Tijdschrift van het Willems-Fonds. Jaargang 2

[p. 368]

Uit Noord-Nederland.

De viering van den 1ⁿ Meidag heeft zich hier vrijwel bepaald tot bijeenkomsten. Te Rotterdam en 's Gravenhage in 't geheel geen buitengewone drukte. In het verlooplokaal te Rotterdam een vergadering voor den acht-uren-dag, waarin ook de heer van Kol uit Brussel optrad. Te Amsterdam, Utrecht en Haarlem hield men voór of ná de betoogingen optochten door het aristocratische stadsgedeelte en gezellige bijeenkomsten met zang en voordrachten. Amsterdam en Haarlem dachten ook aan de kinderen, hun werd op beide plaatsen een feestje aangeboden.

De gezellige bijeenkomsten werden door vele vrouwen en kinderen bijgewoond, zeker een bewijs dat de socialisten de vrouw ook iets gunnen. Op hunne vergaderingen krijgt de vrouw zeker niet de minste plaats; bovendien ijveren zij voor erkenning van de rechten der vrouw. Te dien opzichte zijn zij anderen dus veel vooruit.

Of het ernstig bedoeld wordt?

Dat zal blijken als er een tijd komt, dat ook zij zich meer kunnen laten gelden. Het voor de vrouw zit er over het algemeen meer op dan in, waar het komt tot erkenning harer rechten.

Het schromelijk onrecht dat de vrouw die in eigen onderhoud moet of wil voorzien, bij dezelfde capaciteiten een veel mindere plaats in moet nemen dan de man of in gelijke betrekking werkzaam een geringer salaris ontvangt, zal voorloopig nog wel blijven bestaan.

[p. 369]

En de geheele gelijkstelling met den man, die door vele vrouwen wenschelijk wordt geacht?

M^r Fokker zegt in zijn stuivers-volksgeschrift: ‘Doch ook zonder dat de vrouw zelve deelneemt aan de wetgevende macht of mede de vertegenwoordiging kiest, kan er verandering ten goede komen.’

Die heeren kunnen het zeker zoover brengen, maar willen zij het ook?

De dames der Vrouwenkiesvereeniging bestrijden overigens deze uitspraak.

De Nederlandsche Vrouwenbond tot verhooging van het zedelijk bewustzijn, die weer op een ander terrein staat, heeft een manifest tot de kiezers gericht dat huis aan huis verspreid is.

Onder meer zegt de bond:

‘Wij, vrouwen, verlangen niet dezelfde rechten als de mannen, maar om onze plichten te kunnen vol brengen, verlangen wij dat onze eigen rechten, onze rechten als vrouwen geëerbiedigd en gehandhaafd worden.

De man die de vrouw verlaagt en tot speelbal zijner driften maakt, kan onze vertegenwoordiger niet zijn; die alzoo van den rechten weg afwijkt, kan op geen enkel terrein de ware vrijheid bezitten.

Breng Uwe stem niet op zulk een uit.’

_**_*

De anti-revolutionairen en de katholieken hebben de handen warm ineengeslagen voor de aanstaande verkiezingen. Dat broederlijk samengaan zal waarschijnlijk wel een zoeken zijn naar den geschiksten weg om van elkander verlost te worden. Die verlossing heeft dan natuurlijk den tijd tot na de verkiezingen.

Radicale Hervorming, een blad dat ongeveer half April verscheen, stelt in een hoofdartikel in het licht, hoe de besluiteloosheid van de vooruitstrevende libe-

[p. 370]

ralen om zich af te scheiden van de oud-liberalen, die toch op een ander standpunt staan, de aansluiting verhindert tusschen de geavanceerde liberalen en radicale partijen. Het doet veel kwaad aan de democratische beweging en vele krachten blijven ongebruikt. Het blad ridiculiseert de ‘nieuwe partij-formatie’ in Onzen Tijd van D^r J. van Leeuwen.

Onder den neutralen naam van Het Nederlandsche Dagblad verscheen het orgaan ter verspreiding van de Christelijke Historische beginselen. Dus weer een partijblad.

In het eerste nummer wordt zoo ongeveer gezegd, dat het blad niet afhankelijk zal zijn van den Christelijk Historischen Kiezersbond; er zal slechts naar samenwerking gestreefd worden.

Eerst werd dus door den bond een eigen orgaan wenschelijk geacht en nu het er is, zal het onafhankelijk zijn van dien.

Nog zegt het blad: ‘Willen de Roomschen met ons medewerken tot bevordering van het welzijn des lands, dan hebben zij weinig van ons te vreezen. Wij beoogen tegen hen geen aanval, maar verweer.’

De laatste uitdrukking treft zeer zonderling, als men denkt aan de houding van dominee Bronsveld (zoo hij niet als de stichter moet worden aangemerkt, toch een der stichters van de partij) tegenover de Roomsch-katholieken.

