Onze Taal. Jaargang 83

[p. 249]

Guus Middag
De taal van...
Het Hartenbreekhotel

Op tv, op straat, online - overal hoor en lees je weer net iets andere talen en taaltjes. Guus Middag staat er maandelijks bij stil.

Ik moet het al vaak hebben gehoord, maar had het nooit goed tot me laten doordringen: ‘Heartbreak Hotel’ van Elvis Presley. Het klonk me altijd als iets ouds in de oren, iets van vroeger, jaren vijftig, de prehistorie van de popmuziek. Een basloopje, een piano, een jengelgitaar, en dan die stotterende zang, met veel echo eroverheen. Geen idee waar het over gaat. Over de liefde waarschijnlijk, zoals bijna alle popliedjes.

Nu hoorde ik het weer eens, en toen bedacht ik dat ik het toch wel wilde weten. In de eerste regel zegt Presley al meteen wat er aan de hand is: zijn vriendinnetje heeft hem verlaten. ‘Since my baby left me, / I found a new place to dwell.’ Hij zegt dat hij nu verhuisd is, maar waarnaartoe? Hij hult zich in beeldspraak. Je moet de Eenzaamheidstraat inslaan en die helemaal doorlopen en dan aan het eind daarvan vind je een hotel: het Heartbreak Hotel. ‘It's down at the end of Lonely Street, / at Heartbreak Hotel.’ Daar woont hij nu. Het is een nieuwe manier om te zeggen dat hij verdrietig is. Voor iemand die zich zo alleen voelt, moet het een grote troost zijn om te weten dat het hotel nooit leeg is. Integendeel, het is er altijd druk. Maar nooit vol. Je kunt er altijd nog een vrije kamer vinden. ‘And although it's always crowded, / you still can find some room.’ Dat is ook weer een verrassende manier om iets heel gewoons te zeggen: dat er altijd veel liefdesverdriet in de wereld is.

Allegorie

Hoe zou zo'n hotel er van binnen uitzien? Elvis Presley weet het, en kan het ons nu vertellen. In elke kamer zit iemand met liefdesverdriet. De mensen van de receptie gaan altijd in het zwart gekleed. En de liftjongens staan de hele dag te huilen naast de lift. Geen begerenswaardige baan, zou je denken, maar ze werken er allemaal al zó lang dat ze er nooit meer weg willen. Je gaat haast denken dat je iets mist als je niet in dit hotel logeert. En dat is ook precies de bedoeling van dit lied. Eigenlijk is het één lange reclamespot voor het Heartbreak Hotel: welkom in herberg Het Gebroken Hart. Als wij ooit ook nog eens door ons liefje verlaten worden, dan moeten we, zo adviseert Presley ons in de slotregels, net als hij de Eenzaamheidstraat helemaal doorlopen tot aan het eind, en dan ook onze intrek nemen in het aangeprezen hotel.

‘Heartbreak Hotel’ is een lied uit 1956. Het werd indertijd ervaren als een opzwepend nummer, en zelfs wel als een begin van een nieuwe episode in de popmuziek, maar de tekst is nog helemaal traditioneel. Als in een middeleeuwse allegorie worden gevoelens hier voorgesteld als personages of plaatsen, precies zoals Charles d'Orléans (1394-1465) het ook al deed in zijn balladen en rondelen. Denk aan zijn lied over ‘L'ostellerie de Pensée’, de ‘Gedachtenherberg’. Dat is het beeld dat hij gebruikt voor het hoofd: een verblijf voor vrolijke en treurige gasten, met namen als Wrok of Wroeging of Waan. Er is altijd plek. En niemand (geen enkele gedachte) kan er geweigerd worden.

Of neem zijn lied over de droefheid, opnieuw opgehangen aan het beeld van een gebouw: ‘la maison de Doleur’, ‘Huize Verdriet’, waar gasten als Zorg, Ouderdom en Beslommering (‘Soussy Viellesse et Desplaisance’) hun zorgvuldig ingestudeerde dansje komen doen. Het is hetzelfde procedé dat ook in ‘Heartbreak Hotel’ wordt gebruikt: gevoelens een naam geven en buiten jezelf plaatsen - om het er gemakkelijker over te kunnen hebben.

Krantenbericht

Het stramien van ‘Heartbreak Hotel’ is van alle tijden. Maar er was ook een directe aanleiding voor het lied. In 1955 viel in een krantenbericht te lezen over de zelfmoord van een onbekende man. Hij was uit het raam van een hotel gesprongen. Hij had al zijn papieren verbrand en alleen een briefje achtergelaten met daarop deze ene regel: ‘I walk a lonely street.’ Een eenzame man in de eenzame straat van het leven - dat is de blues. De tekstschrijvers Mae Axton en Tommy Durden lazen het en zagen er meteen een lied in. Ze gaven een verrassende wending aan het gegeven: aan het eind van de ‘lonely street’ plaatsten zij een Heartbreak Hotel. Het lied werd binnen een uur geschreven. En binnen een dag opgenomen. En binnen een paar maanden meer dan een miljoen keer verkocht. De naam van Elvis Presley was er voorgoed mee gevestigd. Het begon allemaal met die ene hartverscheurende regel: ‘I walk a lonely street.’ Het is een rare gedachte dat die eenzame onbekende man met zijn hartenkreet dan toch nog velen heeft bereikt. Wordt een simpel rockliedje er beter van als je dit allemaal weet? Ik denk het wel.