Onze Taal. Jaargang 83

[p. 56]

Vraag en antwoord
Taaladviesdienst

Midden- en kleinbedrijf

? Hoe kort je midden- en kleinbedrijf af? En wat is de aanduiding van een bedrijf dat daartoe behoort? Middenbedrijf, dan wel kleinbedrijf?

! De afkorting van midden- en kleinbedrijf wordt met kleine letters geschreven: mkb. Het is namelijk geen afkorting van een naam, maar van een ‘gewone’ woordgroep, die zelf ook met kleine letters geschreven wordt. Wel komen er hoofdletters in MKB-Nederland, omdat dat de naam is van een organisatie.

Het midden- en kleinbedrijf is een overkoepelende term voor de categorie kleine en middelgrote bedrijven. Eén afzonderlijk bedrijf kun je niet aanduiden met een midden- en kleinbedrijf, en ook het meervoud midden- en kleinbedrijven klinkt ongewoon. Eventueel kun je spreken van hetzij een middenbedrijf, hetzij een kleinbedrijf, maar die termen zijn niet erg gangbaar.

In de praktijk wordt vaak gekozen voor een mkb-bedrijf (meervoud: mkb-bedrijven). Dat lijkt misschien dubbelop, omdat mkb al ‘midden- en kleinbedrijf’ betekent, maar je kunt het lezen als ‘een bedrijf uit de mkb-categorie’. Ook mkb zelf wordt wel gebruikt om zo'n bedrijf aan te duiden: een mkb (meervoud: mkb's). Ten slotte komt de afleiding mkb'er(s) voor, waarmee soms ‘iemand die in het mkb werkt’ wordt bedoeld, maar ook ‘ondernemer in de mkb-sector’ of ‘bedrijf in de mkb-sector’.

In mkb-bedrijf staat dus een streepje, in mkb'er een apostrof. Hieronder meer uitleg over dit verschil.

Mkb-er/mkb'er

Hoe spel je een woord dat meteen afkorting begint? Dat hangt af van de opbouw van dat woord: is het een samenstelling of een afleiding?

Een samenstelling is opgebouwd uit twee of meer woorden die ook zelfstandig kunnen voorkomen, zoals deurknop (deur + knop) en productiebedrijf (productie + bedrijf). Omdat tvmeubel, wcrol en dergelijke lastig leesbaar zijn, komt er een streepje na de afkorting: tv-meubel, wc-rol, en dus ook mkb-bedrijf.

Een afleiding bestaat niet alleen uit zelfstandige woorden, maar bevat daarnaast een of meer voor- of achtervoegsels. Van zang kun je zanger afleiden; -er is hier een achtervoegsel. (Het losse woord er bestaat wel, maar is hier niet bedoeld.) Een afleiding van een afkorting krijgt een apostrof voor het achtervoegsel, net als meervouds-, bezits- en verkleinvormen: hbo'er, sms'en, cd's, JP's vrouw, tv'tje, en zo ook mkb'er.

Bij dit alles gaat het om afkortingen die ook echt als afkorting worden uitgesproken, dat wil zeggen: letter voor letter. Afkortingen zoals vip, pin en led - die als ‘gewoon woord’ worden uitgesproken - worden als gewoon woord behandeld: vips (niet vip's), pincode (niet pin-code), ledje (niet led'je).

Letterlijk en figuurlijk

In conclaaf gaan

? ‘We moeten nog eens even in conclaaf gaan’, oftewel: ‘overleggen, discussiëren’. Waar komt die uitdrukking vandaan?

! Met een knipoog zou je kunnen zeggen dat die uitdrukking uit Vaticaanstad komt. Het conclaaf is de ruimte in het Vaticaan - om preciezer te zijn: in de Sixtijnse Kapel - waar stemgerechtigde kardinalen van oudsher bij elkaar komen om een nieuwe paus te kiezen.

Aanvankelijk werd die ruimte afgesloten als er overlegd werd. Daar komt de naam ook vandaan: conclave betekende in het middeleeuws Latijn ‘afsluitbaar vertrek’; het woord clavis (‘sleutel’) is hierin te herkennen. Vervolgens kreeg het woord ook de betekenis van de bijeenkomst die zich daar afspeelde: ‘besloten vergadering om een paus te kiezen’, en later in het algemeen ‘besloten vergadering’, ‘overleg’. In het Nederlands is conclave in de loop der eeuwen veranderd in conclaaf.

Trema binnen haakjes

? Is deze zin goed: ‘U wordt verzocht de relevante kopie(en) meete nemen’? Of moet er een trema op de e die binnen de haakjes staat - dus: kopie(ën)?

