Onze Taal. Jaargang 72

Spaan
Radio

Henk Spaan

Veertig jaar geleden zei iedereen te pas en te onpas: ‘dus’. Men deed het niet om er een gevolg mee aan te duiden. Waarom dan wel? Waarom zeiden mensen: ‘Wij gaan dus altijd naar Toscane, want het is daar dus ontzettend mooi’? En waarom voegden die mensen er nog een dus aan toe? ‘Want het is daar dus ontzettend mooi... dus.’ Gevolgd door een veelbetekenende stilte. Het woordje dus verbloemde een gebrek aan zelfvertrouwen.

‘Ik ben dus heel erg tégen televisie.’ De mededeling of opinie dacht men te benadrukken door er dus aan toe te voegen. Waar versterking werd beoogd, trad verzwakking op. ‘Ik ben heel erg tégen televisie’, of, beter nog: ‘Ik ben tegen televisie’, is in zijn onopgesmuktheid een sterkere zin dan de eerste versie met dus.

Het ‘dus’-zeggen kwam door de televisie, zeiden onheilsprofeten. Er werden zo veel ‘dus’-zeggers waargenomen dat er een viraal aspect aan werd toegekend. Wie naar een ‘dus’-zegger keek, werd ermee besmet. Televisie krijgt wel vaker de schuld van allerlei onheil. Het is de vraag of beeld de taal zo drastisch beïnvloedt. (Tenzij, zoals vaak bij Koot en Bie, het verbale aspect de hoofdrol speelt.) Miljoenen mensen keken naar All You Need Is Love. Het is me niet opgevallen dat de hebbelijkheid van Robert ten Brink uit Amsterdam-West om de uitgang -end uit te spreken als [ont]: ‘uitstekont’, ‘zinderont’, ‘verbazingwekkont’, op grote schaal is nagedaan.

Volgens mij is de invloed van de radio in dit verband groter. Diskjockeys hebben veel op hun geweten, bijvoorbeeld het ‘oké’-zeggen. Tegenwoordig komt een diskjockey zelden alleen. Hij verschijnt als drie-eenheid. Er is sprake van één hoofd-dj en twee sidekicks. Edwin Evers zegt tegen hen ‘Oké’ als hij bedoelt: ‘Ga door’ of ‘Het is me duidelijk’, en de twee assistenten zeggen het terug wanneer ze willen zeggen: ‘O, nóú snappen we het.’

‘Oookeee’, met zo'n uithaaltje omhoog en weer omlaag bij de laatste e. Ik heb een haast niet meer te onderdrukken neiging om een ‘oké’-zegger op zijn smoel te slaan. Maar dat mag niet.

Nog een hebbelijkheidje van de beste dj van Nederland: Edwin Evers is een liefhebber van het gebruik van het relativerende zak maar zegge. Een moeilijk woord of een abstractie laat hij vaak volgen door zak maar zegge. Het is een aplombverzachter. Om de een of andere reden stoort het minder dan het ‘oké’-zeggen.

De ‘oké’-zegger voelt zich superieur, de ‘zak maar zegge’-verslaafde wil zich schikken.