De Nieuwe Taalgids. Jaargang 46

Uit de tijdschriften. (September-Oktober).

De Nieuwe Stem. Juli. H. Redeker vervolgt zijn studie over Johan Andreas Der Mouw.

Critisch Bulletin. Augustus. Onder het opschrift Tragiek van het menselijk tekort beoordeelt Anna Blaman de roman De Kapellekensbaan van L.P. Boon. - Hella S. Haase's roman De scharlaken stad doet Felix Rutten de vraag stellen: Tijdbeeld of roman? - R. Nieuwenhuys beoordeelt Het laatste uur van Albert van der Hoog (Bij het scheiden van de markt). - A. Mout beoordeelt de bundel Lezen en laten lezen van G.H.M. van Huet (Aperitief der wereldliteratuur). - Anthonie Donker (Literatuurgeschiedenissen) geeft een uitvoerige, kritische bespreking van Asselberghs' achtste deel in de reeks Geschiedenis van de letterkunde der Nederlanden.

Het Boek van Nu. Aug. Pierre H. Dubois toont De eenheid in het werk van Marnix Gijsen aan naar aanleiding van zijn beide laatste romans: De Vleespotten van Egypte en De Kat in den Boom. - C. Binnerts besluit zijn Herinneringen aan E. du Perron in Indië. - P.H. Ritter beoordeelt Donkers nieuwe bundel, namelijk De Bevreemding, bevattende de gedichten uit de jaren 1943 tot 1953. Hij constateert: ‘Het bewustzijn van de dichter van deze verzenbundel bevindt zich op het grensgebied tussen een mystische en louter psychologische ervaringen’.

September. Deze aflevering wordt geopend met een Welkomstwoord aan de nieuwe redacteuren, namelijk Alfred Kossmann en Raymond Brulez, die de overleden redacteuren Gerard van Eckeren en Top Naeff zullen vervangen. - Pierre H. Dubois bespreekt een aktueel, heftig aanvallend boek: Volg het spoor terug van J.B. Charles, dat intussen niet als litterair werk bedoeld is (Analyse en protest). - G. Stuiveling beoordeelt onder het opschrift Van tweeëngeen een bundel Critiek op de tweesprong, waarin S. Dresden en D.A.M. Binnendijk elk in een viertal brieven van gedachten wisselen over letterkundige kritiek. Hij meent dat Binnendijk ‘zijn tegenspeler verre overtreft’, maar dat ook hij tekort schiet door niet op de voorgrond te stellen ‘dat de erkenning als kunstwerk een conditio is, sine qua non’. - P.H. Ritter Jr. beoordeelt vergelijkend Twee merkwaardige schrifturen, nl. de romans De bomen van A. Alberts en Een liefde in Staphorst van Fred. Thomas. - L.H. Mosheuvel beoordeelt de bundel Lezen en laten lezen van G.H.M. van Huet, samengesteld uit artikels in De Groene Amsterdammer.

Roeping Nummer 5. Albert Westerlinck besluit zijn opstel over De Katholieke roman in deze tijd. - Gabriël Smit prijst de roman De Bomen van A. Alberts als Een klein meesterstuk.

Maatstaf. Eerste jaargang. Dit ‘Maandblad voor Letteren’, in overleg met Martinus Nyhoff op touw gezet door de redakteur Bert Bakker, stelt de medewerkers in staat, ongeacht hun leeftijd, hun politieke en godsdienstige

[p. 350]

overtuingingen, hun gedachten, hun verbeeldingen, hun inzichten en hun meningen te kunnen doorgeven, met als ‘enige maatstaf die van de kwaliteit’. In deze rubriek beperken wij ons, als gebruikelijk, tot de vermelding van de bijdragen van litterair-historische of taalkundige aard.

April. A. Roland Holst schrijft een In memoriam Nijhoff. - Mies Bouhuys herdenkt Martinus Nijhoff: vriend en meester. - Paul Rodenko bespreekt Vincent van Gogh als schrijver.

Mei. Martinus Nijhoff werpt in een feestrede bij het honderdjarig bestaan een terugblik op de geschiedenis van Het huis Nijhoff.

Juni. Eduard Reeser publiceert Een onbekend dissertatiefragment van Herman Gorter.

Juli. Deze aflevering bevat Herinneringen van A. Roland Holst aan Lodewijk van Deyssel en P.C. Boutens. Verder een door G. Kamphuis gepubliceerde voordracht van Martinus Nijhoff Over eigen werk.

Augustus. De redaktie stelde Gerrit Borger, redakteur van het eveneens letterkundige, maar erkend intolerante jongerentijdschrift ‘Podium’ in de gelegenheid om zijn inzichten uiteen te zetten in een artikel Het museum en het atelier. - Harry G.M. Prick publiceert Twee brieven van Jac. van Looy aan Lodewijk van Deyssel. - Paul Rodenko belicht ‘enkele facetten van de zogenaamde “experimentele” poëzie’ naar aanleiding van een gedicht van Lucebert (Tussen de regels).

