Board
Feitelijk behoorde iedere bouwkundige de avontuurlijke geschiedenis van het simpele woord bord te kennen, want hij kent het op velerlei wijzen. In de moderne zogenaamd onvertaalbare boardplaten (hardboard, softboard), in binnen- en buitenboeiboord, in uilenbord, zal hij niet een-twee-drie het Duitse Brett of het Zweedse... bord(!) herkennen.
Toch is ons bord (ook het schoolbord) oorspronkelijk een plank, daarna (en in het Zweeds nòg) een tafel, dus een plank op schragen: kloostertafel, of een drijvende plank: aan boord gaan (in 't Zweeds ook: gå om bord). In die dikke tafelplank zaten plat-komvormige uithollingen om uit te eten: de borden. De plank van de tafel werd dunner en de borden van hout, metaal of aardewerk kwamen òp, inplaats van ìn de tafel. Op dat moment, omstreekst laat-Gothiek en vroege Renaissance, hebben de Duitsers zich van onze tafel meester gemaakt: Wandtafel = schoolbord. Sindsdien hebben ze de tafels (tabula, Latijn, table, Fr. en Eng.) nog alleen verdere toegang verleend tot de boeken, voor datgene wat wij tabellen noemen. Verder kent het Duits het woord Bord in de betekenis boord, scheepsboord, rand en plank. De drie eerste komen overeen met de Franse betekenissen van bord: boord, schip, rand, kant, zoom. Vergelijk ook: bordure, trottoirband, Bordstein (en Vlaams: borduursteen). Komt dit Franse bord nu van de boorden van de Rijn af, of zijn de Hollanders de Fransen ermee aan boord gekomen, of beide?
Nog grappiger wordt het, als men het Engelse woord board te berde (= ter tafel) brengt. Het kan heel wat verschillends betekenen: plank of deel, bord (blackboard), tafel, kost, kostgeld, boord, bestuurstafel, raad, commissie, bestuur, college, departement, ministerie, bordpapier, karton.
In het meervoud: the boards = de planken = het toneel, en in Amerika; to go on board = scheep gaan òf in de trein stappen (vgl. Fr. embarquer).
Maar nu in gemoede: is het Engelse woord board nu zo'n keurige uitdrukking voor harde of zachte houtvezelplaten, of verdient het nauwkeurige Nederlandse woord onze voorkeur? Wie wil er voor 't bord komen?
Ir. C.v.M.
Dirk hoorde letterliên, die met elkander spraken van nieuwe woorden in hun moedertaal te maken, en zei: schei eruit, het is een zot bedrijf waarmee gij bezig zijt, dat zweer ik bij mijn wijf haar tomeloze tong; die maakt wel zoveel woorden, gij zocht er niet een nieuw te maken, als gij 't hoorde.
Huygens
Auteursrechtelijk beschermd