Tijdschrift van het Willems-Fonds. Jaargang 3

[p. CLXV]

Verslag van het bestuur der afdeeling Gent.
(Juli 1897 - Juli 1898.)

I. Leden en Bestuur.

Onze Afdeeling telt 450 leden. Sedert het vorige jaar verloren wij er 36. Dit verlies werd gedeeltelijk vergoed door het aanwerven van 16 nieuwe leden. Dit blijft niettemin eene vermindering van 20 leden.

Het Bestuur der Afdeeling was voor het dienstjaar 1897-1898 samengesteld als volgt: Paul Fredericq, voorzitter; Victor Van Wilder, ondervoorzitter; A. Van Werveke, bestuurder der volksboekerijen; D. Duyckers, schatbewaarder; J. Sanglet, secretaris; E. Cleppe, V. De Vleesschauwer, A. De Waele, E. Heylbroeck, F. Lemajeur, O. Proost, J. Roelant, G. Semey, J. Van Renterghem, D. Verraert, Pr. Vermeulen en B. Wante.

II. Volksvoordrachten.

Vijftien voordrachten werden door de zorgen van ons Bestuur ingericht, alle opgeluisterd door de uitvoering van zang-, muziek- en tooneelstukken.

Zij hadden in de volgende orde plaats.

7^n November 1897. Paul Fredericq, hoogleeraar, over: De Vlaamsche Strijd.

14^n November 1897 Leopold Marteau, onderwijzer, over: Geschiedenis der gymnastiek door de eeuwen heen.

21^n November 1897 E. Burvenich, geneesheer, over: Het onderwijs der geneeskunde voor het volk.

28^n November 1897 J. Vercoullie, hoogleeraar, over: Een leerrijk boek.

[p. CLXVI]

5^n December 1897. G. Semey, bouwkundige, over: Het oude Gent (met zichten).

12^n December 1897. Van Hauwaert, over: Het Nederlandsch tooneel te Gent.

19^n December 1897 J. Storikuul, student, over: Het Wonderjaar te Gent in 1566-1567.

26^n December 1897 Vict. Van Wilder, regent aan de middelbare school, over: Naar 't zonnige zuiden (met zichten).

2^n Januari 1898. G. Semey, bouwkundige, over: Sociale vraagstukken.

9^n Januari 1898 G.D. Minnaert, paedogogisch bestuurder onzer stadsscholen, over: Griekenland in zijnen hoogsten bloei.

16^n Januari 1898 Joz. Sanglet, onderwijzer: Het algemeen karakter der XV^e eeuiv.

23^n Januari 1898 Paul Fredericq, hoogleeraar, over: Ledeganck.

30^n januari 1898 Cam. De Bruyne, assistent aan de hoogeschool, over: Natuurwetenschap.

6^n Februari 1898 Arth. Buysse, advocaat, over: Anarchie.

13^n Februari 1898 Des. Destanberg, onderwijzer, over: Een reisje langs de kusten van Noorwegen (met zichten).

Het toon-, zang- en tooneelkundig gedeelte werd vervuld door de dames Duchéne, J. Schauwvlieghe, C. Van de wiele en R. Wtterwulghe, de juffrouwen: J. De Mey, R. Merre, H. Roegiers, J. Van de Velde, Van de Wiele, E. Versnaeyen, M. Wauters, de heeren J. Alberdienst, Fr. Billiet, Boelens, (vader en zoon), O. De Brauwere, R. De Cneudt, A. De Jonghe, L. De Mey, J. De Mey, G. De Pauw, K. De Rudder, E. De Schuyter, J. De Vlaemingk, Jan De Vos, R. D'Hazelaere, W. Drappier, L. Dua, L. Duvosel, P. Moerman, R. Padt,

[p. CLXVII]

G. Parmentier, J. Pianet, F. Sherrington, G. Steurbaut, H. Van Damme, Van den Heuvel, V. Van den Hoeck, A. Van der Meulen, Van Hanswyck en Pr. Vermeulen.

