Onze Taal. Jaargang 73

[p. 364]

Inzicht
Raymond Noë

‘InZicht’ licht u in over nieuwe boeken, congressen en lezingen in taalkundig Nederland en België. Vermelding in deze rubriek betekent niet dat de redactie ze aanbeveelt. Voor een zo volledig mogelijk beeld hebben wij ook uw hulp nodig. Weet u iets waarvan u denkt dat het in deze rubriek thuishoort, laat het ons dan weten.
Verschijningsdata en prijzen onder voorbehoud.

Taal voor kinderen

In opdracht van de Vlaams-Nederlandse Stichting Ons Erfdeel (bekend van het gelijknamige culturele tijdschrift) schreef kinderboeken-auteur Joke van Leeuwen het boek Waarom een buitenboordmotor eenzaam is. Daarin neemt ze ‘kinderen en andere mensen’ mee op een ontdekkingstocht door de taal. Op een speelse en de nieuwsgierigheid prikkelende manier gaat ze in op uiteenlopende onderwerpen die met taal te maken hebben, zoals de oorsprong en ontwikkeling van taal en schrift, taalgeschiedenis, eigenaardigheden van de Nederlandse spelling en grammatica, Opperlandse taaluitingen, rijmen en veel meer. Het boek is door Van Leeuwen zelf geïllustreerd.

Waarom een buitenboordmotor eenzaam is is een uitgave van Stichting Ons Erfdeel. Het kost in België €13,25 en in Nederland €14,50 (gebonden, 96 blz.). Bestellingen bij de uitgever: telefoon 00 32 56 4112 01; e-mail [e-mail].
ISBN 90 75862 70 9

Lustwoorden

Etymologe Marlies Philippa heeft voor Onze Taal en voor de Onze Taal Taalkalender zeer veel artikelen over de herkomst van Nederlandse woorden geschreven. Een deel daarvan ging over woorden die direct of indirect met eten of seks te maken hebben, en die stukjes en passages zijn nu samengebracht in Lustwoorden. In dat boek gaat het over het verband tussen penis en penicilline en dat tussen aars en aarzelen, de herkomst van pistoletje, ratjetoe, pruim en abrikoos, en over nog veel meer.

Lustwoorden. Over eten en seks in taal is een uitgave van Sdu Uitgevers en kost €10,- (ingenaaid, 108 blz.).
ISBN 90 12 10556 0

Taalquiz

Sinds begin november zendt Teleac op zondagmiddag het programma Taalspel uit, waarin twee teams worden getest op hun kennis van (vooral) idioom en spelling. De vragen zijn niet al te moeilijk - Taalspel lijkt vooral bedoeld voor hen die het Nederlands nog niet volledig beheersen (anderstaligen, kinderen). Het tv-programma wordt ondersteund met lesbrieven, een website (waarop allerlei taalspelletjes te vinden zijn), en een taalquizboek. Dit boek, dat eveneens Taalspel heet, bevat vragen waarmee de lezer (al dan niet in teamverband) zijn taalkennis kan testen, plus taaltips met uitleg over spelling en grammatica.

Taalspel van Dina Bouman is een uitgave van Teleac en Kosmos-Z&K en kost €12,50 (gelijmd, 135 blz.). ISBN 90 215 4076 2

Schaatslexicon

Het schaatsen heeft in Nederland een lange historie, en er zijn door de eeuwen heen dan ook veel woorden ontstaan (en weer verdwenen) die met deze sport te maken hebben. Schaatsfanaat Max Dohle is een verwoed verzamelaar van zulke historische en hedendaagse schaatstermen; hij heeft zijn verzameling nu gepubliceerd in Over één nacht ijs. Dit boek bevat circa twaalfhonderd lemma's, waarin de betekenis van de trefwoorden wordt uitgelegd en toegelicht met wetenswaardigheden en anekdotes. Royaal geïllustreerd, onder meer met omslagen van oude kinderboeken die over schaatsen gaan.

Over één nacht ijs. Een schaatsalfabet is een uitgave van Prometheus en kost €12,50 (ingenaaid, 239 blz.). ISBN 90 446 0514 3

Eendelige Van Dale

Van Dales Groot woordenboek der Nederlandse taal is nu ook verkrijgbaar in een zogenoemde studenteneditie. Dat is een onverkorte, ongewijzigde uitgave in één band op bijbelpapier, die uiteraard ook goedkoper is dan de driedelige standaardeditie (€90,- i.p.v. €165,-).