September. In dit uitgebreide, aan Den Haag gewijde nummer schrijft W. Moll over Een centrale letterkundige verzameling en J. Hulsker over De litteratuur in het museum. - Paul Rodenko geeft een beschouwing Over de dichter Nes Tergast.

Streven. Aug.-Sept. Paul van Meer beoordeelt uitvoerig Walschaps koloniale roman: Oproer in Congo, waarin problemen van de Belgische kolonisatie en missionering aan de orde gesteld worden.

Dietsche Warande en Belfort. Aug.-Sept. In de rubriek Vlaamse Poëzie in 1953 geeft Albert Westerlinck Een overzicht der jongeren, waarin niet minder dan achttien in dit jaar verschenen bundels beoordeelt worden. Voorop wordt de bijbeltekst aangehaald: ‘Velen zijn geroepen, maar weinigen uitverkoren’. Het meeste werk van debutanten wordt als onbeduidend ter zijde gelegd, sommigen krijgen wegens poëtische aanleg een aanmoediging, of wekken goede verwachtingen; veelbelovende talenten weet de recensent niet aan te wijzen. De prozaschrijver Hugo Claus is met zijn experimentele verzen z.i. op een dwaalweg.

De Vlaamse Gids. Aug. Onder het opschrift Top Naeff, of distinctie en distantie herdenkt W.L.M.E. van Leeuwen de verdiensten van deze schrijfster, die zich in onze litteratuur en ons geestelijk leven ‘een blijvende plaats heeft verworven’. - Voor zijn artikel over De geschiedenis der ideeën en de studie van de literatuur vond W. Schrickx de aanleiding in een merkwaardig boek van de Amerikaanse professor Arthur O Lovejoy: The great chain of being. A study of the history of an idea. Hij wijst er op, dat de principes van Lovejoy veel bijval vonden in Amerika, o.a. in de bundel English studies today van Priestly en Woodhouse. - De aflevering besluit opnieuw met een reeks Meanders van Jan Greshoff, waarbij o.a. het leven en het werk van Arthur van Schendel ter sprake komen.

Sept. Paul de Keyser huldigt de zestigjarige Dichter Daan Boens, wiens.

[p. 351]

verdiensten z.i. niet voldoende erkend zijn. In 1918 trok hij reeds, als oorlogsdichter de aandacht met de bundel Menschen in de Grachten, maar daarna is hij ‘gerijpt tot één der markantste humanitaire en sociale dichters der naoorlogse periode’ (De Schone Reis, 1928; Klaarten, 1939). Tien jaren later volgde, als uiting van, bezonnen en verfijnde levensphilosofie, het Rijk van den Mensch (1949). - In een artikel Geniaal, maar met te korte Beentjes? - Van de ‘Eendenjacht’ naar de ‘Jacht op Bea’ beoordeelt Boontje de romans de Metsiers en de Hondsdagen van Hugo Claus. Ondanks grote waardering voor het talent van deze auteur ontwikkelt hij ernstige bezwaren tegen de grillige compositie en de jacht op effekt. Sinds het eerste werk, geschreven op negentienjarige leeftijd, is hij ‘gegroeid als schrijver, niet sterker geworden, maar ingewikkelder’.

Nieuw Vlaams Tijdschrift VII. No. 7. Karel Jonckheere vervolgt zijn breed opgezette Kroniek van de Poëzie (Herwaarts het woord) met een reeks beoordelingen, grotendeels van jongere debutanten, die soms waarderende woorden, maar vaak scherpe kritiek te horen krijgen. Tegen het einde komen ook ouderen aan de beurt, o.a. Firmin Van Hecke, uit de kring van ‘De Boomgaard’ met zijn derde verzenbundel Lazarus (1951), Achilles Mussche, die in Koraal van den Dood ‘een klassiek romanticus met individualistische inslag’ geworden is, en Luc Van Brabant (Het Hart van Buskruit, 1952). - R. Savrij-Post deelt een en ander mee uit Van Looy's Brieven, ‘ter verduidelijking van zijn levensloop’ en de verhouding tot zijn vrienden in de jaren 1885-1886, tijdens zijn verblijf in Spanje. - Marc De Kock wijdt een studie aan de romanschrijver Zetternam en het sociale probleem in Vlaanderen. In tegenstelling met Noordnederlandse schrijvers als Cremer en Van Koetsveld, die in hun sociale novellen alleen heil verwachtten van liefdadigheid, ziet Zetternam in zijn sociale romans (Voor twee centen minder; Mijnheer Luchtervelde) de diepere oorzaak van de sociale wanverhoudingen, al blijft hij pessimistisch wanhopen aan verbetering.

Verslagen en Mededelingen van de Kon. Vlaamse Academie. Maart. A. Carnoy geeft in een bijdrage Toponymie en Homonymie aardige voorbeelden van plaatsnamen, die aanleiding kunnen geven tot misverstand door eigenaardige, soms vermakelijke gelijkheid met andere plaatsnamen. Aan het slot wordt ook gewezen op mogelijke volksetymologische vervorming. - Lode Baekelmans stelde een uitvoerige biografie samen van de Antwerpenaar Harry Peters, waaraan Prosper Arents een uitvoerige Bibliografie toevoegde. - Gerard Schmoor besluit zijn breed opgezette studie over De Genesis van Conscience's Leeuw van Vlaanderen, waarin hij de ontwikkeling van deze nationale Vlaamse roman nagaat Van Netschrift tot Publicatie.