De leden van het gemengd koor: Rust Roest, het Kinderkoor der Liberale Werkersverdediging, en de juffrouwen van het werkmeisjesgenootschap: Nut en Vermaak verleenden ook hunne medewerking.

Aan allen die medegeholpen hebben om onze voordrachten op te luisteren onze innige erkentelijkheid.

Het is niet onbekend dat Mevrouw Wed. Willem Rogghé aan het Bestuur onzer Afdeeling eene jaarlijksche som van 75 fr. heeft geschonken om alle jaren een prijskamp in te richten van Nederlandsch opstel onder de leerlingen der hoogste klasse onzer stadsjongensscholen. De eerste prijskamp die nu een jaar geleden plaats gehad heeft is zeer wel gelukt, en de prijzen werden door de mededingers zeer betwist. Tijdens de eerste concert-voordracht werden aan drie bekroonden hunne prijzen afgegeven met een diploma als herinnering.

De 1^e prijs, 50 fr. aan Jan Saey, leerling van school n^r 19.

De 2^e prijs, 25 fr. aan Arthur Verhasselt, leerling van school n^r 12.

De derde prijs, een boekgeschenk door de Afdeeling, aan Oscar Inghels, leerling van school n^r 1.

Voor de 2^e maal zal de prijskamp Rogghé thans plaats hebben. Wij nemen de gelegenheid te baat om openlijk onzen dank uit te drukken aan Mev. Wed. Rogghé voor de milde hulp die zij verleent om het beoefenen onzer moedertaal aan te moedigen. Voorwaar kon zij geen beter middel vinden om de nagedachtenis van haren man, den Vlaamschen strijder Willem Rogghé, in eere te houden.

Onze Afdeeling was officieel vertegenwoordigd bij de grootsche betooging ter eere van Peter Benoit te Antwerpen, en bij de manifestatie te Brussel voor het bekomen der taalwet De Vriendt-Coremans.

[p. CLXVIII]

Zij nam ook dit jaar deel aan de viering van het Gulden Sporenfeest op 9ⁿ Juli.

Wij vinden het niet ongepast in dit verslag melding te maken van het verzoekschrift door ons Bestuur aan den Gemeenteraad gezonden om ons de jaarlijksche subside van 3000 fr. te behouden.

Dit verzoekschrift luidt aldus:

Gent, den 30 Augustus 1897.

Den Heeren Voorzitter en Leden van den Gemeenteraad der Stad Gent.

Hooggeachte Heeren,

Het Bestuur der Gentsche Afdeeling van het Willems-Fonds heeft de eer bij dezen U eerbiedig te verzoeken de toelage van drie duizend frank te behouden, die Gij ten voordeele onzer instelling verleden jaar evenals bij de voorgaande begrootingen gestemd hebt.

In 1865 hebben wij te Gent de eerste openbare en kostelooze volksboekerij opgericht. In 1870 konden wij er eene tweede stichten in de wijk der Brugsche poort, in 1876 eene derde in de wijk van het Kasteel en in 1877 eene vierde in de wijk van de Heuvelpoort.

Sedert dien zijn die vier volksbibliotheken zonder de minste onderbreking op onberispelijke wijze, wij durven het verklaren, open gebleven voor het publiek en ieder jaar tellen zij een steeds aangroeiend getal lezers en lezeressen.

Uit onze jaarlijksche verslagen, gedrukt in de jaarboeken van het Willems-Fonds, kunt gij zien, dat wij reeds meer dan een miljoen vijfhonderd duizend boekwerken kosteloos aan de Gentsche bevolking hebben uitgeleverd.

Van eerst af aan schonk ons het Stadsbestuur eene toelage, want het begreep aanstonds dat wij de gansche bevolking door onze kostelooze boekerijen in eene geestelijke behoefte voor-

[p. CLXIX]

zagen, ja, dat wij een werk van volksonderwijs op ons namen, dat anders ten koste van veel meer geld, door de openbare besturen had moeten verricht worden. Inderdaad onze honderden leden, die allen ten minste 6 frank 's jaars betalen en waaronder enkelen zich eene veel hoogere jaarlijksche bijdrage vrijwillig hebben opgelegd, hebben sedert 1865 ieder jaar belangrijke sommen besteed aan dit werk van openbaar nut.

