Telefoonbotje
Ewoud Sanders
Als je het puntje van je elleboog stoot, veroorzaakt dat een typische pijn. Het is alsof er een stroomstoot door je onderarm trekt: een korte, hevige, tintelende pijn die je pink en de onderkant van je handpalm verdooft. Hoe noemt u dat pijnlijke plekje op je elleboog?, vroeg ik in het juninummer van Onze Taal. Uit de tientallen reacties is een lijstje te maken met veertien woorden en één uitdrukking. Vier van die woorden staan in de woordenboeken.
De meeste woorden beschrijven het karakter van de pijn. Zoals gezegd lijkt het alsof er een tintelende stroomstoot door je onderarm trekt. Dit heeft de volgende woorden en verbindingen opgeleverd:
| - | elektriciteitsknobbel |
| - | elektrisch botje |
| - | schokbotje (in het Fries skokbonkje) |
| - | stroombotje |
| - | stroomboutje |
| - | stroomknobbeltje |
| - | tinteldoos |
| - | tinteltonnetje |
Dan is er nog een groepje van vier woorden waar iets meer over te vertellen is: telefoonbeentje, telefoonbonkje, telefoonbotje en telegrambotje. Dat laatste woord houdt verband met een uitdrukking die de pijn beschrijft: een telegram van Elleboog naar Pinkestein. Ik vermoed dat telefoonbeentje en telefoonbotje zijn ontstaan uit een variant van die uitdrukking (een telefoontje van Elleboog naar Pinkestein), maar die is niet aangetroffen. In feite ligt de associatie met telefoon meer voor de hand dan die met telegram. Met name oude telefoontoestellen maakten een schel, kort en indringend geluid. Het zou mij niet verbazen als de uitdrukking een telefoontje van Elleboog naar Pinkestein ouder zou blijken te zijn dan die met telegram.
Tot slot nog twee eenlingen: jodenbotje en weduwnaarsbotje. Jodenbotje is aan het eind van de negentiende eeuw opgetekend in de Zaanstreek. De associatie met joden is niet verklaard, maar een Zwitserse lezer van Onze Taal meldde: ‘Hier in Franstalig Zwitserland (ik woon in Neuchâtel) wordt dit plekje “le petit juif” [= “de kleine jood”] genoemd! Sommige mensen hier gebruiken de uitdrukking met enige gêne, maar ja, het heet nu eenmaal zo.’ Kennelijk is dit benoemingsmotief internationaal.
Dat geldt ook voor weduwnaarsbotje, dat ik al in het juninummer noemde. Dit woord sluit aan bij weduwnaarspijn, dat al in 1854 is aangetroffen. Het zijn cynische woorden, die veronderstellen dat pijn in je elleboog te vergelijken is met de pijn die een man voelt over het verlies van zijn vrouw: een hevige pijn, maar slechts van korte duur.
Auteursrechtelijk beschermd