schelpen uit op de vreemde vrouw die in het zand ligt maar de wolken zijn als kreten en de hemel is vol van die kreten en ik word de grenzen gewaar van stilte en van lawaai - zij zijn zichtbaar aan de glimlachende vrouw als naden in de wind; en ik schud mij als een paard temidden der nazaten van breuken en kamerwanden; en denk: mij is dat genoeg, mij gaat dat niet aan men moet weten dat twee mensen - immers Birkenau zijn, - o jij, mijn taboe, mijn Birkenau, spel van grondstof en ijzer van mij, wonder - nee, deugt niet, mijn klein wonderding, ‘ik’ - nee, deugt niet, mijn ‘ooj!’ 1960

[pagina 340]
Stilte als dwarsdoor bloedende takken dring je door naar het licht en zelfs dromen lijken hier op een netwerk van pezen niets aan te doen, op aarde spelen wij mens zijn maar daar - toevlucht voor wolken afrasteringen van gods dromen en onze stilte door ons verstoord omdat wij die ergens op de bodem zichtbaar maakten - hoorbaar. En hier spreken wij met stemmen en zijn zichtbaar door schakeringen maar onze echte stemmen zal niemand ooit horen en puurste kleur geworden herkennen wij elkaar niet. 1960

[pagina 341]
Ochtend in Peredelkino Het leek of alles in dit huis bezig was met zichzelf af te rekenen: wiens vingers? en flitsend: wiens licht, wiens koolmees, wiens praalhans? of dat de bedgordijnen in hun twee helften zich ten geschenke gaven met ergens onder de mensen een gloeiende bodem en of de deuren hier bogen op een van het nabije bos losgeraakt trapportaal of dat een deel van de lichaamsbekleding - als herfst op speelkaarten was! Dit voor het ijs! Vensterbanken - voor ijs! kindervingers - voor ijs! alles in afdruk van fluittoon, licht en vensterlijk alsof zonder het meisje van dit huis een ‘tse’ was gaan sputteren in het door allen verlaten huis! maar kom ik binnen dan vullen zich de plafonds met het gekraak van bosgesprokkel en jij gaat stralen geheel als in stekels van klissen niet meer te stuiten en angstpatronen als schimmen van alsem veranderen jou uit stokkende adem in een ding - een huishouden van licht
[pagina 342]
en de ochtend wordt grondig grondig de tuin ook en alles aan jou om jou heen zal grondig zijn in dit huis van de ochtendstond af als waren de dingen stuk voor stuk eerst zoëven ontstaan 1961

[pagina 343]
Requiem in de voorwinter ter herinnering aan B.L. Pasternak ik zal uitgeleide doen en blijven staan als zwijgzaam koor heel die voorbestemde dag in gods ruimte met de roerselen van een winters uitgestippelde dag als met roet aan mijn zijde - en de tijd brengt zichzelf voort sneeuw in de wereld losgelaten wervelt bij de poorten van kloosters en mij lijkt vandaag de noodzaak van veel voorbijgangers een steun toe van buiten terwijl het peil van de eeuw al is bepaald en het niveau van de roem eist het gezicht naar stilte te keren blijft niet het boek maar de atlas van passie in de stilte op tafel bewaard maar het jaar roert als roet aan de huizen in de oude eeuw waarin boeken lijken verscheurd waar elke bladzijde eisen zal stellen van eigen lijn en vouw van zichzelf door mijn mouwen waar koude het raam er vlaknaast maar daarachter sneeuwverstuivingen poorten en huizen 1962

[pagina 344]
Bij requiem in de voorwinter voor O.V. Ivinskaja In die dagen bleef zijn aardse slaap mogelijk alleen in uw oogleden over uit de verte wisselde hij hun kleur en bracht in parken door verdriet zonsondergangen teweeg en als van een nooit gezien en allerzachtmoedigst wild dier waren in hun blik op de velden daarna de wimpers met rijp bedekt daar zijn de tuinen van uw verdriet al anders... en op de verre grafzerk leg ik nieuwe naamloze bloemen neer als herdenking en neerslag in verzen 1965

[pagina 345]
Aantekeningen bij de gedichten Dag - Zamoskvorétsje is een voorstadswijk in Moskou, letterlijk: ‘aan de andere kant van de Moskva-(rivier)’. Ochtend in Peredelkino - Peredelkino is de schrijverskolonie dichtbij Moskou, waar ook Pasternak een villa had die in dit gedicht centraal staat. Requiem in de voorwinter - heeft als onderwerp de begrafenis van Boris Pasternak op 2 juni 1960 in Peredelkino. Bij Requiem in de voorwinter - Olga Ivinskaja was in Pasternak's laatste levensjaren zijn beste vriendin. Zij publiceerde in 1977 haar memoires (Nederlandse vertaling: Gevangene van de tijd, Amsterdam 1978). - De term ‘wild dier’ in dit gedicht heeft betrekking op Pasternak's vertwijfelde gedicht na ontvangst van de Nobelprijs en zijn daarop volgende verguizing in Rusland, een gedicht met als eerste strofe: opgejaagd als een wild dier, verloren met ergens mensen nog en vrijheid, licht maar achter mij de meute, koren van kreten - elke deur is dicht...

Vorige Volgende

Tirade. Jaargang 27 (nrs. 284-289)

[Gedichten]

Dag

Mijn eigen

Mensen

Geluk

Stilte

Ochtend in Peredelkino

Requiem in de voorwinter

Bij requiem in de voorwinter

Aantekeningen bij de gedichten

Over dit hoofdstuk/artikel

auteurs

vertalers