Onze Taal. Jaargang 70

[p. 69]

InZicht

Raymond Noë

InZicht licht u in over nieuwe boeken, congressen en lezingen in taalkundig Nederland. Vermelding in deze rubriek betekent niet dat de redactie ze aanbeveelt. Voor een zo volledig mogelijk beeld hebben wij ook uw hulp nodig. Weet u iets waarvan u denkt dat het in deze rubriek thuishoort, laat het ons dan weten.
Verschijningsdata en prijzen onder voorbehoud.

Dialecten

• Wat bedoelen ze in Hardenberg met triptrappie? Waar in Overijssel wordt de spoelkeuken met kebof aangeduid, en hoeveel woorden zijn er in die provincie voor het bakje dat aan de cv-radiator hangt? Het antwoord op deze vragen is te vinden in het eerste deel van het Woordenboek van de Overijsselse dialecten. De opzet van dit woordenboek is thematisch, wat wil zeggen dat de woorden per onderwerp aan bod komen. Dit eerste deel is gewijd aan ‘het huis’, en dan vooral aan de functie en de inrichting van de verschillende vertrekken in een huis. Het hoofddoel van het boek is vooral de woordvariatie en -verspreiding binnen de Overijsselse dialecten in beeld te brengen. De uitgave is royaal voorzien van verspreidingskaartjes en illustratiemateriaal (dat voor een deel door de lezer zelf ingeplakt moet worden).

Woordenboek van de Overijsselse dialecten. Aflevering 1: Het huis-A van dr. H. Scholtmeijer wordt uitgegeven door de Stichting IJsselacademie en kost f 19,90 (ingenaaid, 136 blz.). ISBN 90 6697 111 8

• Het Ingweoons is een verzameling met elkaar samenhangende dialecten die voorkwamen aan de Nederlandse Noordzeekust. Enkele ervan (West-Fries, Zaans, Texels) worden nog steeds gesproken, maar de meeste zijn uitgestorven. Zo ook het Aalsmeers oftewel het Buurts. De woordenschat van het Buurts is nu vastgelegd in een woordenboekje. Het bevat ongeveer tweeduizend trefwoorden die geïllustreerd worden met voorbeeldzinnen, en een aparte lijst met uitdrukkingen.

't Buurts. Het niet meer gesproken dialect van Aalsmeer in woorden en uitdrukkingen is samengesteld door Maarten 't Hart (nee, niet díé). Het is een uitgave van de Stichting ‘Oud Aalsmeer’ en kost f 25,- (ingenaaid, 112 bladzijden). Het kan besteld worden door storting van f 30,- op rekeningnummer 30 01 13 463 t.n.v. Stichting ‘Oud Aalsmeer’.

• Het vierde deel uit de grammaticareeks van de IJsselacademie beschrijft de klank- en de vormleer van de dialecten van Groot-IJsselmuiden (Wilsum, IJsselmuiden, 's-Heerenbroek en Zalk). Deze dialecten onderscheiden zich vooral van de standaardtaal door het veel grotere aantal klinkers en tweeklanken.

De dialecten van Groot-IJsselmuiden. Klanken vormleer van J.J. Spa kost f 29,95 (ingenaaid, 148 blz.). ISBN 90 6697 115 0

• Henk Tetteroo schreef een jaar lang in twee regionale kranten over allerlei aspecten van het Delflands, de streektaal die rond Delft gesproken wordt. De vijftig stukjes zijn nu gebundeld. Voor een groot deel gaan ze in op de talige kanten van een bepaald onderwerp uit het dagelijks leven (het weer, vogels, infrastructuur, klaverjassen, enzovoort), maar er zijn ook hoofdstukken over de algemene kenmerken van het Delflands, zoals zinsbouw, woordvorming, werkwoordvervoeging en verbuigingsvormen. Overige onderwerpen die aan bod komen, zijn streektaalpolitiek, de geschiedenis van het Delflands en ‘streektaal en strips’.

