Tijdschrift van het Willems-Fonds. Jaargang 10

[p. 114]

Boekbeoordeelingen.

Geschiedenis der Noord-Nederlandsche Letteren in de XIX^e eeuw, in biographieën en bibliographieën (1830-1900) door D^r Jan ten Brink, grootendeels herzien door den auteur, verder bezorgd en bijgewerkt door Taco H. de Beer. 3 dln. van XI. 467, 543 en 633 blz. Rotterdam, D. Bolle (1904). Prijs: ingen. 6,60 ƒ 1.; geb. 8,25 fl.

Dit werk van wijlen D^r J. ten Brink verscheen het eerst onder den titel Onze hedendaagsche Letterkundigen en bevatte slechts 18 bio- en bibliographieën. Een tweede, met 8 biographieën vermeerderde druk, zag in 1888 het licht, ditmaal onder den titel: Gesch. der Noord-Nedl. Lett. in de 19^e eeuw (1830-1880). Ten Brink's geschrift, door C. Busken Huet geheeten: ‘Een litterarisch-historisch standaardwerk voor een volgend geslacht’, genoot zooveel bijval, dat het eerlang uitgeput raakte, en de uitgever een nieuwen druk wenschte te laten verschijnen. Dr. ten Brink, toen reeds ziek, kon de herziening van zijn werk slechts brengen tot de levensbeschrijving van De Génestet: dáár ontviel hem voor goed de pen. De voltooiing van de nieuwe uitg. werd nu opgedragen aan Taco de Beer, die èn door geestesrichting, èn door bekwaamheid de geschikte man was om die taak op zich te nemen. Had zijn Gesch. der Nedl. Lett. (1880-1890) - een omwerking van zijn bijdrage in Meyer's Konversations Lexikon - niet bewezen, dat hij met onze jongste schrijvers goed bekend was? En had hij niet steeds, schoon minder dan ten Brink, blootgestaan aan het kruisvuur der generatie

[p. 115]

van '80, omdat hij, evenmin als gene, een blind bewonderaar was van de mooidoenerij dier jonge mannen?

De heer de Beer heeft aan ten Brink's werk toegevoegd: 1) vijf bio- en bibliographieën (Melati van Java, Marc. Emants, Fiore della Neve, Fred. van Eeden, L. Couperus, benevens een uitgebreid aanvullingswoord bij Smit Kleine's biogr. van J. ten Brink); 2) een hoofdstuk (van 93 blz.), get. De Nieuwe Tijd (1836-1903), waarin eerst de Gedichten, en daarna de Romans en Novellen van die jaren behandeld worden. Een groot aantal nieuwe schrijvers komen hier in bespreking, terwijl reeds in de voorafgaande blz. van het Alg. Overzicht schrijvers besproken worden (o a. Heyermans, Jan Holland, Corn. Huygens) die in de vroegere uitg. nog niet vermeld waren. Kortom, ten Brink's Alg. Overzicht beslaat slechts 125 blz., en in de handen van de Beer is die stof uitgedijd tot 356 blz. Nu, over 't algemeen mag gezegd, dat aan elkeen gegeven wordt naar verdienste; H. Swarth, Kloos. Van Deyssel en Verwey schijnen mij echter, in vergelijking met Van Eeden, wat al te karig toebedeeld.

Dat niet elk schrijver vrede zal hebben met de Beer's oordeel of met de hem afgestane ruimte, spreekt wel van zelf. Zoo toonde zich de oude Gids met deze uitg. weinig ingenomen; dat twee zijner medewerkers (Scharten en Boutens) het bij de Beer moeten ontgelden, zal zeker niet vreemd zijn aan de verbittering van dat maandblad. Van enkele dwalingen en tekortkomingen is de heer de Beer niet vrij te pleiten, doch wie beging nooit een dwaling? Zeer weinigen in Holland waren in staat iets beters te leveren dan de Beer gedaan heeft, en daar ook het uiterlijke van dit werk keurig verzorgd werd, wenschen wij het veel bijval toe.

