De Tijdstroom. Jaargang 2

[p. 146]

Duimke passagier. Fr. Van Boogaerdt

XVII

Dus gaat Duimke 's anderdaags naar vadertje Grijspeerdt toe.

Het huis is geheel stil en hij wacht een oogenblik aarzelend in het voorplaatsje.

- Lijk dien Zondagmorgen, denkt hij. Dies irae. Maar het is zoo koud nu.

In de werkkamer staat vadertjes plaats leeg. De takken, buiten vóór het venster, zijn kaal en zwart. Maar hier hangt de oude, vertrouwde geur van het leder en van hun arbeid. Daar heeft hij heel den herfst gezeten in stilte. De hamers klopten af en toe. Er kwam wat zonnegoud op de ruiten blinken. Vóór hem zat de gestalte gebogen van vadertje. Was Duimke misschien gelukkig geweest al die dagen?

- Ge weet het altijd pas als 't voorbij is, denkt hij gelaten.

Terug in het voorplaatsje, roept hij:

- Daar is iemand!

De deur van de slaapkamer daar op zij, gaat open en Nelleke steekt heur kop naar buiten. Nelleken daar? Waarom?

- O! Gij! Ik dacht dat ik den dokter hoorde.

- De dokter...!

- Ssst! Met den vinger op den mond: Hij slaapt!

Zij verdwijnt weer in de kamer. Omdat zij de deur open laat, gaat hij haar achterna.

In het smalle bed ligt de magere kop van vadertje. Het is daar zoo arm met de witte muren en de grijze dekens.

De zieke opent de oogen.

- Ach, ik wist het wel. Kom, geef ze mij.

Hij fluistert het zoo pijnlijk, dat Duimke erdoor beangstigd wordt. De twee mannen drukken elkander de hand. Vadertje staart zijn vriend aan, met een lach tusschen al zijn pijn. Een afgematte, moeilijke lach, die Duimke snikken doet, heftig lijk een kind.

- Kom, jongen toe. Als het leven gedaan is mogen wij toch sterven, zeker?

Ze zitten daar zóó, de magere witte hand in die roode, knuistige

[p. 147]

greep. Vadertje moet het hoofd verleggen van de danige pijn. En Duimke schreit en snikt.

Nelleke trekt hem buiten, bij zijn mouw. Lijk een afgeranseld kind staat hij in de voorplaats te weenen naast het venster. Hij denkt aan Fien die hij liet zitten. Fien waarvoor hij ook vadertje heeft verlaten. Marie-Louise met haar brandende zwarte oogen, en haar wiegenden gang naast hem in de duisternis. En de oude gezel die hier braafkes ligt te sterven.

En het vrouwtje vertelt:

- 't Is de kanker, jongen, aan de maag. Lang zal hij het niet meer trekken. Hij weet het al lang. En draagt het allemaal zoo verduldig. Er is zeker geen schooner kristen mensch als hij.

- Ik zal voor hem bidden. Zeg het hem, Nelleke.

Hij strompelt naar buiten. Duimke, die arme dompelaar.

Nooit heeft hij zich alleen gevoeld als nu, langs die koude baan. Na de brutale ontgoocheling met Marie-Louise, waarin hij zijn eigen zelf gevoeld heeft als een hunkerend stuk vleesch, en anders niet, is hij naar hier gevlucht. Naar deze andere kracht, naar deze rustige zelfzekerheid. Maar vadertje Grijspeerdt ligt daar op sterven. Den vrede van de blauwe oogen en van den gezapigen arbeid zal Duimke nooit meer vinden in het werkkamertje.

Hij stapt door de straten en ziet weer hoe vadertje zijn hoofd verlegt van de pijn. Hij voelt de weeke kleine hand liggen in zijn eigen ruige hand. Duimke's hart keert er van om. Dat die oude man daar nu alleen moet liggen lijden in de vallende duisternis.

Hij durft niet terugkeeren naar die armtierige kamer, om daar heel den avond naast het bed te zitten en te kijken op dat pijnlijke gelaat en die te zeer berustende blikken.

Warmte heeft hij noodig, gezellige warmte en steun om beschut te zijn tegen dat nieuwe verdriet. Een blik die driftig, hongerig leeft. Marie-Louise!

- Reeds is hij naar heur op weg. Aan de bocht van de baan staat daar het kruis. ‘Ik zal voor hem bidden’, heeft hij beloofd, overmoedig. ‘Zeg het hem’. Het is nu al kwart over vijf. Straks mist hij haar nog. Dan maar het kruis voorbij gestapt.

- Wat zou mijn gebed ook baten?

