De Tijdstroom. Jaargang 2

[p. 195]

Duimke passagier Fr. Van Boogaerdt

XVIII

Hij rende voorbij het roode licht van den Kruis-Lieven-Heer.

- Heere God, help hem! bad hij haastig.

Ten einde adem kwam hij in het schoenmakershuisje aan.

- Hij is al dood, fluistert Nelleke.

‘... De goeie ziel. Zoo schoon gestorven.

... Kwart over vijf was 't. Lijk een priester is hij gestorven, zoo schoon.’

Op zijn teenen gaat hij binnen in de voutekamer. Nelleke draait het licht aan. In de felle klaarte, het gele, harde gelaat. Dat is vadertje nu. Hij heeft hem in het huisje opgenomen, met hem gehamerd, zoet geglimlacht, gezongen, nagedacht over ‘Hoe men burgemeester wordt’ en nu ligt hij hier, proper en met een schoone, rustige uitdrukking, maar roerloos. Dat kruis en die rozenkrans zitten daar zoo zonderling in zijn stramme, witte handen gedrukt.

Nelleke plooit even het laken goed, en Duimke schrikt voor zooveel vertrouwelijkheid.

Nog banger wordt hij wanneer het vrouwtje heengaat en hij hier alleen bij vadertjes lijk moet blijven.

Te kwart over vijf gestorven, toen hij het kruis voorbijliep, naar Marie-Louise toe. Hij heeft niet gedaan wat zijn hart hem ingaf en vadertje het beloofde gebed niet gegund. Van zijn stervenden vriend is hij weggevlucht omdat hij dien braven mensch zoo wreed niet kon zien lijden.

Vadertje die hem lijk een verdwaalden hond heeft in huis genomen, en altijd zoo goed voor hem is geweest.

Maar hij is een dwalende hond gebleven, voor vadertje en voor al de anderen.

Niets kan hij nog goed maken. Hier ligt vadertjes lijk nu. De vriendelijke blauwe oogen zijn nog slechts een grijze streep, en het warme, levendige gelaat is nu dor en hard. De magere gestalte onder het laken zal nooit meer overeind geraken om naar het plaatsje voor het venster te sloffen.

Tusschen Duimke's hart en de blauwe oogen, de zoete stem van

[p. 196]

vadertje is een muur gerezen. Bijna als hadden die twee menschen elkaar nooit gekend.

En terwijl dit vreeselijke aan 't gebeuren was ging Duimke van hier weg, liep hij het kruis voorbij. Duimke doorhuivert een koude rilling van schaamte.

Toen deze mensch hier al zoo lag, dood en weg voor goed, nam hij haar in zijn armen, stond hij daar dwaas bedwelmd door haar kussen. Hij laat het hoofd vallen op den rand van het bed. Zou willen snikken dat hij schokt. Waarom? Hij ligt in een groote donkerte van schaamte: daar is niets meer dat hem pakt. Harde, zware schaamte! Stil, of hij moet lachen met zijn eigen. Dat hij dat allemaal heeft gekund. Hij zou eens wat doen ginder in het huisje om aan het oude, goede vadertje gelijk te worden.

- Ik heb dien braven duts voor den zot gehouden.

Het leerjongetje komt binnen. Die knaap durft het lijk van dichtbij gaan bekijken. Is hij niet bang, ventje?

- Zou ik? De schoenmaker is toch in den hemel!

Duimke schrikt vreeselijk. ‘Vadertje in den hemel!’

Hoe zou het ook anders kunnen met dien braven mensch?

En nu ziet vadertje dus het leelijk, zwak hart van zijn vriend. Hij weet al hoe brutaal hij daar pas gehandeld heeft met het meisje in de donkere dreef.

Duimke voelt zich alleen, klein en armtierig alleen tegenover het alweten van vadertje uit den hemel.

Hij heeft hier de liefhebbende vriend uitgehangen, maar nu heeft vadertje dat valsche hart geheel in zijn hand lijk een stuk alaam, en hij weet er alles over. Duimke moet het hoofd afwenden van dien bleeken kop. Ach, dat hart, dat zelfs nu meer schaamte voelt dan spijt of genegenheid.

Duimke gaat heen uit de sterfkamer.

