Tirade. Jaargang 21 (nrs. 221-231)

[p. 628]

Makoto Ooka
Vijf gedichten

Voor de lente gereed

Op het zandstrand duttend koestert lente zich.
Jij graaft haar uit en wekt 'r,
Lachend versier je met haar jouw lokken.
Je lach schuimt golvend ten hemel.
Geluidloos warmt de zee de groene zon.

Jouw hand in mijn hand,
Jouw steen mijn hemel in.
Silhouet van bloembladeren zweeft laag
Door de lucht van deze dag.

Nieuwe knoppen ontspruiten aan onze armen.
Midden in ons visioen wentelt de gouden zon spetterend.
Wij zijn een meer, bomen, een streep zonlicht
Die tussen de takken door op het gras valt.
De trappen van je haar waarop het zonlicht danst
Dat langs de boomtakken naar beneden daalt.

Een deur slaat open bij een nieuwe bries.
Ontelbare handen wenken groene schaduwen, wenken ons.
De weg loopt vers over de zachte huid van de aarde.
In de waterbron schitteren jouw armen.

Onder onze wimpers zee en vruchten
Die kalm rijpen, badend in de zon.

[p. 629]

Ik leef

Weet men dat water verschillende lagen heeft?
De vissen zwervend over de bodem,
De plantjes drijvend aan het oppervlak,
Ze baden telkens in een ander licht.
Het maakt ze rijk aan kleur,
Het maakt ze schaduwrijk.

Op het trottoir raap ik parels op.
Ik leef in het woud van de schaduwen
Temidden van tonen, ontlokt aan de snaar van mijn hart.
Ik leef in de putjes van de regendruppels in de sneeuw.
Ik leef in het matineus moeras
Waar het mos zich breeduit spreidt.
Ik leef op de landkaart van verleden en toekomst.

Ik vergat de kleur van mijn ogen van gisteren.
Maar mijn vingers weten
Wat mijn ogen van gisteren zagen,
Want ik streelde met mijn handen wat mijn ogen zagen:
Zoals men de huid van beuken streelt.

O ik leef op mijn lichaamsgevoel, verstrooid in de wind.

[p. 630]

Gezin

Moeder dat is rivier.
Maar vader is eenzame boomtop op een eiland:
Brede vlakten heeft hij niet.

Middernacht, wanneer de tuin ineenstort
En weer modderpoel wordt,
Keert het kind,
Schietend met scherpgeslepen stenen pijlen
Terug naar het holst van het nachtelijk woud,
Terug naar het omnevelde, eierleggende graf,
Waar het bloed van een wrede geboorte
Langzaam begint te stollen,
Waar het kind slechts lampje voor een blinde is.
Het is een mompelende stilte,
Het is een wiel dat draait in razendsnelle vaart
Maar stilstaat.
De dode zee met hoge golven
Ligt ver weg aan de monding van moeder rivier.

Herinnering aan overstroming
Is herinnering aan geboorte.
Al tijdens de foltering van het zwemmen
Begon het kind de vissen na te doen.
Nabootsend zal het verder groeien,
Illusie scheppend, een visioen oproepend.
Maar als zijn liefde niet in staat wordt gesteld
De beet van het mes in het vlees te voelen
En zijn ogen alleen maar worden aangevreten
Door de zandverstuivingen van de regelmaat,
Zal hij dorst krijgen, schreeuwen, oorlog vragen.

[p. 631]

 

Als dat zich voordoet, zal de vader dan,

 

Precies als alle vaders van voorheen,

 

Voor zijn kind een waterbuffel houden in de tuin:

 

Een beest zo teder dat het uitgestorven is?

[p. 632]

Als een trippelend dier klopt de droom schroomvallig op ons dak

Waterwier en zon gaan deinen op de vijverbodem.
In de verten van het veld ontwaakt een rots.
Vogels uitgeslapen
Richten hun snavels ten hemel.

Leven: er is niets vreemds aan.
Mijn ochtend is ingesponnen door andermans ochtenden.
Tien vingers: zij bevestigen mijn wereld.
Twee ogen: zij worden mijn raam.

Op het strand schillen de vrouwen groene mandarijnen.
Een wolk van insekten, op jacht naar geur, zwermt op.
De vrouwen schillen als één lange krul
De huid van het seizoen: er is geen enkel geheim.

Het vroege ochtendlicht vlecht zijn armen
Om mijn nek: ik zie geen verleden meer.
Een open hand, gevuld met water van de oceaan,
Daarop neemt een overvloed van visseëitjes
De kleuren van een landkaart aan.