Groot woordenboek der Nederlandse taal van prof. dr. Guido Geerts en drs. Ton den Boon is een uitgave van Van Dale Lexicografie en kost €90,- (gebonden, 4295 blz.). ISBN 90 6648 0297

Zuid-Hollands

Het twintigste deel in de reeks ‘Taal in stad en land’ gaat over de Zuid-Hollandse dialecten, die worden gesproken in het gebied tussen het IJ en het Haringvliet. Het zijn dialecten die eigenlijk weinig van de standaardtaal verschillen. De auteur, emeritus hoogleraar historische taalkunde en taalvariatie Cor van Bree, behandelt in dit boek de geschiedenis van het Zuid-Hollands, en gaat daarna in op de belangrijkste kenmerkende eigenschappen van de uitspraak, woordvorming en zinsbouw. Als extra zijn van een aantal dialecten voorbeeldteksten opgenomen. De dialecten van Den Haag, Rotterdam en Leiden werden overigens al eerder in aparte deeltjes belicht.

Zuid-Hollands is een uitgave van Sdu Uitgevers en kost €12,50 (ingenaaid, 119 blz.). ISBN 90 12 09021 0

Complimenten

Agnes Verbiest was tot voor enkele jaren docent taalbeheersing aan de Universiteit Leiden. Een van haar onderzoeksgebieden was seksisme in het dagelijks taalgebruik, en ze schreef daar ook twee publieksboeken over. Haar nieuwste boek gaat over ‘de taal van complimenten’. Welke vorm kunnen ze hebben, en welke rol spelen ze in onze communicatie? Het antwoord op deze vragen gaat vergezeld van ‘nuttige tips die men kan inzetten om wederzijds begrip te vergroten’.

Als ik jou toch niet had. De taal van complimenten is een uitgave van Contact en kost €14,90 (gelijmd, 126 blz.).
ISBN 90 254 2701 4

Schrijfhulp voor studenten

Studenten die moeite hebben met het schrijven van scripties en dergelijke kunnen terecht bij de Schrijfgids voor studenten van Eric Tiggeler. In kort bestek wordt hierin uitgelegd hoe je een wetenschappelijke tekst opzet, aan welke eisen deze moet voldoen, en hoe je problemen kunt oplossen die je tijdens het schrij-

[p. 365]

ven tegenkomt (argumenteren, spellen, zinsbouw). Bevat praktijkvoorbeelden, tips en checklists.

Schrijfgids voor studenten. Eerste hulp bij schrijfproblemen en taalvragen is een uitgave van Sdu Uitgevers en kost €10,- (ingenaaid, 104 blz.). ISBN 90 12 10563 3

Schrijfhulp argumentatie

Hoe schrijf je een overtuigende adviestekst, beleidsnotitie of offerte? Communicatietrainer Bert Ruck legt het uit in zijn boek Overtuigen op papier. Hij gaat in op de opbouw (van vraagstelling tot uitvoering van de oplossing) en geschikte argumentatietechnieken, en op de dilemma's die je al schrijvende moet oplossen (Wat voor inleiding? Wel of geen alternatieven noemen?). Het boek bevat veel tips, checklists en praktijkvoorbeelden, en een lijst van kernbegrippen.

Overtuigen op papier. De methode voor succesvol argumenteren in adviesteksten, beleidsnotities en offertes is een uitgave van Sdu Uitgevers en kost €19, 50 (ingenaaid, 148 blz.). ISBN 90 12 10139 5

Dialect en onderwijs

Kinderen die thuis en op straat dialect spreken, presteren minder goed in het standaardtalige onderwijs, zo luidt een veelgehoorde opvatting. Maar is dat waar? De Tilburgse wetenschappers Sjaak Kroon en Ton Vallen kregen van de Raod veur 't Limburgs opdracht na te gaan hoe de situatie in Limburg is. Hun rapportage is nu gepubliceerd onder de titel Dialect en school in Limburg. In dit boek behandelen ze eerst de problematiek van dialect, standaardtaal en onderwijs, en gaan ze daarna in op de resultaten van onderzoeken waarin de prestaties van Limburgse scholieren gemeten zijn - en waaruit blijkt dat hun taalvaardigheid niet afwijkt van het landelijk gemiddelde. Het boek wordt afgesloten met conclusies en aanbevelingen voor verder beleid.

