Taal en Tongval. Jaargang 10

[p. 148]

De Nieuwfriese ‘breking’ en zijn verspreiding⁽¹⁾

De laatste bladzijden van De spraakkunst der Terschellinger dialecten heeft G. Knop⁽²⁾ gewijd aan een uitvoerig betoog, waarin hij zich verzet tegen het vermoeden van Th. Siebs⁽³⁾, dat Westerschelling van de Friese Zuidhoek uit bevolkt zou zijn, omdat de dialekten zoveel op elkaar lijken. Een van de meest opvallende overeenkomsten is dat Terschelling en de Zuidhoek niet meedoen aan de accentwisseling in de diftongen en Knop tracht nu aan te tonen, dat beide dialekten wel stijgende tweeklanken hebben gekend, maar ze onafhankelijk van elkaar hebben gemonoftongeerd.

Knop heeft zich hierbij echter vergist en, aangezien er over dit vraagstuk meer misverstanden bestaan, wil ik nagaan, waar en wanneer deze stijgende tweeklanken voorkomen. De Oudfriese leveren ons hierbij minder moeilijkheden op dan de Nieuwfriese en het feit, dat deze categorieën niet voldoende gescheiden worden, is de oorzaak geweest van verschillende misvattingen.

Voor het Oudfries beperk ik mij tot de stijgende tweeklanken die door de Oudfriese breking zijn ontstaan. Hieronder verstaat men gewoonlijk het diftongeren van korte palatale vocalen onder invloed van volgende velare consonanten, b.v. riucht ‘recht’. Tegenwoordig rekent men ook de diftongering door velaarumlaut wel hierbij, b.v. siunga ‘zingen’⁽⁴⁾.

(1) Het is me niet mogelijk van ‘haar’ verspreiding te spreken.

(2) G. Knop, De spraakkunst der Terschellinger dialecten, Assen 1954, blz. 266 en vlg.

(3) Th. Siebs, Geschichte der friesischen Sprache, in H. Paul's Grundriss der germanischen Philologie, 2. Aufl. Band I, Strassburg 1901, blz. 1174.

(4) Vgl. Th. Siebs, a.w. § 27 en 28. G. Gosses, De Friesche oorkonden uit het archief van het St.-Anthony-gasthuis te Leeuwarden. I. Een bijdrage tot de kennis der historische grammatika van het Westfriesch, Leidse diss. Bolsward 1928, § 86 en 87. G. Gosses, Stijgende diphthongen en accentverschuiving in het Friesch, in: Accentwisseling in de diphthongen. Lezingen, gehouden voor de Dialecten-commissie der Ned. Akademie v. Wetensch. op 10 nov. 1943, Bijdragen en Meded. der Dialectencommissie van de Ned. Akad. v. Wet. te Amsterdam, V, Amsterdam 1944, blz. 12-13. W. Krogmann, Helgoländer Wörterbuch, I. Lieferung. Einleitung. Wiesbaden 1957, blz. 13-15.

[p. 149]

Deze brekingsdiftongen zijn door accentverspringing stijgend geworden en inderdaad heeft Terschelling deze vaak gemonoftongeerd, b.v. rocht[o]. Dit is ook gebeurd in bòn [bɔn] ‘kind’ < beòrn < bèorn < bern, dat na de breking en accentverspringing weer een monoftongering heeft ondergaan, evenals in Hindelopen⁽⁵⁾. Dan is er nog een merkwaardige Oudwestfriese breking van een gerekte klinker⁽⁶⁾, nl. field, fiold < fēld ‘veld’. Door accentwisseling in deze brekingsdiftong ontstonden het Nieuwfriese fjild en het Zuidhoekse fjold, dat nu echter geheel door fjild is verdrongen. Op Terschelling heb ik van deze laatste breking geen spoor gevonden. Schiermonnikoog heeft wel meegedaan: fjild⁽⁷⁾.

