[Vervolg Alle eendjes zwemmen in het water]
ijzeren wetmatigheid toegekend, die door de ontwikkeling in West Europa inmiddels reeds is weerlegd. Daardoor is het voor ieder, die niet door verlangen naar geloofsopwellingen wordt gekweld, een anachronisme geworden, een negentiende-eeuws bijgeloof dat de ‘vooruitgang’ in de weg staat. Het duidelijkst is het échec van het communisme misschien wel gebleken op het terrein, waar het zelf dat échec waarschijnlijk het minst had verwacht, namelijk op dat van de economie, de productie. Het communisme heeft zich vergist in de veronderstelling, dat een arbeider naar de fabriek gaat om zijn ideaal te verwerkelijken. Hij gaat naar de fabriek om zijn brood te verdienen en wanneer hem dat niet even goed lukt als zijn buurman, dan voelt hij zich uitgebuit. Van zijn buurman scheidt hem in onze tijd slechts een glazen wand.
Het marxisme is slechts aanvaardbaar voor zover het mislukt, zoals in west-europese landen als Engeland en Zweden is bewezen. En het moet mislukken omdat het geloofskracht verlangt voor iets waar geloof niet op zijn plaats is, omdat men slechts kan geloven in iets dat niet bewezen kan worden.
Hetzelfde geldt voor de politiek, de regering van een land. De politiek is een stelsel van ordemaatregelen, waarvan de toepassing aan een college van zaakwaarnemers wordt opgedragen. Deze gedelegeerden kwijten zich van hun taak overeenkomstig de aanwijzingen, hun verstrekt door een groep van mensen die het volk vertegenwoordigen. Zolang de zaakwaarnemers hun werk verrichten in overeenstemming met de wensen van de volksvertegenwoordiging hebben zij aanspraak op onze waardering, die niets met ons geloof te maken heeft. Zijn zij daartoe niet in staat, dan dienen zij hun ambt neer te leggen, zonder ons in vaderlijke bewoordingen om ons vertrouwen te smeken of op gebiedende toon gehoorzaamheid van ons te eisen. De democratische beginselen, volgens welke zij de landszaken behartigen, ontlenen hun recht van bestaan niet aan hun volstrektheid, waarvoor men geloofskracht zou moeten mobiliseren, of aan de onfeilbaarheid van hun toepassers, maar aan hun praktische verwerkelijking in een samenleving, die uit tegenstrijdige groepen bestaat. Voor ons, die niet in de volstrektheid van de democratische beginselen geloven, is de democratie een levensklimaat dat ons bevalt, zodat wij ons, ondanks de atoombom, gelukkig prijzen in deze eeuw en deze landstreek te zijn geboren, er misschien aan twijfelend of wij niet te vroeg op de wereld zijn gekomen, maar zonder heimwee naar de tijd van kathedralen en zonder verlangen naar het land van de kolchozen. Ons geloof, als wij daarover beschikken, bewaren wij voor andere zaken. Al te veel geloof is een grote ramp. Zodra wij het in een staat, die op geloofspretenties is gegrondvest, niet meer kunnen opbrengen, wordt het onder dwang van ons geëist.
Zonder geloof in de volstrektheid van de democratische beginselen, door geboorte en opvoeding democraat, zijn wij aan onze west-europese geboortegrond gehecht. Zolang de hele wereld niet is gedemocratiseerd, zijn wij west-europese nationalisten met een west-europees democratisch eigenbelang, waarvoor wij, als dat nodig is moeten opkomen en dat met alle middelen dient te worden verdedigd. Deze verdediging is tegelijk van nut voor de volkeren, die op grond van west-europese beginselen hun zelfstandigheid hebben verkregen. Het is een mensheidsbelang. Wanneer er sprake is van een ijzeren wetmatigheid, waarvan de geschiedenis ons een illustratie geeft, dan is het deze, dat mensen met rust gelaten willen worden in hun persoonlijke leven, niet aan het hoofd gezeurd door betweters die geloof verlangen voor zaken die bewezen moeten worden of anders op een andere manier moeten worden aangepakt. Omdat wij europese nationalisten zijn, gaat het lot van de Hongaren ons meer ter harte dan dat van de Egyptenaren. Men kan nu eenmaal niet van de hele mensheid houden, tenzij op een wijze waardoor men alle onderscheidingen vervaagt en er tenslotte toe komt zich voor zijn eigenbelang te schamen. Wanneer mensen van de derde weg (in het gezelschap van communisten) in hun beruchte verklaring zich erover beklagen, dat West Europa door de actie van Engeland en Frankrijk in het gebied van het Suezkanaal zijn recht van spreken heeft verloren, dan is dat een vervaging van de onderscheidingen en daardoor een miskenning van de democratische beginselen en het west-europese eigenbelang tegenover regiems, die deze beginselen en dat eigenbelang in gevaar brengen. Men behoeft het optreden van de Engelsen en Fransen niet goed te keuren om ervan overtuigd te zijn, dat met het behoud van de west-europese democratie ook het belang wordt gediend van volken, die het bestaan van West Europa bedreigen.
Onder mensen van de derde weg schijnt die overtuiging moeilijk ingang te kunnen vinden. Voor zover het ouderwetse pacifisten zijn, is hun angst voor de oorlog zo groot, dat zij hun eigenbelang wantrouwen en bereid zijn zich zonder verweer uit te leveren aan een overweldiger, die er geen ogenblik aan denkt zich voor zijn eigenbelang te schamen. Het neutralisme, dat de mensen van de derde weg uit verwardheid of fijngevoeligheid propageren, treurig vanwege de voorraad geloof die zij niet in praktische instellingen kunnen investeren, is een democratisch masochisme, zoals Gomperts het heeft genoemd. Het is het zelfbedrog van eenden, die overeenkomsten ontdekken in een volksdemocratische plas en een gewone democratische vijver, omdat alle eendjes nu eenmaal overal in het water zwemmen.
Auteursrechtelijk beschermd