Onze Taal. Jaargang 65

[p. 54]

InZicht
Nico Groen & Erik Viskil

InZicht licht u in over nieuwe boeken, congressen en lezingen in taalkundig Nederland. Vermelding in deze rubriek betekent niet dat de redactie ze aanbeveelt.
Voor een zo volledig mogelijk beeld hebben wij ook uw hulp nodig. Weet u iets waarvan u denkt dat het in deze rubriek thuishoort, laat het ons dan weten!
Verschijningsdata en prijzen onder voorbehoud.

• Taalbeschouwingen

Joop van der Horst is bij het grote publiek vooral bekend als medewerker aan het NPS-radioprogramma ‘Wat een taal’ en als auteur van de column ‘Onze Taal’ in het Haarlems Dagblad en het Leidsch Dagblad. De taalbeschouwingen die hij voor deze rubriek schreef, zijn nu verzameld in Het gezegde & Co. De onderwerpen variëren van, om maar eens iets te noemen, de ‘wilde frisheid van limoenen’ en ‘de plastieken zakjes van W.F. Hermans’ tot racisme, de troonrede en de Koningin.

Het gezegde & Co. Beschouwingen over taal en zo wordt uitgegeven door Sdu Uitgevers en kost f 24,90.
ISBN 90 12 08276 5

• Neerlandistiek

C.G.N. de Vooys en de explosie van de neerlandistiek bevat de tekst van de lezing die prof. dr. W.P. Gerritsen uitsprak tijdens de eerste alumnidag van de Vakgroep Nederlands van de Universiteit Utrecht. Het boekje geeft niet alleen een beeld van de betekenis van De Vooys voor de beoefening van de Nederlandse taal- en letterkunde, maar ook van de situatie in de Utrechtse neerlandistiek vóór en na het hoogleraarschap van De Vooys. Gerritsen constateert dat de neerlandistiek in een veelheid van disciplines is uiteengespat en dat het tijd is om na te gaan wat de maatschappij van de neerlandistiek verwacht. Hij bepleit de invoering van een studie-onderdeel ‘geschiedenis van de neerlandistiek’.

C.G.N. de Vooys en de explosie van de neerlandistiek wordt uitgegeven door de Vakgroep Nederlands en kost f 10,-. ISBN 90 73446 58 9

• Taalinstinct

Het taalinstinct van de Amerikaanse experimenteel psycholoog Steven Pinker wordt gezien als een van de belangrijkste boeken die de laatste jaren op het gebied van de psychologie en de taalkunde verschenen zijn. Het gaat over hoe mensen taal maken en begrijpen, hoe peuters leren spreken, hoe ons taalvermogen in de genen verankerd ligt en hoe taal ontstaan is. Het taalinstinct is onmisbaar voor psychologen en taalkundigen: de provocerende stellingen en conclusies laten geen kenner onberoerd. Pinker weet zelf het uitdagendst te verwoorden waarom ook andere taal-liefhebbers er plezier aan zullen beleven: ‘Aan de liefhebbers van taal hoop ik in dit boek te kunnen laten zien dat er in de alledaagse taal een veel grotere schat aan subtiliteiten schuilt dan in het rariteitenkabinet van etymologieën, vreemde woorden en de finesses van correct taalgebruik.’

Het taalinstinct. Het taalscheppende vermogen van de mens wordt uitgegeven door Contact. Het is vertaald en voor het Nederlandse-taalgebied bewerkt door Peter Diderich en kost f 99,90.
ISBN 90 254 1152 5

● Vertalen

Het Kindervertaalboek is een meertalig woordenboek dat speciaal gemaakt is voor kinderen vanaf 10 jaar. Ze kunnen erin opzoeken hoe veelvoorkomende woorden en uitdrukkingen uit het Nederlands, Engels, Duits, Frans, Spaans en Turks vertaald moeten worden. Het is simpel van opzet: de trefwoorden zijn in één kolom alfabetisch geordend, de vertalingen staan in de volgende zes kolommen. Wie wil weten hoe juli in het Turks en het Frans vertaald moet worden, zoekt eerst in de trefwoordenlijst juli op en gaat dan het rijtje van de zes talen langs: onder Frans staat juillet en onder Turks temmuz. Leuk is dat ook de klemtoon van het trefwoord vermeld wordt.

Het Kindervertaalboek wordt uitgegeven door Kosmos-Z&K en kost f 25,-.
ISBN 90 215 2737 5

• Analytische taalkunde

J.M. van der Horst, hoofddocent Historische Taalkunde in Leuven, schreef een inleiding in de taalkunde die verrassend anders is dan de meeste andere moderne inleidingen. Zijn uitgangspunt is dat de taal volledig te analyseren is in eenheden van vorm en betekenis. Het is niet nodig op zoek te gaan naar regels, constructies en structuren. Een consequentie van deze visie is dat woorden in het centrum van de belangstelling komen te staan en dat er een herwaardering moet plaatsvinden van de woordsoorten als semantische categorieën.

Analytische taalkunde. Klassieke uitgangspunten nieuw toegepast wordt uitgegeven door Martinus Nijhoff en kost f 52,50.
ISBN 90 6890 487 6

• Taalgebruik

In Een spiegel van de geest van M.M.H. Bax staat het verband tussen taal, communicatie en cognitie centraal. Uitgangspunt is Leibniz' stelling dat taalanalyse inzicht verschaft in de werking van het verstand. In Bax' opvatting gaat het vooral om taalgebruik: inzicht in de ‘verbale-communicatiepraktijk’ levert kennis op van de werking van het menselijk cognitief systeem. De belangrijkste onderwerpen zijn het proces van communicatie, de taal als functioneel systeem, de systematiek van het talig handelen en het cognitieve proces van het interpreteren.