Sinds 1863, toen de Beknopte Friesche Spraakkunst voor den tegenwoordigen tijd van G. Colmjon verscheen, en vooral sinds P. Sipma in 1913 zijn Phonology and Grammar of Modern West Frisian uitgaf, is echter bij het onderwijs in de Friese spraakkunst en klankleer steeds meer de handige term ‘breking’ ingeburgerd voor het verschijnsel, dat het Nieuwfries het meest onderscheidt van het oudere Fries, nl. de zo frequente en tot een systeem geworden accentwisseling in de diftongen, waardoor men - anders dan in fjild - naast een simplex met een dalende diftong meestal verbogen vormen, afleidingen en samenstellingen met een stijgende diftong heeft⁽⁸⁾:

1)	beam [bE.əm] ‘boom’. - beammen, beamke, beamtûke met [̯ɛ].
2)	stien [sti.ən] ‘steen’ - stiennen, stientsje, stienswolm met [̯^E].
3)	moai [mo.i] ‘mooi’ - moaijer, moaist met [ua̯]. boade [bo.ədə] ‘bode, bericht’ - boadskip ‘boodschap’ met [ua].
4)	foet [fu.ət] ‘voet’ - fuotten, fuotsje, fuotpaed met [uo]. stür [stu.ər] ‘stuiver’ - stuorke met [uo]^(9).

(5) G. Knop, a.w. § 34, blz. 17 en H.T.J. Miedema, Enkele oude overeenkomsten tussen de dialecten van Hindelopen en Terschelling in de bundel opstellen aangeboden aan Prof. dr L.C. Michels: Uit de school van Michels, Nijmegen 1958, blz. 212.

(6) W.J. Buma, Aldfryske houlikstaspraken, Assen 1957, blz. 36: jelderen. Vgl. G. Gosses, De Fr. oork, blz. 147, maat anders in Accentwisseling, blz. 11.

(7) L.P.H. Eijkman, Phonetische beschrijving van de klanken der Schiermonnikoogsche taal, Verh. der Kon. Ak. v. Wet. te Amst., Afd. Lett. N.R. Deel 25, N^r 1, Amsterdam 1925, blz. 113.

(8) Oxford 1913, blz. 21-22: ‘Breaking’.

(9) Het is mij niet duidelijk, waarom Sipma en Fokkema fjurje [fi̯ürjə] als een ‘brekingsprodukt’ beschouwen. Het heeft m.i. de Oudfriese stijgende diftong bewaard, evenals het simplex fjûr [fi̯u.ər]. Vgl. Sipma, a.w. blz. 22 en zijn Ta it Frysk I, Ljouwert 1948, blz. 53 en K. Fokkema, Beknopte Friese spraakkunst, Groningen-Batavia, 1940, blz. 28.

[p. 150]

Om verwarring te voorkomen spreek ik hier niet telkens van Nieuwfriese ‘breking’, maar liever van accentwisseling. De bovengenoemde gevallen van Nieuwfriese accentwisseling komen in Hindelopen en Terschelling niet voor. Zij hebben wel de dalende diftongen, maar niet de stijgende. Daar dit verschijnsel op veel woorden betrekking heeft, valt het sterk op. Zo is het te begrijpen, dat JJ. Hof in zijn Friesche Dialectgeographie⁽¹⁰⁾ het ontbreken van de stijgende tweeklanken oa [ua] en uo [uo] in de Zuidhoek van Friesland het voornaamste verschil noemt tussen het dialekt van de Zuidhoek en het gewone Fries. Zijn Zuidhoekisoglosse is de belangrijkste van het hele boek.

Beneden de Zuidhoekisoglosse hebben boade en foet, met de dalende diftongen, niet naast zich: boadskip en fuotten met de stijgende diftongen, maar [bɔtskᴇp], waarvoor Terschelling [bɔtsxᴇp] heeft, en [fütən] met een [ü] als palatalisering⁽¹¹⁾ van de [o], die Terschelling nog heeft [fotən]. Terwijl dus het Nieuwfries naast de dalende ook stijgende diftongen heeft ontwikkeld, zijn in de Zuidhoek en op Terschelling de oorspronkelijke (verkorte) klinkers bewaard.

