Taal en Tongval. Jaargang 15

[p. t.o. 1]

Prof. Th. Frings, Prof. W. Pée en Prof. Dr. G. Mayer, rector van de Universiteit te Leipzig tijdens de plechtigheid.

Prof. W. Pée hangt Prof. Th. Frings het hermelijn om.

[p. 1]

Professor Dr. h.c. Theodor Frings
doctor honoris causa van de Faculteit Letteren en Wijsbegeerte van de Rijksuniversiteit te Gent

Op 16 februari 1963, de Dies Natalis van de Gentse Universiteit zou Prof. Dr. Theodor Frings uit de handen van de rector Prof. Dr. J.J. Bouckaert de kentekenen ontvangen van het eredoctoraat van onze universiteit, maar de Allied Travel Office van West-Berlijn had er anders over beslist: de voor de Oostduitsers onontbeerlijke toelating om zich naar een van de Nato-landen te begeven werd hem geweigerd.

Daarom reisde ik in maart naar Leipzig om daar in de senaatzaal van de Universiteit in de tegenwoordigheid van de rector magnificus Prof. Dr. G. Mayer, van de deken der faculteit, van talrijke collega's, oud-studenten en vrienden van de gevierde uit naam van onze rector aan Prof. Th. Frings de attributen zijner nieuwe waardigheid te overhandigen.

Uit de twee korte redes die ik te dier gelegenheid te Gent en te Leipzig hield, wil ik hier enkele punten aanhalen.

Professor Frings werd geboren op 23 juli 1886 te Dülken in het Rijnland, van oudsher verkeers- en kultuurader voor de omliggende Vlaams-Nederlandse en Duitse gebieden. Aldus werd hij van in zijn prille jeugd geconfronteerd met de diversiteit van nauw verwante dialecten aan deze en gene zijde van de rijksgrenzen, een vertrouwdheid, die door zijn geniale begaafdheid en door aangekweekte ambachtelijke precisie weldra de scherpe omlijning kreeg van een levenstaak. Hij studeerde te Marburg en te Leipzig: te Leipzig bij Eduard Sievers, een van de belangrijkste germanisten en fonetici uit die tijd; te Marburg bij Ferdinand Wrede, de auteur van de ‘Deutscher Sprachatlas’, bij wie hij zich inwerkte in de moderne dialectgeografische methodes. Hier promoveerde Theodor Frings in 1911 op een studie over de dialecten uit zijn geboortestreek getiteld: ‘Studien zur Dialektgeographie des Niederrheins zwischen Düsseldorf und Aachen’, een werk dat reeds treft door de gegedurfde opzet en de ruime horizont, een karakteristiek van zijn uitzonderlijke geestesgaven.

In 1915 habiliteerde hij zich te Bonn en in 1917 werd hij aanvankelijk als buitengewoon, later als gewoon hoogleraar aan de Universiteit

[p. 2]

aldaar aangesteld. In het ‘Institut für geschichtliche Landeskunde der Rheinlande’ vond hij de geschikte omgeving en werkkring om met gespecialiseerde medewerkers als de historicus Herman Aubin, de uitgever van het ‘Rheinisches Wörterbuch’ Jozef Müller en enkele anderen, zijn baanbrekende kultuurgeografische methode uit te werken, die in de publicatie van ‘Kulturströmungen und Kulturprovinzen in den Rheinlanden’ van 1926 haar bekroning vond.

Van hieruit richtte hij de blik op de nauwverwante Vlaamse en Nederlandse dialecten, die hij, ook in samenwerking met Hollandse en Vlaamse medewerkers bestudeerde. Van hieruit werd tevens zijn belangstelling gericht op het Vlaamse en Nederlandse culturele leven, waarmee hij in tal van veelzijdige literaire en taalkundige opstellen de Duitse wetenschappelijke wereld en het grote publiek vertrouwd maakte.

In het jaar 1922-23, tijdens zijn verblijf aan de universiteit te Amsterdam als ruilprofessor, had hij gelegenheid nauwere contacten te leggen met Nederlandse taalgeleerden en met de culturele gemeenschap waarmee hij zich zo verwant voelde.

In 1927 werd hem de leerstoel voor Duitse en Germaanse filologie aangeboden aan de universiteit te Leipzig, een functie waarin hij onafgebroken werkzaam is gebleven.

Onder zijn dynamische leiding groeide Leipzig uit tot het centrum van de moderne Duitse taalkunde. Doch niet alleen van de Duitse taalkunde, ook van de neerlandistiek! Door zijn uitstekende kennis van de Nederlandse taal- en cultuurgeschiedenis, door zijn grote beheersing van het Nederlands, door zijn wetenschappelijk inzicht in de historische en culturele verbondenheid van de twee taalgemeenschappen zoals hij aantoonde in zijn werk: ‘Die Stellung der Niederlande im Aufbau des Germanischen’, wist hij - en dit in 1943 zonder de minste politieke bedoelingen - het enthousiasme van de opeenvolgende generaties voor de studie van het Nederlands en de Vlaams-Nederlandse cultuurgeschiedenis te wekken, een enthousiasme, dat tot op de huidige dag - alle afzonderingen ten spijt - onveranderd blijft voortbestaan. Meer dan wie ook danken wij Theodor Frings de verspreiding van onze cultuur in Duitsland. Daarom betreur ik ook des te meer zijn afwezigheid op deze plechtigheid.

Dat de grootste levende Duitse taalkundige om historisch-politieke redenen van accidentele aard verhinderd werd het rechtmatige huldebetoon voor zijn onverpoosd ijveren op wetenschappelijk gebied bij te wonen, moge de hele wetenschappelijke wereld tot nadenken stemmen.

[p. 3]

Professor Frings, die van zins was gedurende zijn verblijf te Gent een paar lezingen te houden voor onze studenten in de germanistiek was zo vriendelijk ons de Nederlandse tekst ván een ervan voor ons tijdschrift te zenden. Wij danken hem dan ook zeer hartelijk voor deze vriendeljke attentie.

Willem Pée