Voor het welzijn des lands schijnt men evenwel grootsche verrichtingen in plan te hebben. Maar op de uitvoering daarvan komt het eigenlijk aan. Partijen zijn er reeds te veel, en onder den daaruit voortspruitenden partijhaat lijden wij reeds genoeg en blijven de grootsche plannen te dikwijls zonder uitvoering. Wij hooren zooveel, maar zien zoo weinig.

Om de nauwe betrekking tot den Christelijk Historischen bond zij het volgende medegedeeld, dat hier de ronde doet.

[p. 371]

Op de laatste vergadering van den bond te Utrecht kwam onder meer de optreding in de verschillende districten ter sprake. Toen Zwolle aan de beurt kwam, werd door een lid, baron van Dedem, de candidaat der anti-revolutionairen aanbevolen.

Groot bezwaar van de zijde van dominee Bronsveld, want een zijner vrienden, ook een Christelijk Historicus, had bij een bezoek aan den baron in den gang de jas zien hangen van D^r Schaepman.

Aangenamer dan al dat politieke gescharrel en die beloften in de toekomst doet ons de menschlievendheid aan van den heer P.W. Jansen te Amsterdam. In de Friesche gemeente Schoterland, een der armste gedeelten van Friesland heeft hij gedurende den winter met het ontginnen van heidegrond een zeven-en-dertigtal arbeiders werk bezorgd.

De ontgonnen velden zijn verdeeld in kleine hoeven van éen hectare, waarop solide arbeiderswoningen gezet zijn met ruime gelegenheid tot berging van den oogst en stalling voor twee koeien. De woningen op het terrein ‘Helpt elkaar’ zijn op 12 Mei in gebruik genomen.

Een treurige tegenstelling met dit bericht is de openbare verkooping van den inventaris van den kinderspeeltuin aan den Boezemsingel te Rotterdam. De Rotterdamsche gemeenteraad heeft eenigen tijd geleden afwijzend beschikt over de aanvrage eener subsidie ten behoeve van dezen tuin, die voor de jeugd in zulk een groote stad onmisbaar is.

De Amsterdamsche heeren die de volksconcerten in ‘De Arena’ organiseerden, zijn heel wat milder dan Rotterdam's gemeenteraad. Zoodra zij overtuigd waren van het succes der concerten, die aanvankelijk om de veertien dagen plaats hadden, werden deze om de week gesteld.

De goede bedoeling der commissie wondt evenwel alweêr miskend. Enkele oproerigen onder de socialisten

[p. 372]

hebben na de weigering van de oprichters om gedurende de uitvoering een collecte te houden voor de stakende diamantwerkers, de heeren uitgejouwd; bovendien ontrieden zij het bezoeken der concerten. De collecte, die zij bij den uitgang hielden, mislukte.

_**_*

Een paar weken voor de rondzending der uitnoodigingen tot het 24^ste taal- en letterkundige congres is het eerste nummer verschenen van het orgaan der Oud-Hollandsche tentoonstelling. Out Dordrecht's Nieu-Maere is geschreven in de taal van omstreeks 1600.

De Mei-aflevering van Vragen van den Dag bevat buiten de bibliographie en eenige stukjes van J. van de Linde, een artikel over den natuurlijken invloed en de sociale beteekenis der wouden in verband met Staatsboschcultuur in Nederland van D^r H. Blink en Het leven van Koningin Victoria door L.D.J. Reeser.

Als plaat geeft het tijdschrift ditmaal een afbeelding van den groven Den.

Met Juni zijn wij een nieuwe periodiek rijker. De Jonge Gids, die hoofdzakelijk aan letteren zal gewijd zijn, doet dan haar intrede in de wereld.

_**_*

Verschillende museums hebben weer geschenken ontvangen.

's Rijks prentenkabinet te Amsterdam werd verrijkt met verschillende portretten van bekende personen, een grootaantal stads-, dorps- en winterzichten, verscheidene andere prenten, waaronder vooral belangrijk zijn: De gelijkenis van den ondankbaren dienstknecht van Coornhert, De zeven vrije kunsten van C. Drebbel naar Hendrik Goltzius en een verzameling proefdrukken van Jan Veth, bestaande in steendrukken en etsen.

Van de Vereeniging Rembrandt ontving het kabinet in bruikleen een fraaie kleuren-teekening, ontwerp voor een plafond door Jacob de Wit en Isaäc de Moucheron.

[p. 373]

De zeer schoone bibliotheek van den heer A.N. Godefroy, rustend architect te Amsterdam, door hem als legaat aan het Rijk aangeboden en waarvan hij de belangrijkste werken reeds in bruikleen afstond voor de bibliotheek van het Rijks-museum, heeft bij dezer dagen in vollen eigendom aan het Rijk doen vergaan.

Het Dordtsche museum ontving uit Engeland een door den meester zelf geschilderd portret van Ary Scheffer, dat tot zijn beter werk moet gerekend worden.

Met het portret van den zanger J. Schmier, door hem zelf geschonken aan het gemeente-museum te Leiden, en door de commissie aanvaard, nog vóór dat het in de sleutelstad aangekomen was, is het museum niet bijzonder gebaat.