Maar terwijl hij voortstapt langs den weg, is het alsof de kamer rond hem hangen blijft. Het weegt zoo zwaar op hem dat vadertje hem nu geheel kan doorzien. Een nietig schamel ventje, dat daar met al zijn grillen bloot loopt onder dat doordringende oog.

Zoo zwaar weegt de last dat Duimke hem niet dragen kan en het allemaal zou willen afschudden. Vadertje is nu toch dood... En omdat hij nu heel Duimke ziet, kan Duimke toch niets ongedaan maken.

Dat sterven is een ongeluk gelijk een ander. Hij zal het nu al

[p. 197]

kwaad genoeg hebben, zonder dat hij gedurig over vadertje loopt te piekeren.

Ja, ja, hij had beter en schooner kunnen handelen. Maar daarvoor is het nu te laat.

Hij moet zijn schande maar dragen en blijven voelen dat vadertje die schande ziet. En op den langen duur zal dat gevoel wel slijten, lijk alles op de wereld slijt.

Het gebruis van het neervallende water onder de sasbrug doet hem vooroverleunen over de borstwering. Hij kan van het water niets zien dan af en toe een bleeke schuimkuif in het lantaarnlicht. Maar dat geweldige ruischen wekt bij hem het gevoel dat hij boven een machtigen waterval staat.

Vallen is een donker en beangstigend geheim en het water valt met zooveel lawaai.

Duimke's hart is loom van verdriet. Vadertje is heengegaan en Duimke kan hem nooit meer bedanken voor de goedheid waarmee hij hem heeft in huis genomen, toen hij niet veel meer dan een wrokkige landlooper was.

Neem het niet kwalijk, vadertje-die-me-ziet, wat ik daar pas heb durven denken. Ik zou altijd om u moeten denken, en altijd knielen en bidden wanneer ik om u denk. Alles had heel anders moeten zijn. Het leven is te wreed, vadertje.

Vadertje Grijspeerdt had lang genoeg moeten leven, nog wel tien twintig jaar. En hij, Duimke, zou voor dien ouden braven mensch - hij moet geweld doen om niet te schreien wanneer hij aan die zwijgende goedheid denkt - gewroet en geslaafd hebben, om hem een gerusten, weelderigen ouden dag te bezorgen. Hij zou dat niet doen voor zijn eigen alleen, maar ook uit dankbaarheid voor al de onbekende ondankbaren aan wie vadertje goed had gedaan en die naar den ouden duts niet meer hebben omgezien.

Het water bruist en giert, onzichtbaar daar beneden in de donkerte. Soms een haastige stap over de brug, en dan voor langen tijd niets dan dat woedende kolken. Duimke lacht, moe, doodmoe en flauw. Hij voor vadertje zorgen! En in plaats van de hardvochtigen nog wel. Ginder zeker bij dat vrouwmensch. Iedereen heeft hij laten zitten. 't Is lijk met dat water. Het maakt wel veel lawaai, maar het valt toch. En diep, en voor goed.

Maar de anderen hebben Duimke toch ook laten zitten, allen: Zijn

[p. 198]

broeders, de ouders van Fien. Hun schuld is het, hun schuld alleen, dat hij lijk een bedelaar van het eene hart naar het andere loopt, dat hij schoon kan praten en schoon beginnen te handelen, zoolang alles goed gaar. En dan maar weg, naar elders.

Goeden wil heeft hij genoeg. Maar hij kan niet. Hij kan niet wat een ander ook niet kon voor hem. Het water bruist eentonig en luid.

En toch is het noodig anders te zijn, denkt hij, en zooveel beter. Kijk eens naar vadertje. Altijd alles voor de anderen en toch zoo tevreden en opgeruimd. Maar vadertje ligt over aarde nu, en een mensch is niet op één dag zou oud en rustig, dat hij over alles de oogen sluiten kan. Het is daar vochtig en koud op de brug. Er is ginder een kaal kamertje met een mager, klein peetjeslijk. En een rustige keuken met Fien in den avond bij het vuur. En de kus van Marie-Louise en haar lach, en haar zachte, wiegende gang.

Dat water brult en raast. Ik zou er met mijn kop willen inzitten en niets meer doen dan dat groote gebruis blijven hooren tot ik er van scheur.