Tekstverknoeiing in de ‘Sara Burgerhart’.
Tegen het overbrengen van een oude tekst in ‘hedendaagse spelling’ bestaat principieel geen enkel bezwaar. ‘Spelling is maar een kleed’, zegt de redakteur van de W.B. terecht. Maar als men met de spelling de taal gaat wijzigen, dan wordt het bedenkeliker.
Niet lang nadat ik mijn opmerkingen over de ‘modernisering’ van Poirters neerschreef, trof mij hetzelfde verschijnsel in de Wereldbibliotheek-uitgave van Sara Burgerhart. Ik las op school enkele fragmenten, met de oude uitgave toevallig er naast. Tot mijn verbazing bemerkte ik dat de taal van Abraham Blankaart en Sara Burgerhart volgens de uitgever voor een tegenwoordig ‘beschaafd’ publiek niet fatsoenlik genoeg was. Hij veranderde dus ouwe, gouwen, goeje, kwaje, niks, guajing, teffens, legt, storf in: oude, gouden, goede, kwade, niets, gading, tevens, ligt, stierf enz. Maar Betje Wolff kreeg ook een lesje in de ‘grammatika.’ Haar, mijn, zelf werd soms hare, mijne, zelve; gij kost werd gij kondt; gij beminde moest zijn gij bemindet. Ik ‘heb, had geweest’ werd: ben, was geweest. ‘Ik hou veel van’ kreeg een d. ‘Die vrouw, die’ of ‘die vermaken, die’ moest naar schoolmeesterlike regel ‘verbeterd’ worden in: die vrouw, welke. De uitgever, blijkbaar een verwoed purist, schrapte en vertaalde ijverig vreemde woorden als confidence, discours, beauté, superbe, occasie, tracteren, passeren, railleren, choqueren. Zelfs het onschuldige comicq (zeker omdat het zo ‘raar’ gespeld was) moest wijken voor ‘zonderling.’ Ook in een brief van C. Hartog werd ignoreeren geschrapt!
‘Platte’ taal ergerde de uitgever zelfs waar dialekt bedoeld was. In de 55ste Brief werd schuttel in schotel, en eenmaal zelfs jij in gij veranderd. De aardige aanhef van Brief 64: ‘Nou komt mijn dat beetje schrijven wel te pas’ werd verknoeid door dat te schrappen. Verder werden oude en tekenachtige woorden nodeloos verwijderd, b.v. gluipig (‘wild’), verbeest (‘verdierlijkt’), keurlijk (‘heerlijk’), afknarpen (‘afpersen’; in de Aantekeningen wordt afknarpen, dat er niet meer staat, verklaard!) zich vervrijmoedigen, zelfzoekenheid (‘eigenbaat’), rechteres (‘rechter’). Deze uitgever - zijn naam is ons onbekend - kan in eerbied voor de taal van het verleden een lesje nemen in tekstuitgaven van de spellingvereenvoudigers.
C.d.V.
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd