Onze Taal. Jaargang 62

De betekenis van voornamen

Doreen Gerritzen - P.J. Meertens-Instituut, afdeling Naamkunde, Amsterdam

Er bestaat een merkwaardige kloof tussen de belangstelling voor de oorspronkelijke betekenis van voornamen en het belang van die betekenis. Veel mensen hebben het gevoel dat de betekenis van hun voornaam iets onthult over hun ware aard; maar zou dat echt zo zijn? Welke relatie bestaat er tussen de voornaam, de naamdrager en de betekenis van de naam?

● Ben ik mijn naam?

De vraag ‘Wie ben je?’ wordt vaak opgevat als ‘Hoe heet je?’ Dat geeft al aan dat er een sterke relatie moet zijn tussen naam en naamdrager. We zijn geneigd de naam van iemand in sterke mate te verbinden met die persoon. We denken bij een naam onmiddellijk aan de persoon; de naam ‘betekent’ de persoon. Ook de manier waarop we onze eigen naam ervaren, bewijst een sterke koppeling. We raken gehecht aan onze naam en beschouwen hem als een onderdeel van onze identiteit. De meeste mensen vinden het dan ook onaangenaam als hun naam verkeerd geschreven of uitgesproken wordt. Toch zegt een naam vrijwel niets over een persoon. Wanneer we van iemand alleen de naam kennen, dan kunnen we daaruit nauwelijks iets over de persoon afleiden. Zo hebben twee meisjes die Marieke heten niet méér met elkaar gemeen dan twee meisjes van wie de één Marieke en de ander Linda heet. Bovendien kan Marieke op haar vijftiende besluiten dat haar naam te kinderachtig is en dat ze voortaan Linda genoemd wil worden. Hier vinden we de tegenstelling weer terug: er verandert strikt genomen niets aan haar, het ene ‘etiket’ is voor het andere verwisseld, maar zelf kan ze de naamsverandering als een metamorfose, als een nieuwe identiteit beschouwen.

● Betekenis van betekenis

De relatie tussen de voornaam en zijn betekenis is zeer vaag geworden. Weliswaar zijn vrijwel alle namen terug te voeren op elementen uit de woordenschat zoals die bestond ten tijde van het ontstaan van de naam, maar zij hebben zich in sterke mate verwijderd van deze oorspronkelijke betekenis. Het geven van de betekenis van een voornaam zoals dat in een voornamenboek gebeurt, komt dan ook neer op het terugvolgen van het spoor tot het moment waarop de naam voor het eerst gegeven werd. Zo komen we voor Claudia via de Romeinse geslachtsnaam Claudius uit bij het Latijnse woord claudus, hetgeen ‘kreupel, lam’ betekent. Walter is een samenstelling van de Germaanse naamelementen walt- ‘heersen’ en -her ‘heer, leger’, zodat we voor het geheel uitkomen op de betekenis ‘de heerser over het leger’. Deze letterlijke betekenis ging echter al snel verloren. Daarom is het verband tussen de naamdrager en de betekenis van de naam heel ver te zoeken. Zo kan Claudia, ondanks de betekenis van haar naam, een prima-ballerina worden, en Walter, ‘de heerser over het leger’, een overtuigd anti-militarist.