Hof ziet het anders⁽¹²⁾. Hij acht de Zuidhoekse monoftongen een gevolg van ‘de bijna of geheel voltrokken monophthongeering der stijgende diphthongen oá en uó’ en hij gelooft dus, dat deze stijgende diftongen ouder zijn dan de Zuidhoekse korte vocalen. Dit is al hierom onjuist, omdat een monoftongering, dus het wegvallen van het eerste deel van de stijgende tweeklank, niet [bɔtskᴇp], maar [batskᴇp] had moeten opleveren. Er zijn meer aanwijzingen, als we het hele systeem der Nieuwfriese accentwisselingen nagaan en vergelijken met wat de Zuidhoek, Terschelling en Schiermonnikoog hebben. Dan zal blijken dat deze stijgende tweeklanken in hoofdzaak in de 18^e eeuw opkomen in het midden van Friesland; [i̯ɛ] en [i̯ᴇ] zijn van daaruit ook in de Zuidhoek doorgedrongen, terwijl [ua] en [uo] vóór de Zuidhoekisoglosse zijn blijven staan. Zo kunnen we als vóórstadium van de tegenwoordige 4 categorieën met accentwisseling een stadium aannemen zonder deze stijgende diftongen, b.v.:

1)	baem, beem [ɛ:] - bemmen, bemke enz. met [ɛ].

(10) 's Gravenhage 1933, blz. 14-16 met kaart.

(11) W. de Vries, Is uu voor oe Holland in- en uitgevoerd? Meded. der Kon. Akad. v. Wet., Afd. Lett. Deel 63, Serie A, N^r 5, Amsterdam 1927, blz. 6-10 (= 132-136).

(12) J.J. Hof, a.w. blz. 114.

[p. 151]

2)	steen [e.]? - stinnen, stintsje enz. met [ᴇ].
3)	mooi, bode met [ɔ:] - moier, bodden met [ɔ].
4)	foot [o.], fjoor [i̯o.] - fotten, fjorren [o], [i̯o] en futten, fjurren [ü], [i̯ü].

Elke korte vocaal correspondeert hier praktisch nog met de lange vocaal (of diftong) van het simplex (Stadium I), voordat deze na een ‘Great Vowel Shift’ bij de overgang naar het Nieuwfries vernauwd werd, waardoor in het Nieuwfries deze vocaal of diftong een ‘trap’ hoger is komen te liggen (Stadium II).

A. Simplex:
Stadium I:	-	-	-	Stadium II:	sti.ən	-	fu.ət
	ste.n	-	fo.t		bᴇ.əm	-	mo.i̯
	bɛ:m	-	mɔ.i̯		-	-	-
		-				-

B. Corresponderende verkortingen:
Stadium I:	ᴇ		(ü)		o
		ɛ	-	ɔ
			-
Stadium II:	i̯ᴇ		-		uo
		i̯ɛ	-	-
			ua

Merkwaardigerwijze sluit - na het doorwerken van de accentverspringingen in de 4 categorieën - de ‘hoogte’ van het hoofdelement der nieuwe stijgende diftongen⁽¹³⁾, b.v. in bjemmen, weer aan bij die van de oude korte vokalen, b.v. in bemmen, behalve echter in het geval van boádskip, [ua] waarvan de a zelfs nog een trap lager ligt dan de ó van het oude bòdskip [ɔ]. De Zuidhoek heeft veel relicten en Terschelling (èn Schiermonnikoog) heeft nog het hele systeem van korte vokalen, dat vóór de accentwisseling in heel Friesland voorkwam en dat correspondeert met stadium I van de vocalen in het simplex van elke categorie. Dit kan blijken uit de volgende gegevens:

1) bemmen: voor Warns en Koudum in de Zuidhoek, volgens W. Dijkstra, Fr. Wb.; bembled ‘boomblad’ volgens Winkler in Workum⁽¹⁴⁾; bemmen in Wassenbergh's Zuidh. tekst⁽¹⁵⁾; gebemt in

(13) K. Fokkema, Over de Friese klinkers, in: Bundel opstellen van oud-leerlingen aangeboden aan Prof. Dr. C.G.N. de Vooys, Gron.-Batavia 1940, blz. 144.

(14) Joh. Winkler, Algemeen Nederduitsch en Friesch Dialecticon I, 's Gravenhage 1874, blz. 440.

(15) Taalkundige Bijdragen tot den Frieschen tongval, door Ev. Wassenbergh, Hoogleraar in de Grieksche en Nederduitsche Taalkunde, enz. te Franeker, I. Stuk. Te Leeuwarden 1802, blz. 167.