Hij stapt in de duisternis naast heur gestalte. Zij gaan gearmd; de warmte van heur stevige werkmeisjeshand doet hem goed. Niet

[p. 148]

alles is stervende berusting op de wereld. Er is ook grijpend, bloeiend leven. Zachtjes legt hij zijn hand op haar schouder. Ze laat zich tegen hem aandrukken, legt haar kleine hoofd tegen zijn hart. En zijn arm om heur midden gaan ze verder. Hij voelt of hij denkt niet meer. Maar zijn bloed jaagt door zijn lijf, zijn hart klopt geweldig. Ergens is er nog iets dat hem in bedwang houdt, dat deze bandelooze, onstuimige zelfbevrijding in haar opgang stuit. Ergens: een bleek gelaat dat op het witte kussen zich moeilijk naar den muur toekeert.

Verdorie, hij is toch zijn kind niet. Hij grijpt het meisje vast en drukt haar tegen zich aan, dicht en met forsch geweld. Zoent haar handen, overkust haar oogen en haar mond. Geen meisje voelt hij in zijn armen, maar het tastbare, stevige geluk grijpt hij met volle handen, met volle lippen. Geheel vrij is hij nu; geen angst, geen herinnering meer. Een weggezogen zijn in de diepe, donkere kolk waar geen smart den mensch nog treffen kan...

Duimke wordt onbehaaglijk in die vreemde, te breede rust, waarop zijn hart en zijn zinnen onervaren en hulpeloos rondzwalpen. In dezen argwaan vindt hij het oude Duimke terug, het Duimke dat bij geen vreugde de vraag van zich afzetten kan: zal het blijven duren?

Hij voelt hààr nu: haar teere lijf, haar armen die zich ruw aan zijn lichaam vasthechten. Hij weet dat in ieder geval deze wilde omhelzing beter ware achterwege gebleven. Het is een heimwee te meer, een nieuwe onvoldaanheid die hem in triestige uren zal komen bevangen, en, voor een deel van zijn hart, een bron van wroeging.

- Is me dat liefde? spot Marie-Louise, nu hij in vertwijfeling zijn armen heeft laten vallen.

Zij tracht te raden wat in hem omgaat. Maar het is pikdonker en zij kent dezen man niet eens. Wat kan de vrouw nu anders doen, om deze verovering niet te laten ontglippen, dan:

- Toe, fluistert ze, vriend. En weer sluiten haar armen.

Waarom zou hij óók niet. Ah, verzwolgen zijn lijk daar straks en bevrijd! Neen, de angst overstroomt hem weer; de angst die hem al zoo dikwijls, al iederen keer heeft doen terugdeinzen als wat men noemt het geluk daar voor 't grijpen lag, de angst dat deze rauwe omhelzing langs den donkeren weg de liefde niet is; de angst dat wanneer hij zich nu laat gaan, hij het eigen, groote geluk, waarnaar hij hunkert, nooit meer zal bereiken, omdat zijn heimwee hem niet lokt naar deze hinderlaag van vleeschelijke voldaanheid.

[p. 149]

Wanneer ze gearmd weer voortstappen, zint ze op een, kleine, scherpe wraak.

- Kom mee naar huis, noodt ze. Kom wat bij het vuur zitten. Ge hebt zoo'n kou.

In het keukentje van dat huis zit al een jongeman nevens de stoof.

Zij lacht Duimke uitdagend toe met haar blinkende zwarte oogen. Geheel onverschillig zegt haar stem:

- Luc, dat is mijn man.

En:

- Luc is het lief van Fien, François. Hij denkt dat ik 's avonds benauwd ben langs de baan. Daarom is hij meegekomen tot hier. Spiegel u daar aan.

Er komt een flauwe, moedelooze glimlach op François zijn gelaat.

Duimke is beschaamd. Hij heeft dezen jongen pogen te berooven van het magere restje dat in deze vrouw nog voor hem voelt. Hij zal maar dadelijk weet heengaan.

Bij de deur drukt Marie-Louise zijn hand tegen haar hart, met de kracht van een onstuimige omhelzing.

- Ge zijt zeker kwaad? vraagt ze verlangend.

Nu pas beseft hij hoe ze hem heeft beetgenomen. Maar het deert hem niet: hij heeft alleen maar medelijden met den suf-gelaten jongenman bij de stoof. Hij schokschoudert even.

- Dat zal u leeren profiteeren van het geluk terwijl ge 't hebt, smaalt ze nog.

Hij stapt haastig voort, lijk een betrapte kwajongen.

Hoe vieslijk vindt hij zijn eigen hart, dat alles en iedereen achterna loopt, lijk een schaamtelooze afperser. Hij heeft iedereen zonder meer laten zitten, de schoone liefde van Fien en vadertje Grijspeerdt, voor het lijf van Marie-Louise. En nu laat hij ook Marie-Louise omdat die sufferd van een man hem met deernis vervult.

- Jawel, denkt hij, het is eigenlijk nog best dat het hierop uitdraait, maar ik had er nooit mee moeten beginnen.

- Vooral dezen avond niet!

Vadertje ligt daar op zijn kamertje, met niemand bij hem dan die versleten sloor. Vadertje die hem simpelweg heeft in huis genomen. Vadertje laat hij nu alleen, om 't eerste 't beste wijf achterna te loopen.

Hij slaat met de vuist tegen zijn voorhoofd.

- Stommerik!