Taal en Tongval. Jaargang 38

[p. VI]

Willem Pée

[p. 1]

In memoriam em. Prof. Willem Pée
1-4-1903 - 20-5-1986

Velen van ons wisten dat de gezondheid van em. prof. Willem Pée achteruitging. Wie hem het laatste jaar bezocht, merkte ontsteld hoe zijn eens zo helblauwe ogen doffer waren geworden. Als hij aan het vertellen ging, werd hij nog wel de levendige Willem Pée van vroeger, maar ook dat gebeurde steeds zeldzamer. Hoewel we ons zorgen maakten, heeft het bericht van zijn overlijden zijn vrienden en oud-medewerkers toch pijnlijk verrast.

Tussen de jaren 30 en 70 heeft Willem Pée een belangrijke rol gespeeld in het taalkundig onderzoek, vooral in de dialektstudie. Als assistent bij prof. E. Blancquaert aan de Rijksuniversiteit te Gent van 1931 tot 1939 werkte hij vooral op het gebied van de dialektologie en van de fonetiek. Zijn in 1927 verdedigde doktorale proefschrift Dialectgeographie der Nederlandsche Diminutiva werd in 1936-1938 gepubliceerd. Het is een minutieus fonetisch-morfologisch onderzoek op brede schaal waarin dialektgeografisch duidelijk wordt bewezen dat de produktieve diminutiefmorfemen in het huidige Nederlandse taalgebied te verklaren zijn uit een ouder k-suffix. Door die studie, vooral gebaseerd op materiaal dat mondeling ter plaatse werd opgetekend, had hij al heel wat Frans-Vlamingen leren kennen. Ze werden ook de zegslieden voor de opnemingen die Willem Pée maakte in Frans-Vlaanderen voor de in 1946 gepubliceerde Dialect-Atlas van West-Vlaanderen en Fransch-Vlaanderen, waaraan ook E. Blancquaert meewerkte. Met zijn leermeester deelde Willem Pée sedert 1948 de leiding van de Reeks Nederlandse Dialectatlassen, waarbinnen hij voor de Dialectatlas van Antwerpen (1958) alle opnemingen maakte. Dat de Reeks, weliswaar relatief laat, in 1982, toch voltooid raakte, is vooral te danken aan de doorzetting van Willem Pée.

Sinds 1939 doceerde Willem Pée in Luik, waar hij het dialektonderzoek stimuleerde. Met toevallig vermelden sommige vragenlijsten over Nederlandse dialekten als adres, naast het Instituut voor Dialectologie in Amsterdam, ook de universiteit te Luik. Het illustreert de overtuiging van Willem Pée dat dialektonderzoek aangewezen is op een beredeneerde

[p. 2]

samenwerking onder de verschillende centra. Toen hij in 1957 prof. E. Blancquaert in Gent opvolgde, kwam hij in een milieu waar het dialektonderzoek al een hele traditie had. Als nieuw geluid bracht Willem Pée er de belangstelling voor taal en taaltoestanden in Frans-Vlaanderen, waarbij hij vooral aandacht toonde voor de taalgrensverschuiving binnen dat gebied. De realisering van een oude droom had Willem Pée al mogelijk gemaakt toen hij in 1971 de Gentse universiteit verliet, want met de door het NFWO verleende subsidie kon in Gent in 1972 begonnen worden met het voorbereidend werk voor een modern dialektwoordenboek waarin de woordenschat van de twee Vlaamse provincies met ook Frans-Vlaanderen systematisch zou worden onderzocht. Het publiceren van de eerste delen, respektievelijk in 1979, 1982 en 1985 maakte Willem Pée, die de dialektologische bedrijvigheid van op afstand geïnteresseerd bleef volgen, echt gelukkig.

De veelzijdige belangstelling van Willem Pée blijkt uit de lange, sterk gevarieerde lijst van artikelen van zijn hand. Bij enkele, soms in samenwerking geschreven, wordt vooral gelet op de geografische verspreiding van een ongewoon fonetisch verschijnsel (intervokalische tenuisverschuiving, invoeging van de stemloze velaire eksplosief, assimilatieverschijnselen). In andere artikelen verdedigt de combatieve Willem Pée zijn standpunt tegenover diskussiepunten i.v.m. de uitspraak van het Nederlands (uitspraak van de gemouilleerde l in oorspronkelijk Franse woorden, de ə(n)-uitspraak). In die artikelen valt telkens op hoe de auteur een zo ruim mogelijk arsenaal van konkrete feiten gebruikt. Dat geldt ook voor de semasiologische dialektstudies telkens met illustratieve kaarten.

Willem Pée is ook lid geweest van de verschillende officiële spellingcommissies en was ook een zeer aktief lid in commissies belast met het opstellen van de Nederlandse tekst van de grondwet en de vertaling van de voornaamste wetten en besluiten. Als dialektoloog besefte hij hoe noodzakelijk het is dat in Vlaams-België boven de dialekten een algemeen Nederlandse kultuurtaal wordt gebruikt. Daarom ijverde hij ook buiten de universitaire wereld met volle overtuiging en inzet, als voorzitter van de V(ereniging) B(eschaafde) O(mgangstaal) (1951-1976), voor een verantwoord korrekt taalgebruik in Vlaams-België.

Als taalkundige met ook duidelijke literaire belangstelling verzorgde hij, met medewerking van Dr. A. Van Elslander, de uitgave van het Verzameld Werk van zijn vriend H. Teirlinck. Veel aantekeningen hebben er betrekking op woorden uit de Zuidoostvlaamse dialektsfeer.

[p. 3]

Op heel wat terreinen is Willem Pée aktief geweest, maar toch is hij in de eerste plaats een dialektoloog, niet alleen door zijn onderzoek, maar ook door de administratieve funkties die hij uitoefende. Zo was hij algemeen sekretaris van de Kon. Commissie voor Toponymie en Dialektologie (1939-1953). Als een van de stichters van ons tijdschrift Taal en Tongval in 1948, is hij tot in 1975 de redaktiesekretaris geweest, die in niet altijd gunstige omstandigheden erin slaagde Taal en Tongval te laten uitgroeien tot een tijdschrift met nu al 38 jaargangen. Wat het nu geworden is, heeft het in de eerste plaats te danken aan de werkkracht en het vertrouwen van Willem Pée, die door eigen bijdragen, maar zeker ook door het opknappen van veel administratief werk erin slaagde van Taal en Tongval een tijdschrift te maken dat met een gevarieerde inhoud in Noord en Zuid wetenschappelijke belangstelling voor dialektverschijnselen blijft tonen en stimuleren. De huidige redaktie hoopt de door Willem Pée met Taal en Tongval bereikte resultaten te kunnen uitwerken en te ontwikkelen. Op die manier wil ze haar waardering tonen voor het werk dat Willem Pée vooral op het gebied van de dialektstudie heeft gepresteerd.

V.F. Vanacker.