[p. 152]

1640⁽¹⁶⁾ bij P. Baardt. Hindelopen⁽¹⁷⁾ heeft bäntjes ‘boontjes’, Gaasterland bentsjes⁽¹⁸⁾, Tersch. heeft sletten ‘sloten’ evenals in de 17^e eeuw Gysb. Japiks⁽¹⁹⁾, Boelens en Van der Woude⁽²⁰⁾ noteerden het opdringen van de stijgende diftong jermen ‘armen’ in Mirns, terwijl dit dorp en Molkwerum nog erme(n)s hebben. Vóór k heeft ook N.O. Friesland (nog) geen stijgende diftong, b.v. wekje ‘weken’ naast wèèk ‘week’, adj., terwijl het Fries overigens weak-weakje (wjekje) heeft⁽²¹⁾. Het oudste voorbeeld van deze accentwisseling dat ik tegengekomen ben is bjemmen⁽²²⁾ in 1716, tenzij we in de ‘inorganic’ j van ljœppe ‘springen’, ljeapper ‘springer’ bij Gysbert Japiks al een aanwijzing zouden hebben⁽²³⁾.

2) Stinnen ‘stenen’ op Terschelling, Schierm. en in de Zuidhoek⁽²⁴⁾, al wordt het volgens Boelens en Van der Woude in Molk werum door het gewoon-Friese stjinnen verdrongen. Hindelopen heeft stenen en ook strete ‘straat’ uit Oudfries strêta, waarvoor Terschelling stritte heeft, evenals G.J. in 1640. Het tegenwoordige Zuidhoekse strutte, ook bij Winkler, Dialecticon I, 440, zal een ronding van stritte zijn, zoals grutte ‘grote’ dat is van gritte dat bij G.J. voorkomt in 1640 en later.

3) Van het derde ‘brekingsgeval’, b.v. moáijer zijn geen bewijzen te vinden in de Zuidhoek of op de eilanden. Hindelopen, de Zuidhoek en Terschelling hebben möier met gepalataliseerde ò. Bij G.J. is de ‘breking’ evenmin te bewijzen. Een eerste aanwijzing daarvan zou ech-

(16) A. Feitsma, Frysk út de 17de ieu, Estrikken XV (Rige lytse teksten en stúdzjes op it gebiet fan de Fryske filology, formannichfâldige op it Frysk Ynstitút oan de Ryksuniversiteit to Grins) Grins (Groningen) 1956: 1640 A, r. 39, 41 en 47.

(17) T. van der Kooij Drn, De taal van Hindelopen, 's Gravenhage 1937, s.v. baaene.

(18) L. Post-Beuckens, Land en volk van gaast en klíf, Laren 1947, blz. 103.

(19) Gysbert Japicx Wirken bisoarge fen J.H. Brouwer, J. Haantjes en P. Sipma, Boalsert 1936, blz. 76, r. 68.

(20) K. Boelens en G. van der Woude, Dialectatlas van Friesland, Antwerpen 1955.

(21) J.J. Hof, a.w. blz. 36 en P. Kloosterman, Het vocalisme der beklemtoonde lettergrepen van den Metslawierschen tongval. Een bijdrage tot de kennis der historische grammatica van het Nieuwwestfriesch. Gron. diss. Groningen 1907, blz. 46.

(22) A. Feitsma, Frysk út de 18de ieu. Teksten en fragminten. Diel I: 1700-1743. Estrikken XX Grins 1957: 1716 A, r. 16.

(23) Gysbert Japicx: The Oxford Text of Four Poems edited with a complete glossary by Alistair Campbell, Bolsward 1948, blz. 134. Het ontstaan der stijgende diftongen je en ji kan hier vergemakkelijkt zijn, doordat zij in vormen als ljèver, kjeld, fjild ‘liever, kou, veld’ reeds in het laat Oudfries voorkwamen.

(24) Hof, a.w. blz. 32.

[p. 153]

ter matte, reeds in de 17^e eeuw, kunnen zijn, als dit tenminste uit moátte gemonoftongeerd is⁽²⁵⁾.