Kreen en gruizig. Over de streektaal van Delfland wordt uitgegeven door Deltech uitgevers en kost f 24,95 (ingenaaid, 143 blz.). ISBN 90 75095 75 9

Vrouwen in bijbelvertalingen

Door de eeuwen heen zijn er veel vertalingen verschenen van de bijbel en gedeelten daarvan. Hoewel de brontekst steeds dezelfde was, kunnen die vertalingen nogal uiteenlopen wat betreft de man-vrouwstereotypen die de vertaler de tekst heeft meegegeven. In Wie kijft die blijft doet Anneke de Vries, taalkundige en theoloog, verslag van een onderzoek naar de vraag in hoeverre dat in een aantal recente vertalingen van oudtestamentische teksten gebeurd is.

Wie kijft die blijft. Vrouwen in bijbelvertalingen is een uitgave van L.J. Veen en kost f 14,90 (ingelijmd, 63 blz.).
ISBN 90 204 5694 6

Logopedisch lexicon

De vaktermen die in het vakgebied van de logopedie gebruikt worden, zijn vaak meerduidig. Bovendien bevat het logopedisch jargon veel Latijnse en buitenlandse termen, die niet zonder meer begrijpelijk zijn en die ook nog vaak verschillend gespeld werden. Er was dus behoefte aan normen. De Stichting Logopedie Fonds heeft daarom een lexicon laten opstellen waarin van een groot aantal termen en afkortingen de betekenis wordt beschreven. De lemma's bevatten waar nodig ook een korte uitleg.

Nederlands logopedisch lexicon van L.J.M. van Bogaert is een uitgave van de Stichting Logopedie Fonds en kost f 35,- (ingenaaid, 143 blz.). Het lexicon kan besteld worden door storting van f 38,20 op girorekening 44 49 873 t.n.v. SLF te Gulpen, o.v.v. ‘NLL’. ISBN 90 74805 12 4

Vogelnamen

Inheemse vogels hebben vele namen. Behalve de wetenschappelijke benaming en de ‘officiële’ Nederlandse naam, zijn er zeer veel plaatselijke namen, die vaak op de een of andere manier een typering van de vogel geven (zie ook de rubriek ‘Het proefschrift van...’ op blz. 68). In 1995 verscheen Nederlandse vogelnamen en hun betekenis, waarin meer dan 5000 namen voor 325 in Nederland voorkomende vogelsoorten worden behandeld. Het beschrijft in korte hoofdstukjes per vogel de in Nederland voorkomende benamingen (alsook de officiële Latijnse, Franse, Duitse, Engelse en Friese naam) en de oorsprong en betekenis daarvan. Vanwege de aanhoudende vraag naar

[p. 70]

dit uitverkochte boek is er nu een (herziene en uitgebreide) tweede druk van verschenen.

Nederlandse vogelnamen en hun betekenis van Henk Blok en Herman ter Stege is een uitgave van Bergboek en kost inclusief verzendkosten f 38,90 (ingelijmd, 292 blz.). Het boek is te bestellen op internet: www.bergboek.nl, of bij Herman ter Stege: 040-221 65 10. ISBN 90 9008646 3

Antroposofische woorden

De Vrije VanDalen is een woordenboekje waarin voor de antroposofie en het antroposofisch onderwijs typerende woorden en begrippen met milde zelfspot van een geestige omschrijving worden voorzien. Zo is Lucifer ‘de geest die vaardig is over mensen die zich prettig onderscheiden van anderen’, en heileuritmie ‘geneeskrachtige geestesgym, met de gezonde uitstraling van levertraan’. Om het boek op zijn waarde te schatten is een zekere kennis van de antroposofie en het Vrije School-onderwijs een vereiste. Het voorwoord is geschreven door Ewoud Sanders.

De Vrije VanDalen. Zeer veel verklarend zakwoordenboek van het antroposofisch jargon. Vraagbaak voor de onschuldige Vrije School-ouder van Leonard Beuger, Félo Hettich en Wolfgang Sievers is een uitgave van Uitgeverij Vrij Geestesleven en kost f 14,90 (gelijmd, 53 blz.).
ISBN 90 6038 489 X

Beeldschermteksten

Van het eind 1999 verschenen Schrijven voor het beeldscherm (zie ‘InZicht’ van december 1999) is nu een herziene en uitgebreide editie verschenen. Behalve dat tekst en illustraties waar nodig geactualiseerd zijn, zijn in deze tweede druk ook hoofdstukken toegevoegd over het schrijven voor intranetten en on-lineopleidingen, en over teksten die in databases worden opgeslagen.

Schrijven voor het beeldscherm. Internet, intranet, helpsystemen van Willem Hendrikx is een uitgave van Sdu Uitgevers en kost f 32,50 (ingenaaid, 191 blz.).
ISBN 90 12 08972 7

Grammatica

Syntaxis van het Nederlands, een handboek voor taalstudenten op hbo- en universitair niveau, geeft een ‘inleiding in de syntactische kenmerken en eigenaardigheden van het Nederlands’ op grond van de jongste inzichten in de generatieve taalkunde. De tekst in het boek wordt aangevuld met oefeningen op cd-rom. Onderwerpen die aan bod komen, zijn onder meer: de bouw van woordgroepen, structuur van de zin, verbale projectie, infinitiefzinnen, passief en vraagzinnen.

Syntaxis van het Nederlands. 11 hoofdstukken van de zin van Hans Bennis wordt uitgegeven door Amsterdam University Press en kost f 59,50 (ingenaaid, 255 blz.). ISBN 90 5336 414 4

Leenwerkwoorden

In 1993 verscheen de eerste druk van Faxen faxte gefaxt, waarin Corriejanne Timmers inging op de vervoeging van werkwoorden van buitenlandse oorsprong. Van dit boek is nu een sterk gewijzigde, tweede druk verschenen. De oorspronkelijke inleidende hoofdstukken zijn herzien, uitgebreid en geactualiseerd, en er is een hoofdstuk toegevoegd met een overzicht van de nieuwespellingregels voor vreemde werkwoorden. Verder bevat het boek een (langere) alfabetische lijst met informatie over de vervoeging, de herkomst en de betekenis van de werkwoorden, en een retrograde lijst, met behulp waarvan men kan nagaan hoe ontbrekende werkwoorden waarschijnlijk moeten worden vervoegd. Bij alle werkwoorden uit de lijst is een verwijzing opgenomen naar de regels die erop van toepassing zijn.

Faxen faxte gefaxt. De juiste spelling van ruim 1500 oorspronkelijk vreemde werkwoorden is een uitgave van Sdu Uitgevers en kost f 37,50 (ingenaaid, 263 blz.).
ISBN 90 579 7021 X

Funerair lexicon

Henk Kok is in Nederland de deskundige bij uitstek op het gebied van de dood, het uitvaartwezen en de betekenis daarvan voor de Nederlandse cultuur. Al meer dan vijftig jaar houdt dit onderwerp hem bezig, als verzamelaar, onderzoeker en schrijver. Een groot deel van zijn kennis is nu vastgelegd in het Funerair lexicon, een lijvig werk waarin ruim duizend trefwoorden zijn opgenomen die met bovengenoemde onderwerpen te maken hebben, van aansprekersoproer tot zwart. Bij de meeste lemma's wordt een vaak uitgebreide toelichting op het onderwerp gegeven. Het boek is zeer fraai uitgevoerd en rijkelijk van illustraties voorzien.

Funerair lexicon. Encyclopedisch woordenboek over de dood is een uitgave van de Stichting Crematorium Limburg en kost f 115,- (gebonden met stofomslag, 296 blz.). Bestellingen uitsluitend per fax: 043 - 350 01 80. ISBN 90 901 4096 4

Hertaalde taalgidsen

Het eerste bekende ‘wat en hoe’-taalgidsje voor (Nederlandse) reizigers in het buitenland stamt uit 1527. Dit achttalige boekje werd geschreven door Noël van Berlaimont en was - gezien de vele herdrukken - zeer populair. Ook ene Frederik de Houtman had, toen hij rond 1600 op Atjeh voor twee jaar gevangen werd gezet, een exemplaar van het gidsje in zijn bagage. Tijdens zijn gevangenschap leerde hij Maleis en schreef hij een aanvulling op het gidsje, bedoeld voor Oost-Indiëgangers. De Nederlandse teksten uit het reisgidsje en De Houtmans aanvullingen zijn nu opnieuw uitgegeven onder de titel Wie komt daar aan op die olifant? De teksten zijn in hedendaags Nederlands vertaald door Nicoline van der Sijs. Behalve de taalgidsen bevat het boek ook een hertaling van het verslag dat De Houtman schreef over zijn reis en zijn gevangenschap, en twee ruime inleidingen over leven en werken van Van Berlaimont en De Houtman.