! Het is het best om daar wel een trema te gebruiken. Een officiële regel is er niet voor. Eigenlijk is een trema bedoeld om binnen een groepje klinkers aan te geven waar een nieuwe lettergreep begint. Daardoor weetje bijvoorbeeld dat de twee e's in het woord kopieën niet als één klank moeten worden gelezen (zoals in dieet). Als de laatste lettergreep tussen haakjes staat, is vanzelf al duidelijk dat het niet om de lettercombinatie ee gaat; op zich zou kopie(en) dus kunnen volstaan. Maar de meeste mensen zullen kopie(ën) duidelijker vinden, omdat dit het meest op de variant zonder haakjes lijkt.

Ook streepjes en apostrofs worden gehandhaafd als ze binnen de haakjes staan, ook al zijn ze dan eigenlijk niet meer nodig: (auto-)onderdelen, nota('s).

[p. 57]

Met ons/z'n/zijn vijven

? ‘We besloten met ons vijven een auto te huren.’ Kun je hier ook met zijn vijven of met z'n vijven gebruiken?

! Zowel met ons vijven als met z'n vijven is correct. Met zijn vijven is ook mogelijk, maar zijn oogt wat te nadrukkelijk in deze tamelijk informele constructie.

In constructies van het type ‘met + bezittelijk voornaamwoord + telwoord + -en’ kan als bezittelijk voornaamwoord altijd z'n gebruikt worden, ongeacht waar het naar verwijst. Daarnaast is, afhankelijk van het onderwerp, ons, jullie en hun mogelijk. Dit geldt ook voor dezelfde constructie met beiden of allen. Enkele voorbeelden:

-	Mijn zussen en ik waren altijd met z'n/ons drieën.
-	Tennissen jullie altijd met z'n/jullie vieren?
-	De rovers waren met z'n/hun veertigen.
-	Ze gingen met z'n/hun beiden op weg.
-	Als we gaan, dan gaan we met z'n/ons allen.

Groente/groenten/groentes

? ‘Ik doe het liefst veel groente/groenten/groentes door de pastasaus.’ Welke vorm is juist?

! Het kan alle drie. Als je ‘veel groenten/groentes’ in de pastasaus doet, gaat het om veel verschillende soorten; veel groente drukt uit dat het om een grote hoeveelheid (niet nader genoemde) groente gaat.

Het woord groente is allereerst een verzamelnaam, met grofweg de betekenis ‘plantaardig voedsel’. In die betekenis heeft het geen meervoud; wel kun je het over ‘veel groente’ hebben, net als bijvoorbeeld over ‘veel fruit’ of ‘veel vlees’.

Daarnaast heeft groente de specifiekere betekenis ‘bepaalde soort groente’; zo is bloemkool een groente, en sperziebonen ook. In die betekenis heeft groente twee meervouden (net als veel andere woorden die op -te eindigen): groenten en groentes. Ook daar kun je het telwoord veel voor zetten. Voorbeelden met groente als verzamelbegrip:

-	Eet dagelijks twee ons groente.
-	Hun zoontje weigert groente te eten.

Voorbeelden met groenten/ groentes als meervoud van het telbare groente:

-	Ik eet dagelijks minstens twee groenten/groentes.
-	Hun zoontje lust veel groenten/groentes.

De groenteman van Arcimboldo.

Meer taaladvies?

Direct antwoord op een prangende taalvraag? De Taaladviesdienst is elke werkdag telefonisch bereikbaar op 0900 - 345 45 85 (zie ook het colofon). Op onze website vindt u bovendien zo'n 1900 taaladviezen: www.onzetaal.nl/taaladvies.

Taaltrainingen

Trainingen van Onze Taal in maarten april:

•	Opfristraining taalregels 4 maart, Amsterdam 29 maart, Amsterdam
•	Spelling (compleet) 20 maart, Amsterdam 1 april, Arnhem 22 april, Groningen
•	Werkwoordspelling (flitstraining) 20 maart, Amsterdam
•	Leestekens 13 maart, Amsterdam
•	Praktische grammatica 13 maart, Amsterdam

Zie verder www.onzetaal.nl/taaltrainingen/open-trainingen.

Korte taaltips

Aanbreken/aanspreken Je kunt een fles drank, een rol koekjes, een pak vla, etc. aanbreken (‘openen’) maar ook aanspreken (‘(opnieuw) beginnen te gebruiken’). Het eerste kun je alleen zeggen als de fles of verpakking nog dicht is.

En of maar als beginwoord Mag een zin met en of maar beginnen? Dat mag, maar het is stilistisch niet altijd even fraai. « www.onzetaal.nl/enbegin

Uitrij(d)kaart In uitrijkaart komt geen d, evenmin als in rijbewijs, oprijlaan, inrijverbod, doorrijhoogte, etc. « www.onzetaal.nl/rij

Vervangen door/voor Bij vervangen hoort het voorzetsel door, niet voor: ‘Ik wil mijn pc vervangen door een laptop.’ Wel juist is verruilen voor of inwisselen voor. « www.onzetaal.nl/vervangen