Tijdschrift voor Ned. taal- en letterkunde LXXI, afl. 3. H.K.J. Cowan geeft kritische beschouwingen over Van Helten's uitgave van de zogenaamde Wachtendonckse psalmfragmenten, en stelt de vraag wat de beste naam zal zijn voor deze taalsoort: Oudoostnederfrankisch of Oostelijk Oudnederlands? Hij geeft de voorkeur aan de laatste. - P.C. Boeren verzamelde Nieuws over Jan van Stijevoort (ca 1489-1576) uit Utrechtse kerkelijke bronnen. Hij oppert de veronderstelling dat deze blijkbaar aanzienlijke geestelijke te vereenzelvigen zou zijn met Joannes Kestel, ex Steynvordia, afkomstig uit de Limburg-Loonse landadel. Zijn refereinen zouden dan in zijn Leuvense studentenjaren bestemd geweest kunnen zijn voor de Leuvense kamer De Kersouw. - J.J. Mak geeft

[p. 352]

Lexicografische kanttekeningen. De bewerking van zijn Rederijkersglossarium gaf hem aanleiding om onjuistheden of onnauwkeurigheden aan te wijzen bij een aantal woorden in Verdam's Middelnederlands Woordenboek. - K. Heeroma schrijft opnieuw een artikel Naar aanleiding van grunjer, als antwoord op De Tollenaere's beschouwing. - F. de Tollenaere putte uit het Réveil-archief gegevens over de briefwisseling tussen Willem de Clercq en Rasmus Rask, maar gaat ook verder in op De Clereq's belangstelling voor het Deens en de Denen. Terloops wijst hij er ook op dat De Clercq niet van Franse afkomst is, maar afstamt van een Gentse emigrantenfamilie. - G. Kloeke beoordeelt met veel lof de Hollandsk Grammatik van Annie Holch Justesen.

Tijdschrift voor Levende Talen XIX, afl. 4. Onder het opschrift Veldeke-Tournooien vestigt Jef Notermans de aandacht op een belangrijke studie over het werk van de dichter Van Veldeke, door Bernard van Meurs reeds in 1928 in het tijdschrift Studiën gepubliceerd, en waarvan hij de inhoud vrij uitvoerig weergeeft.

Neophilologus XXXVII, afl. 4. G.J. Geers publiceert een voordracht, gehouden op het Vlaamse Filologencongres te Gent over De studie van Spaanse invloeden op de Nederlandse litteratuur. - P.B. Wessels levert een belangrijke bijdrage Zur Sonderstellung des niederländischen Minnesang im Germanisch-Romanischen Raum. Achtereenvolgens behandelt hij de ‘noch immer problemenumwobene Figur des Heinrich von Veldeke’, de liederen van hertog Jan van Brabant (in 1896 bestudeerd door Boerma), de anonieme Limburgse liederendichter (in 1928 ontdekt door E. Rooth) en de drie omstreeks 1400 geschreven liederenhandschriften. Zijn conclusie is ‘dasz unser Minnesang das Interesse der Forschung wirklich verdient’. - In de rubriek Boekbesprekingen prijst J.H. Scholten Der Aufbau der Sprache van Bruno Snell als ‘een klein taalpsychologisch meesterwerk’.

Archief voor Kerkgeschiedenis, XL. J.D.P. Warners levert een artikel over J. Oudaan tegen Vondel. In de inleiding tot de Bespiegelingen van Godt en Godtsdienst had Vondel betoogd dat vele rabbijnen en kabalisten reeds iets geweten hadden van de Drieëenheid. Oudaan oefent daarop scherpe kritiek in een uitvoerig gedicht: hij acht het zoeken van steun bij Heidenen en Joden voor de Christelijke leer een ‘grouwelijke schennis’.

Ons Geestelijk Erf. Augustus. L. Reypens publiceert de toespraak, deze zomer gehouden Bij de Ruusbroec-herdenking in het Zoniënbos. Een uitvoerige lezing van J. van Mierlo is gewijd aan de herinneringen aan De heilige Bernardus in de Middelnederlandse letterkunde. Hij verzamelde daarvoor een groot aantal gegevens, waarbij z.i. nog leemten aan te vullen zijn. Onder de Boekbesprekingen beoordeelt A.A. de uitgave van De Bekeeringe Pauli en van de Middelnederlandse Stichtelijke exempelen, beide verschenen in de reeks Zwolse Herdrukken.

Museum. Juli. A. Weijnen beoordeelt G.G. Kloeke's Verzamelde Opstellen en de Dialectatlas I (Klein Brabant). - Jo Daan beoordeelt Reclames en advertenties in Noord en Zuid Nederland, een taalkundige studie van N. Bakker; L. Kukenheim beoordeelt het Groningse proefschrift van H.J. Vreu-Kuik over Franse woorden bij Wolff en Deken.

C.d.V.