De heer C. Verster, conservator van het museum, protesteert tegen het besluit der commissie.

Deze olieverfschildering, zegt hij onder meer, is op en- de op een croûte, een onding, een werk dat terecht hen versterkt, die meepraten van ‘impressionistische’ flodderij, en waaropzij zich dan terdege mogen beroepen.

Het is mijn vaste overtuiging dat, indien meer der gelijk dillettantenwerk zoo maar botweg in de Lakenhal wordt binnengeloodst, deze niet alleen binnen kort te klein zal blijken, maar dat ook de vreemdeling met nog eenigen zin voor kunst bedeeld, spotachtig de lippen zal plooien en fluisterend vragend zich zal laten len: ‘Museum of pakhuis?’

Een waardiger geschenk ontving het museum in de schoone glazen bokaal, waarop het wapen der Duivenbode's is gegraveerd en waarvan de inscriptie luidt: 't Welvaaren van desen Huysen.

_**_*

Het tooneel heeft beduidende verliezen geleden. Twee der oude garde, wier plaatsen moeilijk te vervullen zijn, Mevrouw Stoetz en Jaap Haspels, zijn door den dood aan de kunst ontrukt.

[p. 374]

Reeds sedert eenigen tijd had Mevrouw Stoetz haar taak als leerares aan de tooneelschool aan andere handen moeten toevertrouwen. Jaap Haspels trad in den laatsten tijd zelden op. Hij wilde nog eens medespelen in Zonder Naam, waarmede hij zijn vijf en twintig jarig jubileum had gevierd, doch hij moest het jonger krachten overlaten. Hij maakte nog steeds deel uit van de Vennootschap die door hem omstreeks 1885 werd aangegaan met zijn broeder, mevrouw Beersmans, Rosier Faassen en Le Gras.

Deze laatste is op zijn benefice-avond opgetreden in Invloed, een nieuw tooneelspel met een heel aardig begin, maar overigens van zeer min allooi: Een minnares, die het huiselijk geluk verstoord van den vroegeren minnaar, dien zij als echtgenoot niet begeerde en die door haar gedwongen was hun doodgeboren kind in den Rijn te werpen.

Een Krisis, een nieuw en licht blijspel van Emants, vol levendigheid en verscheidenheid, is op uitnoodiging van de Rotterdamsche afdeeling van het Tooneelverbond daar opgevoerd ten voordeele van onze noodlijdende Tooneelschool.

De afdeeling besprak op haar jaarvergadering het voorstel Vriesendorp, dat, waarschijnlijk naar aanleiding van de voorkomende geschillen tusschen pers en tooneeldirecties, is ontstaan en waarbij wordt gewenscht: aanstelling van tooneelcritici, die door een, op de algemeene vergadering daartoe te benoemen commissie uit het Tooneelverbond, na afgelegd examen, een diploma is uitgereikt

Aan de afgevaardigden naar de algemeene vergadering te Dordrecht werden in verband met het voorstel geen bindende bepalingen opgelegd, aangezien de heer Vriesendorp niet aanwezig was om zijn voorstel toe te lichten.

Op de algemeene vergadering is het verworpen met 27 tegen 10 stemmen, vooral ook omdat men inzag, dat

[p. 375]

geen redactie zich inbreuk op haar recht om haren eigen tooneelcriticus te benoemen, zou laten welgevallen.

De tien stemmen waren van de Amsterdammers, die op de vergadering hunner afdeeling het voorstel reeds hadden aangenomen.

_**_*

Van den bouw van den mooien schouwburg door den heer Crispijn, waarvan ik in mijn vorige correspondentie sprak, komt niets. De heer Crispijn heeft een verbintenis aangegaan bij het Nederlandsch Tooneel. De leden der Nederlandsche Tooneelvereeniging zullen voortgaan de vereeniging in dezelfde richting te sturen en de heer Van Kuyk, die tot dusverre met den heer Chrispijn regisseur was, zal dit blijven. Ook de heer Kreeft, de directeur van het gewezen Operette-gezelschap Kreeft en Buderman, heef zich bij het Nederl. Tooneel aangesloten.

_**_*

De Nederlandsche Opera is het geluk te beurt gevallen door de koningin-regentes begiftigd te worden met een geschenk in geld en met de toezegging van subsidie voor het volgende jaar.

Het vertrek van Mej. Jeanne Jacobson stond in verband met haar engagement bij het Covent Garden-theater te Londen.

_**_*

Als laatste nieuws, dat U zeker niet onverschillig is, zij medegedeeld, dat Mevr. Cortebeek uit Brussel in den Rotterdamschen Kunstkring een boeiende voordracht hield over den toestand in Vlaanderen en de Vlaamsche Beweging. Ter vervanging van den heer Laroche, die om gezondheidsredenen niet aanwezig was, droeg de spreekster nog de novelle ‘Nummer 7’ voor.

15 Mei 1897.

Veritas.