Onze Taal. Jaargang 83

[p. 268]

Vraag en antwoord
Taaladviesdienst

De VS heeft/hebben

? Wat is juist: ‘De VS heeft veel invloed’ of ‘De VS hebben veel invloed’?

Illustratie: Matthijs Sluiter

! Het is beide juist. De grammatica- en taaladviesboeken keuren beide vormen goed, en ook in de praktijk is er geen duidelijke voorkeur.

Als het onderwerp van de zin een meervoudig woord als kern heeft, volgt in de regel een meervoudige persoonsvorm: ‘De vrouwen fietsen naar hun werk’ (het onderwerp is de vrouwen, de persoonsvorm is fietsen). Dat geldt ook voor de meeste meervoudige namen, die over het algemeen inhoudelijk ook duidelijk naar meerdere elementen verwijzen:

-	De Verenigde Naties nemen een resolutie aan.
-	De Seychellen staan bekend om hun schoonheid.
-	Burgemeester en wethouders vergaderen vandaag.

Het enkelvoud is in deze zinnen wel mogelijk, maar tamelijk ongebruikelijk.

Van sommige meervoudige namen wordt vaak de afkorting gebruikt: VN voor Verenigde Naties, VS voor Verenigde Staten, B en W voor burgemeester en wethouders. In dat geval verdwijnt voor veel mensen de meervoudige betekenis enigszins naar de achtergrond; er wordt dan meer gedacht aan het land of de instelling als geheel. Daarom wordt bij afkortingen wat vaker dan bij de volledige naam voor een enkelvoudig werkwoord gekozen. Het meervoud is echter ook juist:

-	De VN neemt/nemen een resolutie aan.
-	B en W vergadert/vergaderen vandaag.
-	De VS heeft/hebben veel invloed.

Bedrijfsnamen

Bij bedrijfsnamen die een meervoudig karakter hebben, wordt bijna altijd een enkelvoudig werkwoord gebruikt, zeker als het een afkorting betreft:

-	Natuurmonumenten bezit veel natuurgebieden in Nederland.
-	Koninklijke Hoogovens fuseerde in 1999 met British Steel.
-	C&A heeft een nieuwe collectie.

Een uitzondering is Nederlandse Spoorwegen; hierbij bestaat in de praktijk juist een voorkeur voor een meervoudig werkwoord: ‘De Nederlandse Spoorwegen werken aan een nieuwe dienstregeling.’ In de praktijk wordt overigens vrijwel altijd de afkorting gebruikt, en daarbij past een enkelvoud het best: ‘De NS werkt aan een nieuwe dienstregeling.’ Dat geldt nog sterker als het lidwoord wordt weggelaten, zoals (de) NS zelf doet: ‘NS werkt aan een nieuwe dienstregeling.’

Letterlijk en figuurlijk

Aan de kaak stellen

? Waar komt iets aan de kaak stellen vandaan en wat betekent het?

! Aan de kaak stellen betekent dat je openbaar maakt dat je iets slecht of schandelijk vindt - zoals in misstanden aan de kaak stellen, of iemands gedrag aan de kaak stellen.

Het woord kaak betekent hier ‘schavot, verhoging waarop misdadigers stonden’. De uitdrukking gaat terug op het vroegere gebruik om misdadigers voor het oog van het publiek te straffen en/of door het publiek te laten bespotten. Aanvankelijk luidde de uitdrukking dan ook iemand op de kaak stellen.

Later werd het schavot vervangen door een paal of verhoging tegen de wand van het stadhuis, maar de aanduiding kaak bleef in gebruik en kreeg de betekenis ‘schandpaal’ erbij. De uitdrukking veranderde daardoor van op de kaak stellen in aan de kaak stellen. Het woord schandpaal vinden we terug in een uitdrukking met bijna dezelfde betekenis: aan de schandpaal nagelen, oftewel ‘openlijk terechtstellen, publiekelijk terechtwijzen’.

‘Kaak’ aan het stadhuis van Culemborg.
Foto: Gemeente Culemborg

Afkorting aan eind van zin

? Als er aan het eind van een zin een afkorting staat die op een punt eindigt, komt daar dan nog een extra punt achter?

! Nee, aan het einde van de zin komt maar één punt. De slotpunt van de afkortingen de slotpunt van de zin vallen dan als het ware samen. Als de afkorting aan het einde van een citaat staat, komt er ook geen extra punt achter. Voorbeelden:

-	Hierbij reageer ik op uw brief van 1 juli jl.
-	Stuurde bon zo snel mogelijk in a.u.b.
-	Op het bord stond: ‘Niet aankomen s.v.p.’

Andere leestekens, zoals een uitroepteken, vraagteken, dubbele punt of komma, blijven wel staan na de punt van de afkorting:

-	Kom naar het straatfeest op 3 oktober a.s.!
-	Wat doet u op 3 oktober a.s.?
-	Feest op 3 oktober a.s.: onze zaak bestaat tien jaar!
-	Mevrouw De Korte, manager a.i., zal u ontvangen.