[p. 633]

Marylin

Dood.
De film wordt teruggespoeld.
Een spiegel.

*
De parabool van haar ogen
Reikt niet meer tot aan het woud
Van de kristallen dromen.
Op de plek waarnaar de vlam des doods
Als in een waas haar bed vervoert,
Wacht daar een lieve witte olifant op haar?
Of een gesloten loden raam?
Terwijl ze over heel haar lichaam de haartjes
Gehoorzaam beven laat, ligt zij uitgestrekt
Op een donkere spiegel als een wasbord.
Onder uit de spiegel steekt een operatiemes.

Maar geen mens kan raken
Aan de waarheid van de geest.

*
Voor wie door de transparante zonnebril
Der historie ziet, wijst iedere
Brandende augustusheuvel
Naar de heuvel van Kalvarië.
Vraag Marylin niet naar de doornen,
De doorzichtige en giftige doornen
Die temidden van de fatale bewondering opschoten.
Met een kleinsoortig vergrootglas
Speuren geleerden de kaart van Amerika af,
Wijzen op de kankercellen van het kapitalisme
Die bezit genomen hebben van haar slaap.

[p. 634]

 

Ze wenden pratend hun gezichten af uit onbehagen.

 

Gebruikt in uw autobiografieën, geleerden,

 

Nooit Marylins naam.

 

Haar dood vertelt alles wat er over u te weten valt.

 

 

 

*

 

Nu is de tijd daar dat één traan

 

Voldoende is om alles te vertellen.

 

Geen lettertekens brengen zo nauwkeurig

 

Onder woorden wat de bevende haartjes zeggen,

 

Wat het naakte lichaam zegt.

 

Lettertekens romen van de dood niets af

 

Dan alleen de bovenlaag,

 

En van poëzie maken ze een drilpudding.

 

 

 

*

 

Haar ogen zinken in en worden meren.

 

Bergen films drijven schitterend

 

Onder het licht van de maan: ze overdekken

 

Het water zover het oog reikt,

 

Als krioelende insekten.

 

Hun weerschijn tekent de bloeder Hollywood af

 

Tegen de nachtelijke hemel.

 

 

 

Om waarachtig bloedend dood te gaan

 

Moest ze naakt liggen.

 

 

 

*

 

Marylin,

 

Jouw ziel was rumoeriger en angstiger

 

Dan deze wereld.

 

Jij was schuchter als de voelsprieten van een kreeft,

 

Je was de spiegel van de vrouwen,

 

Jij was de zon die uit de hortensiastruik te voorschijn kwam.

[p. 635]

 

Met jouw lach begon het verhaal van de nimf uit de legende

 

Waarvan geen Yankee ooit gehoord had.

 

Sinds jij tussen slapen en ontwaken

 

Door de grote draaideur bent gegaan

 

En daarna je nooit meer hebt vertoond,

 

Is duiveltje-tik aan beide zijden van de deur

 

Waanzinnig populair geworden.

 

Zo populair dat jij waarlijk een lieve duivelin werd

 

En je nooit meer vertonen kon.

 

Alle poëzie verbleekte,

 

Landen van het grote sentiment veranderden in bleke dorpen.

 

De ramen worden vochtig van ingehouden tranen.

 

 

 

*

 

Marylin

 

Marine-

 

 

 

blauw.

Makoto Ooka

Geboren in 1931 in Mishima, een stadje aan de zeekust, aan een van de uitlopers van de berg Fuji. Hij specialiseerde zich in Japanse literatuur aan de befaamde Tokyo Universiteit. Na zijn afstuderen werkte hij enige jaren als journalist bij een van de grootste kranten van Japan, de Yomiuri-shinbun. Hij doceert momenteel literatuurwetenschap aan de Meiji Universiteit in Tokyo; hij staat bekend als een gezaghebbend criticus en heeft een fijne neus voor nieuwe talenten.

Zijn poëzie is surrealistisch getint en bevat nauwelijks anecdotische elementen. Samen met Shuntaroo Tanikawa (die dit jaar in Rotterdam was) en met enige anderen geeft hij het experimentele tijdschrift Kai uit; de verzen in dit tijdschrift worden door de dichters eigenhandig met het penseel geschreven en vervolgens gereproduceerd.

Wij hebben deze gedichten eerder vertaald, toen Ooka in 1976 in Rotterdam optrad voor Poetry International. Hij kreeg toen veel bijval: eerst in de zaal en later in de besprekingen.

Met medewerking van Leo de Ridder hebben wij de vertaling nog eens kritisch doorgenomen en verbeterd.

Noriko en Pim de Vroomen