Onze Taal. Jaargang 39

[p. 1]

[Nummer 1]

EP

Aan de orde is éducation permanente, in het Engels out-of-school education (en waarschijnlijk nog andere woorden), in het Nederlands de langzaam bekend rakende woordengroep permanente educatie.

Permanente educatie is door de Raad van Europa (1967) gedefinieerd ‘als het ordenend beginsel dat ten grondslag ligt aan de totaliteit van het educatieve veld’; dit ‘houdt in een veelomvattend, samenhangend en geintegreerd systeem dat is opgezet om aan de educatieve en culturele verlangens van ieder mens tegemoet te komen, in overeenstemming met zijn vermogens.’

In een inleiding bij een boekje, uitgegeven door het Ministerie van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk Werk, getiteld ‘Beschouwingen over permanente educatie’ (1969), staat de vraag: ‘Wie vat dit allemaal eens samen in één origineel woord of woordenpaar dat de transcriptie uit het Frans waarmee we ons nu behelpen, kan vervangen?’

Ja, wie doet dat eens? ‘Dit allemaal’ d.w.z. haal alle bestanddelen van het begrip uit de definitie, zet ze onder elkaar (ordenend beginsel, totaliteit, educatieve veld, veelomvattend, geïntegreerd systeem enz.) en maak een woord waarin ‘dit allemaal’ opgesloten is. Natuurlijk zijn er pogingen tot vertaling gedaan (‘éducation’ en ‘permanent’ zonder woordenboek vertalen kan iedere leerling in een 4e-5e klas middelbare school!) Maar de bezwaren tegen de Nederlandse woorden zullen op elke commissievergadering en conferentie van de deskundigen geopperd zijn. Bezwaren die vermoedelijk niet tegen het Nederlandse woord als zodanig geuit zijn, maar tegen de gevoelswaarde, de associaties, de bijbetekenissen enz. die het Nederlandse woord mee zou slepen.

Laten we permanent maar overslaan, ons beperken tot de éducation en ons een gedachtenwisseling over de vertaling voorstellen.

Opvoeding. Dat is de vertaling van Van Dale. Het woord is te etisch, te idealistisch, te paternalistisch. Mensen willen niet meer opgevoed worden. Opvoeding doet te veel denken aan ‘nette manieren bijbrengen’: ieder net, keurig persoon weet ‘hoe het hoort’; dat is de bekroning van zijn opvoeding. Opvoeden is betuttelen.

Begeleiding. Gaat helemaal niet. Hou op met begeleiding! Alles en iedereen moet tegenwoordig ‘begeleid’ worden. Het woord maakt je ziek. Mogen we alstublieft zonder begeleiding leven?

Onderwijs. Bijsmaak van ‘schools’. Ruikt naar de cijfers, de proefwerken, de klassen; naar zitten-blijven en schoolmeesters die alles beter weten.

Opleiding. ls het ook niet. ‘Opleiding’ doet denken aan een cursus met een diploma als dessert; een opleiding is een afgesloten geheel, je wordt klaar gemaakt voor een bepaald beroep.

Vorming. Dat zou het kúnnen zijn als er niet zoveel anders aan vastzat. Vorming is anderen vormen, mooier en beter maken (willen ze dat wel? wat is mooier en beter?) Vormingswerk, is dat niet een privilege van de volkshogeschool? Of van cursussen-voor-volwassenen? Bloemen schikken, Engelse conversatie... Het Hollands Maandblad heeft in zijn vorige jaargang in plaats van vormingswerk gesproken van vormingzwerk: de dreiging van de levenslange cursus om steeds meer te weten, te kunnen en te zijn.

Scholing. Heeft iets van opleiding. Is weer het klaar maken voor een bepaalde taak. Denk eens aan bijscholing, omscholing, herscholing.

En zo kan de wisseling van woorden nog een tijd doorgaan. Sturing... Bijsturing... Ontwikkeling. Alles wordt verworpen. Geen enkel woord geeft nauwkeurig weer wat in education permanente aangeboden wordt.

[p. 2]

Laten we in deze strijd om een woord een paar dingen nuchter vaststellen. Ten eerste: het Franse woord geeft evenmin iets meer dan wat in education en permanente steekt; het is géén nieuw woord, het heeft ook alle bijbetekenissen, gevoelswaarden enz. die ieder kan horen en proeven in woorden rondom opvoeding, onderwijs enz. Ten tweede: het woord is het ding niet; m.a.w. er hoeft niet een woord gemaakt te worden waarin álle inlichtingen gegeven worden omtrent het begrip. Ten derde: de vernederlandsing permanente educatie krijgt vroeg of laat ook álle bijbetekenissen of heeft die nu al: zie Van Dale onder ‘educatie’ en ‘permanent’ is al helemaal ‘tot-de-dood-erop-volgt’. Ten vierde. Begin niet met een moeilijk woord als er iets moet komen dat is opgezet om aan de verlangens ‘van ieder mens tegemoet te komen, in overeenstemming met zijn vermogens’ (zie definitie).

Wat geven ons de kranten van 11 dec. 1969? Daarin staat een verslag van de ideeën omtrent een ‘cultureel verlof’ (vorming ‘in de tijd van de baas’) als ‘bijdrage aan de éducation permanente (voortdurende vorming)’. Zeven dagen cultureel verlof doen de loonkosten met twee procent stijgen en kosten het rijk vijfhonderd miljoen. De e.p. wordt in deze verslagen genoemd: de Ep. Frankrijk is het moederland van de ep. (Uitspraak, naar aangenomen kan worden, niet ee-pee - grammofoonplaat! - maar ep, rijmend op ik heb):

Voorbeelden (11-12-'69): ‘Ep in de moderne betekenis gaat verder.’ ‘Het is dan ook niet toevallig dat het begrip ep goeddeels uit ontevredenheid over het huidige onderwijs ontstaan is.’ ‘Nieuwe ep-paleizen hoeven niet gebouwd te worden.’ ‘Een deel wil vooruit op de ep-weg.’ ‘.... die ze mee wilden krijgen voor de ep-samenwerking.’

Zo wordt, vinden we, door de vormingsdeskundigen ons een naar woord in de hand gestopt: ep een eigenlijk wel zielloos woord voor een zeer bezield begrip. Dan nog maar liever - als voortdurende vorming, blijvend onderwijs of iets dergelijks niet mag - permanente educatie hoe onbegrijpelijk dat ook is (en vol spellingsgevaren!) juist voor de man die permanent ge... moet worden. Het enig jammerlijke aan educatie is dat er geen werkwoord van bestaat. In het Frans is het faire l'éducation; éducer, éducater of zoiets bestaat niet. Zodat je tóch weer moet terugvallen op vormen, opleiden, onderwijzen of iets dergelijks.