[p. 269]

Het bovenstaande geldt alleen voor afkortingen die met punten worden geschreven. Na tv, pc, cv en dergelijke komt wél een zinseindeteken: ‘Dat staat goed op je cv.’

Er()achter()komen

? ‘Hoe ben je er()achter() gekomen?’: is het erachtergekomen, erachter gekomen, er achtergekomen of er achter gekomen?

! Juist is ‘Hoe ben je erachter gekomen?’

Het gaat hier om de constructie achter iets komen (bijvoorbeeld: achter de oplossing komen). Daarin is achter een voorzetsel, dat samen met iets (of de oplossing) een zinsdeel vormt; het werkwoord komen staat daar los bij. Zo'n zinsdeel dat met een voorzetsel begint, kan veelal vervangen worden door het woord er met datzelfde voorzetsel erachter - dus ‘Ik zit onder de boom’ is te vervangen door ‘Ik zit eronder’, ‘Hij geniet van de vakantie’ door ‘Hij geniet ervan’, en zo ook ‘Hoe ben je achter de oplossing gekomen?’ door ‘Hoe ben je erachter gekomen?’

Zo'n combinatie van er en een voorzetsel wordt uiteraard alleen aaneengeschreven als die twee delen direct achter elkaar staan; het gaat niet op als er een of meer woorden tussen staan: ‘Wij rekenen er niet op’, ‘Hij kwam er uiteindelijk niet achter.’

Op de webpagina www.onzetaal.nl/er is meer uitleg te vinden, met honderden voorbeelden (en ook enkele uitzonderingen).

Enig(e) kinderen

? Wat is het meervoud van enig kind (‘kind zonder broers of zussen’): enige kinderen of enig kinderen?

! Zowel enige kinderen als enig kinderen is te verdedigen.

Normaal gesproken krijgt een bijvoeglijk naamwoord een buigings-e als het voor een meervoudig woord staat: leuke kinderen, vrolijke meiden. Ook enig is een bijvoeglijk naamwoord, dus de vorm enige kinderen ligt het meest voor de hand. Maar er zijn zinnen waarin die vorm verwarrend kan zijn, omdat enige ook ‘enkele, een paar’ of ‘heel leuke’ kan betekenen: ‘Op de foto stonden enige kinderen.’ Mogelijk wordt enige kinderen daarom in de praktijk geregeld vervangen door enig kinderen.

Die vorm sluit bovendien aan bij het verschijnsel dat vaste woordcombinaties in het meervoud vaak zonder e worden geschreven. Zo geven de meeste woordenboeken bij kort geding twee meervoudsvormen: korte gedingen en kort gedingen. Omdat enig kind een vaste combinatie met een specifieke betekenis is, is het niet vreemd dat voor veel mensen de meervoudsvorm zonder e ook heel gewoon klinkt. Die vorm is zó gangbaar dat hij wat ons betreft niet hoeft te worden afgekeurd.

Hoe noem je meer dan één enig kind? ‘Enige kinderen’?
Foto: 123RF.com

Taaltrainingen

Dit najaar geeft Onze Taal weer diverse taaltrainingen. Leden van Onze Taal kunnen met ongeveer €35,- korting deelnemen.

•	9 oktober, Amsterdam: opfristraining taalregels
•	13 oktober ('s avonds), Den Haag: werkwoordspelling
•	28 oktober, Tilburg: opfristraining taalregels
•	1 november, Amsterdam: spelling
•	4 november, Deventer: spelling
•	13 november, Zwolle: opfristraining taalregels
•	20 november, Amsterdam: opfristraining taalregels

Meer informatie vindt u op www.onzetaal.nl/taaltrainingen.

Meer taaladvies?

Direct antwoord op een taalvraag? De Taaladviesdienst is elke werkdag telefonisch bereikbaar op 0900 - 345 45 85 (zie ook het colofon). Op onze website vindt u bovendien zo'n 2000 taaladviezen: www.onzetaal.nl/taaladvies.

Korte taaltips

Hobby's Een meervoud van een woord op -y (zonder klinker ervoor) eindigt op -y's: baby - baby's, hobby - hobby's, lolly - lolly's, penalty - penalty's, etc. » www.onzetaal.nl/baby

Hun/hen/ze In plaats van hun of hen kun je meestal ook ze gebruiken; dat klinkt vaak wat vlotter. » www.onzetaal.nl/ze

Werk ze Het is niet ‘Werkse!’ en ‘Eetse!’ of ‘Werkze!’ en ‘Eetze!’, maar ‘Werk ze!’ en ‘Eet ze!’ » www.onzetaal.nl/werkze

Labyrint(h) In labyrint komt geen h na de t, evenmin als in bijvoorbeeld triatlon, antraciet en antrax. » www.onzetaal.nl/antrax