Dialect en school in Limburg is een uitgave van Aksant en kost €9,90 (ingenaaid, 93 blz.). ISBN 90 5260 147 X

Huldebundel

Op 1 oktober jongstleden nam Johan Taeldeman na een 35-jarig dienstverband afscheid van de Universiteit Gent, waar hij zich opwerkte van assistent tot hoogleraar. Hij was vooral actief op het gebied van de fonologie en de dialectologie. Het liber amicorum dat hij bij zijn vertrek kreeg aangeboden is een imposant boekwerk met 61 bijdragen van allerhande taalkundigen, die een breed scala aan onderwerpen bestrijken, van historische taalkunde tot sociolinguïstiek en van woordvorming tot taalbeleid.

Taeldeman, man van de taal, schatbewaarder van de taal onder redactie van Johan De Caluwe e.a. is een uitgave van Academia Press en kost €25,- (gebonden, 1111 blz.). Informatie over bestellingen: [e-mail]; tel. [phone]. ISBN 90 382 0651 8

Taalcolumns

Peter Burger schrijft voor het Algemeen Dagblad een wekelijkse taalcolumn, genaamd ‘Burger over taal’, waarin hij op onderhoudende toon ingaat op allerlei ontwikkelingen in het dagelijks taalgebruik. De beste stukjes zijn nu gebundeld in Hun hebben gelijk. Ze gaan over onderwerpen als ‘breezertaal’, het verzwakken van sterke werkwoorden, de smaak van Rotterdams, Engels in het Nederlands en ‘zelf Chinese succes-romans schrijven’.

Hun hebben gelijk. Ieder z'n taal is een uitgave van Prometheus en kost €10,- (gelijmd, 148 blz.). ISBN 90 446 0471 6

Nieuwe Bijbelvertaling

Ruim tien jaar is er gewerkt aan de Nieuwe Bijbelvertaling (NBV) en vooral in het laatste jaar van die periode besteedde dagblad Trouw veel aandacht aan dit project. Men volgde de affaires rond de NBV, en belichtte het werk van de vertalers en andere betrokkenen. Veel van die artikelen zijn terug te vinden op de website van Trouw (www.trouw.nl) in het dossier ‘Bijbelvertaling’, en ze zijn nu ook in boekvorm gepubliceerd in de Rainbow-pocketreeks. De artikelen zijn aangevuld met recensies en meningen van bekende Nederlanders, en met de resultaten van een onderzoek naar de rol die de bijbel vandaag de dag nog in ons leven inneemt.

De Bijbel opnieuw vertaald, onder redactie van Henriette Bonarius, is een uitgave van Trouw en Rainbow Pockets en kost €7,90 (gelijmd, 240 blz.). ISBN 90 417 0547 3

Woorden met een verhaal

In zijn rubriek ‘Woordhoek’ in NRC Handelsblad schrijft Ewoud Sanders over interessante hedendaagse en vergeten woorden en uitdrukkingen. Met behulp van zijn lezers gaat hij na wat de herkomst van een woord is, maar ook welke ontwikkeling het heeft doorgemaakt in vorm en betekenis (inclusief eventuele regionale en buitenlandse varianten). Een selectie uit die stukjes is nu verschenen onder de titel Woorden met een verhaal. Aan bod komen kakkestoelemeien, wasserette, macadamianoot, knipperdolletje, bavarois(e) en vele andere. De besproken woorden zijn gerangschikt in thematische hoofdstukken.

Woorden met een verhaal is een uitgave van Prometheus en NRC Handelsblad en kost €12,50 (gelijmd, 213 blz.).
ISBN 90 446 0477 5

Groninger alliteratie

In Gezondhaid en groutnis bracht K.G. Pieterman bijna tweeduizend allitererende Groningse woorden (bulderbast, keudelkaamp) en uitdrukkingen (roupen en ragen, verlangen naar de vlaaispotten van Egipte) samen. Alle lemma's worden (in het Gronings) verklaard, en toegelicht met een voorbeeldcitaat.

Gezondhaid en groutnis is verschenen bij Uitgeverij Vliedorp en kost €10,95 (ingenaaid, 128 blz.). ISBN 90 808766 1 5

Vraagbaak dove en slechthorende kinderen

De Effatha Guyot Groep, een instelling voor doven en slechthorenden, heeft een website met veel informatie over haar werkzaamheden en haar werkgebied. Sinds begin oktober is er op die website ook een vraagbaak te vinden, waar ouders, opvoeders en leerkrachten van kinderen met hoor-, taal- en spraakproblemen hun vragen aan experts kunnen voorleggen: www.effathaguyot.nl.