Met die jaarlijksche bijdragen onzer honderden leden, waarbij in den tijd duizenden frank der maatschappij L'Avenir gevoegd werden, en met de toelagen der stad Gent hebben wij sedert 1865 reeds meer dan 200,000 frank besteed aan ons onbaatzuchtig werk van volksverlichting en beschaving.

Ook geven wij iederen winter sedert 1868 openbare kostelooze volksvoordrachten, waarop de meest verscheidene en leerrijke onderwerpen door de bekwaamste sprekers van Vlaamsch-België worden behandeld. Bijna vijfhonderd dier nuttige zondagzittingen, opgeluisterd met muziek, zang en tooneel, hebben wij aldus aan de Gentsche bevolking aangeboden.

Wat onze kostelooze volksboekerijen betreft, wij hebben er altijd naar gestreefd om de goede en eerlijke boeken van alle richting ter beschikking der lezers en lezeressen te stellen, willende dat men meer dan eene klok hoore en vertrouwende in de kracht van den menschelijken geest van de waarheid te zoeken en te vinden. Alleen de onzedelijke werken hebben wij onverbiddelijk verbannen.

De catalogus onzer volksbibliotheken is in druk verschenen en wordt in 't bereik van onze lezers tegen eenen spotprijs gesteld. Uit dien catalogus blijkt genoeg, dat onze volksboekerijen noch partijdig, noch gevaarlijk zijn, maar integendeel eene onmisbare instelling van kosteloos volksonderwijs voor onze geliefde stad Gent mogen heeten te zijn.

Dit zijn, Mijne Heeren, de redenen waarom wij met vertrouwen op uwe beslissing wachten, U tevens de hulde onzer

[p. CLXX]

dankbaarheid aanbiedende voor den geldelijken steun, dien Gij ons reeds meer dan het vierde eener eeuw hebt geschonken en zonder denwelken wij natuurlijk niet zouden kunnen volharden in ons streven, aangezien onze zware uitgaven onmogelijk door de bijdragen onzer leden kunnen gedekt worden.

Met de meeste hoogachting enz.

Wij zijn gelukkig er te kunnen bijvoegen dat de Gemeenteraad ons de subside opnieuw heeft verleend. Wij zijn er hem hoogst dankbaar voor.

III. Volksboekerijen.

A. Nieuwe werken. 1^o Geschenken. Mevrouw W^e W. Rogghé, de jonge heer Jan Daneels, kleinzoon van P. Ecrevisse, te Eekloo, de heeren H. Keurvels en Van Hoecke-Tant zonden ons gedurende het verloopen bestuurjaar verscheiden werken voor onze boekerijen. Dank aan allen!

2^o Aankoopen. Dit jaar is het ons niet mogelijk geweest al de versleten boeken te vervangen; het zal dus hoogst noodig zijn het aanstaande jaar een buitengewone uitgave te doen om onze boekerijen weer van de meest gevraagde werken in een voldoend getal exemplaren te voorzien.

B. Dienst in de Boekerijen. De beambten bleven dezelfde als het vorige jaar: twee in de boekerijen 3 en 4, drie in 1 en 2. De wijziging in de boekhouding, met het oog op het volledigen van de statistiek der gelezen werken, leverde dit jaar nog eenige moeilijkheid: toch is de verdeeling van de uitleeningen over de tien rubrieken van den catalogus op enkele eenheden na de ware.

