Onze Taal. Jaargang 83

[p. 102]

Redactie Onze Taal
Tamtam

Nieuwe streektaalfunctionaris Groningen

Eline Brontsema: nieuwe streektaalfunctionaris Groningen.
Foto: Paulien de Winter

Groningen heeft een nieuwe streektaalfunctionaris: Eline Brontsema (25 jaar). Brontsema, van huis uit filosofe, werkte al enige tijd samen met Siemon Reker, die maar liefst dertig jaar streektaalfunctionaris voor het Gronings was.

Wat doet een streektaalfunctionaris eigenlijk?

‘Die heeft twee belangrijke taken: onderzoek verrichten naar de streektaal, en ook: de belangstelling ervoor vergroten en het gebruik ervan stimuleren, bijvoorbeeld door erover te publiceren en erover te vertellen tijdens lezingen en andere bijeenkomsten. Het al langer langer lopende onderzoek naar het Gronings dat wij uitvoeren, heet “Vroag&Antwoord”. Eens in de twee maanden kunnen Groningssprekenden een vragenlijst over hun taal invullen op www.hetverhaalvanhetgronings.nl. Daar doe ik verslag van op RTV Noord, in het Dagblad van het Noorden en op onze website (rug.nl/let/bgtc). De streektaalfunctionaris is hier in dienst bij de Rijksuniversiteit Groningen en wordt gefinancierd met geld van de provincie. Samengevat: een streektaalfunctionaris heeft de leukste taak ter wereld en wordt er nog voor betaald ook.’

Gaat u andere accenten leggen dan uw voorganger Siemon Reker?

‘Het is mij er niet zozeer om te doen me duidelijk te onderscheiden van mijn voorganger, maar natuurlijk zijn er nu wel andere mogelijkheden dan bijvoorbeeld tien jaar geleden. In de jaren tachtig werkte Siemon Reker aan een vergelijkbaar onderzoek, maar dan met behulp van papieren vragenformulieren die deelnemers konden invullen en terugsturen - iets bewerkelijker dan tegenwoordig, nu alles digitaal gebeurt.’

Wat moet de rest van Nederland écht weten van het Gronings?

‘Het Gronings kent veel taalvariatie en is alleen al daarom een fantastisch onderwerp voor onderzoek. Dit jaar publiceerde ik samen met Siemon Reker asjeblieft!, een boekje over Groninger tussenwerpsels, zoals mien laive tied, och heden en laive schepsel, samengesteld uit inzendingen voor Vroag&Antwoord en oudere bronnen als toneelstukken, woordenboeken en tijdschriften. Ik hoop dat Asjeblieft! kan laten zien dat het Gronings aan de ene kant voor veel mensen de taal van alledag is en dat het tegelijkertijd een onderwerp is waar nog zo veel over te vertellen is.’

Taalrel na uitreiking Vlaamse muziekprijzen

‘Beste Nederlandstalig zal in ieder geval ni veu Natalia talia zen.’ Het was een van de vele tweets die op 8 februari vanuit Vlaanderen de wereld werden ingestuurd. Op de Vlaamse VRT presenteerde de populaire zangeres Natalia op dat moment de uitreiking van de MIA's, de prijzen voor de beste muziek van het voorbije jaar. Alleen deed ze dat niet in het Standaardnederlands, zoals de VRT voorschrijft, maar in het Kempische dialect.

De boze reacties die haar ten deel vielen, tot in de politiek aan toe, staan in een lange traditie. Al jarenlang wordt er geklaagd over de toenemende invloed van Vlaamse dialecten op het Standaardnederlands, die leidt tot een variant die ook wel ‘tussentaal’ genoemd wordt.

Onlangs was die onvrede in Vlaanderen zelfs aanleiding tot een officiële petitie die pleit voor beter onderwijs in het Standaardnederlands en voor een ‘sterkere taaleenheid’ tussen Nederland en Vlaanderen. Niet iedereen was het hiermee eens. Taalkundigen die zich in de discussie mengden, wierpen tegen dat taal zich niet laat leiden door iets als een petitie, en dat het uiteengroeien van het Nederlands en het Vlaams komt doordat de Nederlanders en de Vlamingen ook op andere fronten meer hun eigen weg gaan. Zo'n 4000 mensen lieten zich niet weerhouden door die argumenten, en tekenden de petitie.

De Vlaamse zangeres Natalia: prijsuitreiking in dialect.
VRT

De Vlaamse oproep trok intussen het boetekleed aan: ‘De VRT heeft Natalia niet in de juiste rol ingezet. Dat erkennen we’, aldus VRT-taaladviseur Ruud Hendrickx. ‘We weten dat de kijkers van experts geen perfecte taal verwachten, maar van presentatoren wel.’ Mensen als Natalia mogen dus nog wel praten op de VRT, maar alleen ‘in een rol die beter bij hen past’.

[p. 103]

Foto: Wikiportret / Haags uitburo

Opperlandicus Hugo Brandt Corstius overleden

Op 28 februari is op 78-jarige leeftijd taalwetenschapper en wiskundige Hugo Brandt Corstius overleden. Als columnist en polemist leverde hij eigenzinnig en geregeld ook controversieel commentaar op zo ongeveer alles wat zich voordeed. Hij deed dat in tientallen gedaanten, zoals Piet Grijs, Stoker, Raoul Chapkis, Victor Baarn en Maaike Helder.

Als taalkundige publiceerde Brandt Corstius vooral onder het pseudoniem Battus. Zijn creatieve en volstrekt oorspronkelijke kijk op taal kwam tot uiting in boeken als Rekenen op taal (1983) en De encyclopedie (1978). Dat laatste bevat onder meer woorden voor zaken die nog niet benoemd zijn, zoals zwok: ‘voorwerpje in schoen dat er niet meer is als schoen is uitgetrokken’.

Maar de meeste taalkundige roem verwierf Brandt Corstius met het door hem nauwkeurig in kaart gebrachte ‘Opperlands’ - ‘Nederlands met vakantie’, zoals hij het noemde. In NRC Handelsblad, Vrij Nederland en Onze Taal publiceerde hij palindromen, klinkerstapels, isogrammen en wat dies meer zij, die in 1981 terechtkwamen in het standaardwerk Opperlandse taal-& letterkunde - in 2002 heruitgegeven als Opperlans!

In het volgende nummer staan we uitvoeriger stil bij Hugo Brandt Corstius en zijn Opperlands.

Agenda

3 april Rijswijk: Donderbommeldag; lezing over het taalgebruik van Marten Toonder, door pim Oosterheert.

10 april Heel Nederland: Dag van de Duitse taal; actiedag ter bevordering van het Duits als schoolvak.

12 april Amersfoort: finale Nationale Leesvertelwedstrijd in gebarentaal.

24 april Leiden: Kiliaanlezing over Nederlandse leenwoorden in het Engels, door Philip Durkin van de Oxford English Dictionary.

5 juni Driebergen: Tekstnetwerken 2014; evenement voor tekstprofessionals; thema: beeldende tekst.

Meer informatie en meer evenementen: www.onzetaal.nl/agenda.

‘We richten ons meer op de woorden waarvan de spelling een probleem vormt. (...) ons doel is om gebruikers makkelijker de moeilijke woorden te laten vinden.’

Johan Van Hoorde van de Nederlandse Taalunie over het papieren groene Boekje, dat in 2015 verschijnt en dat teruggebracht zal worden van ruim 100.000 naar ongeveer 50.000 woorden.