Wie komt daar aan op die olifant? is een uitgave van L.J. Veen en kost f 34,90 (ingelijmd, 220 blz.). ISBN 90 204 5890 6

Drank en taal

Dat drank een grote rol speelt in onze samenleving, is te merken aan het Nederlandse idioom, dat een groot aantal zegswijzen over drank en drinken kent. In het Alcoholisch spreekwoordenboek zijn zo'n 1400 van dergelijke gezegden, uitdrukkingen, spreekwoorden en zeispreuken bijeengebracht, van zo blauw als een gympie tot de ziekte van Heineken. De zegswijzen zijn alfabetisch op trefwoord gerangschikt.

Alcoholisch spreekwoordenboek van M.A. van den Broek wordt uitgegeven door L.J. Veen en kost f 19,90 (ingelijmd, 111 blz.). ISBN 90 204 5879 5

[p. 71]

Taaljaar 2000

De nieuwe woorden van 2000 zijn door Ton den Boon bijeengebracht in Taal van het jaar nul, maar niet in de voor dat soort boeken gebruikelijke vorm van een woordenlijst. In plaats daarvan behandelt Den Boon in korte hoofdstukjes een aantal gebeurtenissen en ontwikkelingen die vorig jaar plaatsvonden, en hij laat daarbij de ermee samenhangende nieuwe woorden aan bod komen. Een consequentie van deze aanpak is dat een aantal nieuwe woorden niet is opgenomen, maar daartegenover staat dat het boekje ook een beeld schetst van het jaar 2000.

Taal van het jaar nul. Kroniek van het Nederlands in 2000 is een uitgave van Van Dale Lexicografie en kost f 20,- (ingenaaid, 122 blz.). ISBN 90 6648 995 2

Taalhulpmiddelen

De Taalbaak, een losbladig taalnaslagwerk dat ook op cd-rom verscheen, is niet meer. In plaats daarvan verscheen er een andere cd-rom, TaalAssistent geheten, met daarop de inhoud van de Taalbaak plus een correspondentiehulp. De jaarlijkse update hiervan gaat f 77,- kosten. De cd-rom wordt aangevuld met een serie praktijkgerichte boekjes - onder de naam TaalAnker - die elk een bepaald onderwerp uitspitten. De tot nu toe verschenen deeltjes gaan over het afhandelen van klachten, over notuleren en over de vervoeging van werkwoorden. Abonnees krijgen zes keer per jaar zo'n themaboekje (van circa 30 blz.) à f 19,90 toegestuurd. Informatie over abonnementen bij de klantenservice van uitgever Samsom: telefoon 0172 - 46 68 47; e-mail: [e-mail]

Oude beroepsnamen

De heer J.B. Glasbergen uit Nuenen is al enige tijd bezig met het samenstellen van een lijst van oude Nederlandse beroepsnamen. De lijst - die vooralsnog alleen op internet te vinden is - bevat informatie over de benamingen van beroepen die vóór 1900 in Nederland voorkwamen (inclusief synoniemen en spellingvarianten), plus een beschrijving ervan. De lijst is te raadplegen op http://home.hccnet.nl/jb.glasbergen. Aanvullingen en opmerkingen zijn zeer welkom.

Volgens Van Dale

Het taaladviestijdschrift Van Dale Taalbrief van uitgever Samsom bestaat niet meer. De opvolger is Volgens Van Dale, een uitgave van Van Dale Lexicografie. Dit blad, dat niet zo gek veel van zijn voorganger verschilt, geeft praktische adviezen voor iedereen die beroepshalve met taal en communicatie te maken heeft. Het verschijnt tien keer per jaar; twee nummers worden aangevuld met taaladvies-bewaarbijlagen. Een abonnement kost f132,50 per jaar. Abonnementen: per fax bij de afdeling Verkoop van Van Dale: 030 - 236 96 43.