C. Propaganda. Uit het oogpunt van propaganda kan het afgeloopen bestuurjaar als een buitengewoon geboekt staan. Niet alleen het Vaderland onder redactie van den zeer verkleefden heer H. Keurvels stond ons ter zijde om onze instelling aan de werkersbevolking te doen kennen, ook Le Gommerce et l'Industrie de Gand brak een lans voor onzen voor-

[p. CLXXI]

uitgang. In zijne nummers 32 en 33 van 7 en 14 Augustus 1897 kondigde het blad der groote nijveraars en handelaars onzer stad hoofdartikels af onder den titel L'instruction du peuple. Men wijdt er uit over het nut onzer instelling: C'est le Willems-Fonds, qui a eu la haute et heureuse idée de donner de bons livres en lecture à notre population..... On ne doit pas s'imaginer que c'est une oeuvre qui commence; elle est, au contraire, en plein épanouissement..... II est impossible que le travail qui remue tant d'esprits, ne soit pas fécond en heureux résultats. De redactie drukt er op, dat zulke nuttige instelling moet ondersteund worden: On ne saurait trop engager les patrons à soutenir cette société et à la recommander à leurs ouvriers..... Il serait hautement utile que les pouvoirs dirigeants et les chefs d'usines accordassent au vif désir de s'instruire du peuple le plus grand encouragement .....que les chefs des maisons industrielles et commerciales interviennent largement dans les dépenses que nécessitent l'achat de livres et la fondation de nouvelles bibliothèques. De pareils fonds ne sauraient recevoir une meilleure destination et nous sommes certains que l'avenir justifiera notre opinion.... nous sommes assurés de l'adhésion de tous ceux pour qui l'éducation du peuple est une des conditions essentielles de l'ordre d'un pays. Men verwijt aan de dagbladen hunne onverschilligheid nopens onze instelling: La presse dédaigne de s'en occuper et l'abandonne à ces milliers d' adeptes intelligents qui l'apprécient et en savourent les bienfaits. Deze zinsnede gaf aanleiding tot een kleine polemiek met het Vaderland, dat in zijn nummer van 11 Augustus 1897 te recht met fierheid aanhaalde, wat het sedert jaren voor het Willems-Fonds deed. Helaas! alleen het Vaderland kan aldus spreken, en, buiten dit, heeft Le Commerce et l'Industrie de Gand een harde waarheid aan zijne collega's gezegd. In zijn antwoord aan het Vaderland neemt het akte van de verklaring van het centenblad, en het laat er op volgen: Mais que font les autres

[p. CLXXII]

journaux de la ville? Ils observent à l'égard de cette oeuvre le silence le plus absolu; voilà de quoi nous nous plaignons.

De woorden van het orgaan der groote handelaars en nijveraars is voor ons een vingerwijzing. Onder die klasse der samenleving telt het W.-F. bijna geene leden; onze taak voor het ingetreden bestuurjaar werd ons door hun eigen blad aangeduid: wij moeten de ons aangeboden ondersteuning inwinnen.

D. Catalogus. Van den Catalogus van de vier volksboekenrijen werden dit jaar nog 150 exemplaren verkocht.

E. Statistieken. Gedurende het afgeloopen bestuurjaar werden de vier boekerijen bezocht door 2089 personen, namelijk 1389 mannen en 700 vrouwen. Het getal ontleeningen beliep tot 41173. Dank aan de genomen maatregels kunnen wij voor het eerst in dit verslag de vraag beantwoorden: Wat leest ons volk? Uit bijgaande tafel blijkt, dat het meest letterkundige werken zijn, vooral romans, vervolgens geschiedkundige en natuurkundige werken. Mocht iemand er op wijzen, dat de wetenschappelijke boeken in te gering getal worden uitgeleend, wij zouden hem antwoorden dat de Gentsche Afdeeling van het Willems-Fonds in dit opzicht haren plicht doet: in de door haar gegeven voordrachten worden bijna altoos wetenschappelijke onderwerpen behandeld; de groote invloed moet komen van de school, maar deze zal zich slechts ernstig doen gelden als wij ons ideaal hebben bereikt: den leerplicht.

[p. CLXXIII]

Statistiek van de Volksboekerijen.