A.D.C.

[p. 116]

Tusschen Leie en Schelde door Cyriel Buysse, 185 blz., Amst., Vennootschap ‘Letteren en Kunst’, z.j. (1904).

Deze nieuwe bundel van C.B. bevat vier dorpsvertellingen: 1. De Steunpilaren der ‘Ope van Vrede’; 2. Het roomwitte Koetje; 3. De Bedevaart naar St. Cornelius-ten-Hove; 4. Paatros. Op goede gronden heeft hij die vereenigd onder den gemeenschappelijken titel: Tusschen Leie en Schelde, want door hun lokale kleur behooren die novellen werkelijk tot de aangeduide streek.

Zoowel voor karakterteekening als voor vinding en ontwikkeling der stof, is n^r 1 een puik stukje: de notabelen van het dorp - de steunpilaren der oude herberg ‘de Ope van Vrede’ - zijn flink geborsteld; ze leven vóor onze oogen en zijn dadelijk herkenbaar. Sietje, evenwel, het herbergmeisje, is kleurloos.

Een even boeiend, landelijk tafereeltje, doch minder verdienstelijk als intrige en wat romantisch getint, is het nummer twee: de brave vellenplooter Cleve geraakt in 't bezit van het zoo vaak gewenschte ‘Roomwitte Koetje’, maar eilaas! ten prijze van het leven van zijn Pierken. Deze novelle, evenals de volgende, onderscheidt zich door haar voortreffelijke natuurbeschrijvingen; het blijkt hier nogmaals dat C.B. zeer ontvankelijk is voor natuurindrukken en die uitstekend weet te vertolken.

Zijn beide nummers, vooral het tweede, reine dorpsvertellingen, die een moeder aan haar dochter ter lezing mag geven, zulks kan niet gezeid worden van de twee andere. In de bedevaart van n^r 3 ziet een bedorven buitenjongen enkel een gunstige gelegenheid om, bij avond, met zijn onervaren liefje langs de koornvelden en eenzame wegen te kunnen drentelen en zijn geile lusten te voldoen. Dit stukje, ook in folkloristisch opzicht merkwaardig, schildert op een treffende wijze de verschillende stadiën, die het godsdienstig gevoel

[p. 117]

van een naïef buitenmeisje doorloopt, wanneer het in aanraking komt met de koude werkelijkheid.

Paatros is het meest realistische en tevens, als vinding, wel het aardigste van dit 4-tal verhalen. Hier wonen wij de biecht bij van Paatros, die een zwak heeft voor de 3^e der zeven hoofdzonden en elken zondag de schoone meisjes van Gent gaat bezoeken; door die biecht - een aardig staaltje van geestigheid en ruw tegenhanger van Pia's biecht in V. Loveling's Bruid des Heeren - wil C.B. ons aantoonen dat sommige priesters, waar het de zonde van onzuiverheid geldt, op een ergerlijke wijze hun biechtelingen ondervragen en uithooren.

Deze novellenbundel bewijst eens te meer dat C.B. een uitstekend waarnemer en verteller is; ook schrijft hij thans een mooie taal, bijna geheel vrij van bastaardwoorden. Stellig zal zijn nieuw boek bijval vinden.

A.D.C.

Geïllustreerd Woordenboek der Nederl. Taal, ten dienste van minder gevorderde leerlingen door M.J. Koenen, 4 en 130 blz. Met 133 afbeeld. tusschen den tekst. Groningen, J.B. Wolters, 1904. Prijs (in linnen band): 35 cents.

Dit aardig woordenboekje geeft in een zeer beknopten vorm veel zaaks: beteekenis, geslacht, hoofdtijden der werkwoorden, klemtoon. Vooral dit laatste punt, de klemtoon, verdient hier de aandacht, omdat er zoo vaak tegen gezondigd wordt en nochtans in de gewone woordenboeken ontbreekt. Het boekje kan dan ook goede diensten bewijzen.

A.D.C.