Onze Taal. Jaargang 22

[p. 9]

[Nummer 3]

The old Dutch language

De meesten zal Boorman, de hoofdpersoon uit Willem Elsschot's sarcastische roman Lijmen, wel bekend zijn. Deze wijsgerige kenner van des mensen zwakheden en ijdelheden slaat zijn klanten om de oren met grootse namen en titels. Met de uit de duim gezogen General Board of the United States General Press Corporation lijmt hij de goedhartige moeder Lauwereyssen. Aan deze sympathieke praatjesmaker moesten wij denken, toen wij onlangs een regenjas ‘chemisch’ lieten reinigen. De inrichting, die deze operatie - overigens keurig - voor ons verrichtte, heette Frisian Cleaner. Een Friese vlag op de winkelruit moest dat nog eens duidelijk maken. Na het vakkundige cleaneren van de cleaner bleef ons een duizelig gevoel over van in een wel wat lachwekkend land te leven. Op de winkelruiten leidt een vreemde taal een geheimzinnig en hardnekkig leven. Een taal, die wij overigens altijd graag hebben gehoord en gelezen en waartegen wij niet het minste bezwaar koesteren.

Het kost heel weinig moeite een bladzijde vol te drukken met Engelse namen van Nederlandse winkels, firma's en producten. Een wandeling door de steden of een beetje bladeren in een telefoonboek is daarvoor ruimschoots voldoende. In recht en krom Engels zien ons dan de namen aan. De Nederlanders laten hun hond een goede beurt geven in de Dogs Beauty Shop, kopen overschoenen in de American Rain Clothing, drinken koffie in The New Corner, thee in de Tearoom, melk in de Milkbar, lepelen ijs in de Icebar, happen een broodje paling in de Snackbar, een zure haring in Twelve o'Clock, laten hun oude radio nakijken in de Radio Shack, kopen sigaren in Dutch Glory, herenbaai in Smokers' Paradise, een vulpen in de Penshop, een tijdschrift in de Bookshop, een bos tulpen in de Flowershop, iets heel bijzonders in The Exclusive House, van alles en nog wat in The American Saleshouse, tennisballen in The House of Sports, voetbalschoenen in The House for Sportsmen, een overhemd in City House, een stropdas in Gentlemen's Club, een dameshoed in The Smart Lady, een luierbroekje in Baby's Delight, laten hun jas reinigen in One Hour Cleaning Service, leren de danspassen in The Institute for Modern and Old Dances, rekken hun spieren in The Institute for Body Building, maken zich mooi in The Academy for Beauty Culture, laven zich aan een borrel in The Old Dutch Inn, kopen voor een kennis een blauw porseleinen bordje in The Old Dutch Mill (Dutcher dan met deze letters gaat het niet), en roken - neen, geen namen noemen, het merk hangt af van hun maatschappelijke welstand, maar of de Nederlandse sigaretten nu duur dan wel goedkoop zijn, één ding hebben ze gemeen: een Engelse naam. Deze zomer had een familielid van ons een gast uit Engeland. We hebben samen menige prettige tocht gemaakt en hij heeft hartelijk gelachen om de winkelruiten, maar hij vond dat van de sigaretten toch wel jammer, want hij had zo graag een pakje met een Nederlandse naam meegenomen. Gelukkig kenden wij de gemeenplaats uit Shakespeare uit ons hoofd en wij hebben hem verteld, dat een rose smells as sweet en de sigaret dus ook wel.

O vreemde Hovaardij, die ons eighen Lantsingeboren een kromtongh koeterwaals maakt! O ghij, Nederlanders, waackt op, jaacht dese hoochmoedighe vreemdelingh, die hier dus langh de meester heeft ghemaackt, wederom naar huys!
Brederode.

[p. 10]

Men begrijpe ons goed. Wij zien heus wel in, waarom dit Engels gekomen is en willen ook toegeven, dat men hierbij nog niet direct aan Boorman behoeft te denken. Er bestaat zo iets als de reclamepsychologie en de verkoopstechniek. Een geestesgesteldheid als in het kleinzielige Duitse boek ‘Engländerei in der deutschen Sprache’ wijzen wij af. Men zou zonder twijfel een boeiende studie kunnen schrijven, waarin alle maatschappelijke, taalkundige en zielkundige oorzaken behandeld worden, die geleid hebben tot de Shop en het House. Veel verstand is er ook niet voor nodig om in te zien, waarom een schooljongen liever ‘Oh, my darling!’ dan ‘Langs berg en dal klinkt hoorngeschal’ zingt. Wijze opvoeders maken zich ook niet boos, als zij deze knaap ‘have a smoke’ horen zeggen. Dat gaat wel over bij het klimmen der jaren en gaat het niet over, dan is er niet veel aan te doen, maar de opvoeder, die intussen nog wijzer is geworden, weet nu met zekerheid, dat hij met een aansteller te maken heeft en deze lieden zijn ongeneeslijk.

Wij zijn ons er van bewust, dat het ingewikkelde hedendaagse leven in zijn internationale gebondenheid soms buitenlandse woorden nodig heeft. Aan de conducteur zijn we gewend geraakt; als het nu heus beslist moet, willen we onze bromfiets desnoods nog bij een official dealer kopen, maar dat hij in het Bicycle Palace troont, vinden we uiterst mal. Dit Palace, House en deze Shop hebben maar weinig te maken met Engelse woorden, die in onze dagelijkse woordenvoorraad opduiken. Smaken kunnen hier verschillen. Wie free-lance journalist een bruikbaar en handig woord voor een uitgebreid begrip vindt, kan kwaad worden, als hij hoort, dat deze man een white-collar job heeft. Prof. de Vooys heeft eens studie gewijd aan deze Engelse woorden. De zinnen uit zijn conclusie kunnen wij geheel tot de onze maken: ‘Niet alle Engelse taalimport behoeft ons met overdreven bezorgdheid te vervullen. Er is een tijd geweest, dat het Latijn als internationale taal in West-Europa heerste en in alle landstalen doordrong. In de zeventiende en de achttiende eeuw heeft het Frans als wereldtaal de taal van de omringende landen diep beinvloed. Zulke woorden zijn onmisbaar geworden. Zou het niet mogelijk zijn, dat in een latere periode voor woorden van Engelse afkomst hetzelfde geldt?’

Men vraagt zich wel eens af, of in andere niet-Engelssprekende landen, bijv. in de ons omringende, de Shop-en-Housewoekering in die mate aangetroffen wordt als in het onze. Het komt ons voor van niet.

Zou dit samenhangen met ons volkskarakter? Of moeten wij dit maar buiten geding laten? De Engelsman, met wie wij deze zomer over de Exclusive Palaces zoveel plezier gemaakt hebben, opperde zo iets als een ‘linguistic inferiority complex’, een minderwaardigheidsgevoel van de taal. Wij hebben het heftig bestreden. Maar met onze nationale waardigheid heeft het wel iets te maken. Of is dit laatste een van die grote leuzen, die wij tegenwoordig maar moeten schuwen?