ZETEL van de VOLKSBOEKERIJ N^r	GETAL WERKEN VAN DEN CATALOGUS.
	Maatschap- pelijke weten- schappen.	Staathuis- houdkundige weten- schappen.	Wiskun- dige weten- schappen.	Natuur- kundige weten- schappen.	Ambachten.	Wetenschappelijke mengelingen.
1. Lakenmetershuis. { C.	94	52	3	149	14	48
1. Lakenmetershuis. { G.	124	0	0	62	0	0
2. Van Wittenberghester., 15 { C.	72	58	3	75	17	32
2. Van Wittenberghester., 15 { G.	156	114	8	324	12	12
3. J.F. Willemsstraat, 5. { C.	74	50	2	89	11	38
3. J.F. Willemsstraat, 5. { G.	80	50	57	108	10	5
4. Kasteellaan, 23. { C.	73	62	2	107	19	45
4. Kasteellaan, 23. { G.	67	47	2	85	20	223
Totaal. { Catalogus.	313	222	10	420	61	163
Totaal. { Gel. werken.	427	211	67	579	42	240

ZETEL van de VOLKSBOEKERIJ N^r	GETAL WERKEN VAN DEN CATALOGUS.
	Schoone kunsten.	Letterkunde.	Geschiedkundige wetenschappen.	Mengelinge.	Totaal.
1. Lakenmetershuis. { C.	35	1552	365	75	2387
1. Lakenmetershuis. { G.	35	7109	381	186	7897
2. Van Wittenberghester., 15 { C.	22	1415	307	62	2063
2. Van Wittenberghester., 15 { G.	30	10476	390	336	11858
3. J.F. Willemsstraat, 5. { C.	19	1465	266	63	2077
3. J.F. Willemsstraat, 5. { G.	8	9917	624	109	10968
4. Kasteellaan, 23. { C.	14	1364	282	73	2041
4. Kasteellaan, 23. { G.	32	8962	627	385	10450
Totaal. { Catalogus.	90	5796	1220	273	8568
Totaal. { Gel. werken.	105	36464	2022	1016	41173

Nieuwe lezers en Lezeressen.			Lezers en Lezeressen.			Gelezen werken
Lezers.	Lezeressen.	Totaal.	Lezers.	Lezeressen.	Totaal.	Ontleeningen.
148	71	219	392	167	559	7897
90	67	157	282	219	501	11858
96	31	127	263	100	363	10968
147	39	186	452	214	666	10450
481	208	689	1389	700	2089	41173

[p. CLXXIV]

Rekening over het dienstjaar 1897-1898.

Ontvangsten.
Boni op 1 Juli 1897	fr. 27 99
Aandeel in de bijdragen der leden	fr. 1749 00
Toelage van het Gemeentebestuur.	fr. 3000 00
Ontvangen in de bibliotheken aan boeten, verkoop van toegangskaarten en katalogen	fr. 214 40
Verschillende ontvangsten	fr. 292 84
Totaal der ontvangsten	fr. 5284 23

Uitgaven.
Volkbibliotheken:
Aankoopen van boeken	fr. 775 50
Binden van boeken	fr. 698 45
Bezoldiging der bedienden	fr. 1916 00
Huur der lokalen	fr. 450 00
Verwarming, verlichting en onderhoud	fr. 197 97
Verschillende uitgaven	fr. 156 99
		fr. 4194 91
Voordrachten:
Onderhoud des lokaals, verlichting en verwarming	fr. 95 00
Vergoeding aan de ‘Société des auteurs et compositeurs de muslque’	fr. 60 30
Vergoeding aan den muziekbestuurder.	fr. 112 50
Vergoeding voor kosten van lantaarn en piano.	fr. 74 00
Verschillende uitgaven.	fr. 152 72
		fr. 494 52
Bestuur:
Drukwerk	fr. 63 34
Verlichting, verwarming en onderhoud	fr. 144 45
Vergoeding aan den Secretaris	fr. 100 00
Vergoeding voor schrijfwerk	fr. 42 83
Bodeloon.	fr. 205 00
Verschillende uitgaven	fr. 72 09
		fr. 627 71
	Totaal der uitgaven	fr. 5317 14
	Tekort	fr. 32 91

De Ondervoorzitter,

V. Van Wilder.

De Schatbewaarder,

K.D. Duyckers.

De Voorzitter,

Paul Frederigq,

De Secretaris,

J. Sanglet.

De Bestuurder van de Volksboekerijen,

A. Van Werveke.