Een spiegel van de geest. Over taal, communicatie en cognitie wordt uitgegeven door Martinus Nijhoff en kost f 55,-.
ISBN 90 6890 486 8

• Correspondentie

In opdracht van de Nationale ombudsman stelde Wim Daniëls een boek samen over de correspondentie tussen overheid en burgers: de Correspondentiewijzer. Het laat zien welke problemen veroorzaakt zijn door inadequate overheidsbrieven, welke consequenties dit had voor de burgers en hoe volgens de ombudsman wel geschreven had moeten worden; het geeft een overzicht van de schrijfnormen van de Nationale ombudsman.

De Correspondentiewijzer. Normen van de Nationale ombudsman voor de correspondentie overheid-burger wordt uitgegeven door de Sdu en kost f 39,90.
ISBN 90 12 08225 0

[p. 55]

• Nieuwe spelling

Ook van Wim Daniëls is Roze(n)geur en mane(n)schijn, een boekje over de spellingverandering. Daniëls behandelt in 35 hoofdstukjes, waarin steeds een spellingregel of de schrijfwijze van een bepaald woord centraal staat, de kenmerken van de nieuwe spelling, en geeft afzonderlijk een overzicht van de nieuwe spellingregels. Uiteraard besteedt hij veel aandacht aan de tussen-n, de tussen-s en het streepje dat het trema moet vervangen. Maar hij gaat ook in op onderwerpen die in de recente spellingdiscussie minder aandacht hebben gekregen: het klemtoonteken (jé van hét), hoofdletters (mavo) en woorden die uit de woordenlijst verdwenen zijn (Japannees).

Roze(n)geur en mane(n)schijn. De nieuwe spelling toegelicht is verschenen bij de Sdu en kost f 1 7,50.
ISBN 90 12 08300 1

• Nederlands voor anderstaligen

Dutch for selfstudy/Nederlands voor anderstaligen uit de reeks ‘Prisma taal’ is een (zelf)studieleergang Nederlands die bedoeld is voor Engelssprekende anderstaligen die nog geen kennis van het Nederlands hebben. De uitgangspunten zijn ontleend aan de zogeheten functioneel-notionele benadering. Deze houdt onder meer in dat er aandacht wordt besteed aan het communicatieve aspect van taal: in vergelijking met traditionele taalboeken is het accent van taalvorm verschoven naar taalgebruik en taalinhoud. Het cursusmateriaal bestaat niet alleen uit een boek, maar ook uit twee cassettes van elk 90 minuten met daarop 67 dialogen en 35 uitspraakoefeningen. Het eindniveau van de methode sluit aan bij het door de Raad van Europa erkende Waystage-niveau.

Nederlands voor anderstaligen is ontwikkeld door Hinke van Kampen en Ruud Stumpel. De methode wordt uitgegeven door Het Spectrum en kost f 59,90.
ISBN 90 274 4164 2

• Zingen in het Nederlands

In september 1994 werd in het P.J. Meertens-Instituut te Amsterdam het symposium ‘Zingen in een kleine taal’ gehouden. De bijdragen zijn nu gebundeld in een themanummer van het Volkskundig Bulletin. Tijdschrift voor Nederlandse cultuurwetenschap. Hierin wordt door zeven wetenschappers ingegaan op de veelgestelde vraag waarom Nederlanders niet graag in hun eigen taal zingen. L.P. Grijp, redacteur van de bundel, signaleert in zijn inleidende beschouwing dat vanaf de Middeleeuwen tot in het heden internationale cultuurtalen elkaar opvolgen en het Nederlands steeds op de tweede plaats komt. De andere zes specialisten gaan in op deelgebieden van de Nederlandse muziek, variërend van opera tot popmuziek en van kerkmuziek tot volkslied.

‘Zingen in een kleine taal. De positie van het Nederlands in de muziek’, themanummer van het Volkskundig Bulletin, kost f 25,- (inclusief verzendkosten). Het nummer kan worden besteld bij het P.J. Meertens-Instituut, Keizersgracht 569-571, 1017 DR Amsterdam, 020-6234698.
ISBN 90 70389 48 7

● Nederlands van Nu

Begin dit jaar verscheen van Nederlands van Nu, het tijdschrift van de Vereniging Algemeen Nederlands, aflevering 1995-5, een themanummer over ‘Algemeen Nederlands en Vlaamse varianten’. In twaalf bijdragen gaan evenzovele auteurs in op de vraag of het Vlaams te sterk afwijkt van het Algemeen Nederlands om nog van één taal te kunnen spreken. De verschillen tussen beide zitten immers niet alleen in uitspraak en woordenschat, maar ook op het niveau van woordvorming en zinsconstructies. Frans Claes S.J. geeft als inleiding het standpunt van de VAN: ‘Om ons buiten onze regio verstaanbaar te maken, moeten we ons naar het Algemeen Nederlands richten. Daarbij mogen we wel hopen dat regionale beeldende zegswijzen of woorden ingang vinden in de algemene taal.’ Mark Uytterhoeven beschrijft hoe funest de opkomst van de commerciële zender VTM is geweest voor het Nederlands als eenheidstaal: Vlaanderen heeft nu tv-spelletjes in het Vlaams, en ‘de commerciële zender heeft de openbare omroep zwaar besmet, ook op taalgebied’.

Een abonnement op Nederlands van Nu kost Bfr. 650/f 37,50 en is te verkrijgen bij de Vereniging Algemeen Nederlands, Kardinaal Mercierplein 1, B 2800 Mechelen. Betaling vanuit Nederland via girorekening 3992897 t.n.v. VAN, Mechelen.