4A) In het laat Oudfries vindt men voor Oudfries ô niet alleen oe-, maar ook ue-spellingen, die op vernauwing wijzen, b.v. muet ‘moet, moge’. Bij accentwisseling kon hieruit het Nieuwfriese dialektische muotte ontstaan⁽²⁶⁾, maar het Hindel., Zuidhoekse (en Stadsfriese) mutte⁽²⁷⁾ zal een palatalisatie van motte zijn, dat op Terschelling en Schiermonnikoog bewaard is, met een o, als verkorting van de Oudfriese ô, zoals futten (Hindel. en Zuidh.) uit fotten (nog op Terschelling en Schierm.) gepalataliseerd is. Fotten is ook Oudfries: niet alleen komt het voor in R. Bogerman's rijmspreuken⁽²⁸⁾, maar ook al eerder: barfotte en Berfothabroren⁽²⁹⁾. Uit andere voorbeelden kan blijken dat deze verkorte vocaal ook nu nog boven de Zuidhoekisoglosse voorkomt en daar (nog) niet door de opdringende stijgende tweeklank uó is verdrongen. Op ons kaartje zijn, behalve de Terschellingse vormen, ook enkele isoglossen uit Hof's boek overgenomen en daaruit blijkt, dat stullen ‘stoelen’ en vooral tulle ‘melkstoeltje’ en ‘naaf’ ver boven de Zuidhoekisoglosse voorkomen, waar men stuóllen en tuólle zou verwachten⁽³⁰⁾. Terschelling heeft stollen, doch kent tullen in Wester- en tollen in Oosterschelling blijkbaar alleen voor de ‘naven’ van wagenwielen⁽³¹⁾, niet in de betekenis van ‘melkstoeltjes’.

4B) In de tijd dat de Oudfriese ô zweefde tussen de (mogelijk diftongische) oo- en oe-uitspraken, met daarnaast verkortingen als fotten, zijn blijkbaar andere verkortingen hiermee samengevallen. Ik denk aan:

a)	Hindel. butter ‘boter’, dat ook in het Stadsfries en in Hollandse dialekten voorkomt^(32);

(25) Vgl.: H.T.J. Miedema, De bitsjutting fan Ds Jan Althuysen en syn psalmbiriming foar de Fryske filology, It Beaken, Tydskrift fan de Fryske Akademy, jierg. 19, 1957, blz. 89.

(26) J.S.H. Boersma, De Friesche oorkonden uit het archief van het St.-Anthony-gasthuis te Leeuwarden II. Een bijdrage tot de kennis der historische grammatika van het Westfriesch, Amsterd. diss. Amsterdam 1939, § 75 en 76. Ook Hof, a.w. blz. 118-119.

(27) K. Fokkema, Het Stadsfries, Utr. diss., Assen 1937, § 63, blz. 112-113.

(28) T.J. de Boer, Reyner Bogermans Friesche rijmspreuken, De Vrije Fries, 19, 1897, blz. 263.

(29) J.S.H. Boersma, a.w. blz. 44 en 46.

(30) Hof, a.w. blz. 138, 140 en 142.

(31) Knop, a.w. blz. 263, 264 en 265.

(32) K. Fokkema, Het Stadsfries, blz. 100. G. Gosses, De Fr. oork. I, § 134 en § 162.

[p. 154]

De stijgende diftong [uo] van het centrum is niet doorgedrongen in de Zuidhoek en op Terschelling, (horizontaal gestreept) en evenmin in stullen, durje en tulle, ten zuidwesten van hun isoglossen. Het on(t)fries(t)e gebied is verticaal gestreept.

[p. 155]

b)

Zuidh. (d)ju(r)der ‘duurder’, fjurje ‘vuren’, v., dat ook noordelijker voorkomt, en het algemene stjurman ‘stuurman’^(33), naast het simplex djûr, fjûr, stjûr en Terschellings ju(r)der, fjurje, stjurman naast jûr, fjûr en stjûr gaan terug op vormen met Oudwestfriese iô^(34). Hindelopen heeft niet aan deze Oudfriese accentwisseling meegedaan en kent dus geen stijgende diftongen, maar: diir, fiir en stiir.

c)

Zuidh. burren ‘buurt, buren’, murre ‘muur’ en het ook boven de Zuidhoekisoglosse nog voorkomende durje ‘duren’^(35) en Terschellings borren, morre en dorje, gaan terug op Oudfriese û voor r, die al omstreeks 1500 duidelijk verkorting (en verlaging) had ondergaan: b.v. murre ‘muur’ en schurre ‘schuur’^(36). Hindelopen en Gysbert Japiks hebben hier meestal een korte oe, terwijl het gewone Fries buórren, duórje, muórre en skuórre heeft, doch nog niet zo heel lang: De Althuijsen's van Franeker kenden omstreeks 1750 deze stijgende diftong nog niet, doch schreven u evenals in 1639 de schrijver van ‘Ansck en Houck’: Burman, durje en schurje ‘schuren’ v., welke vormen direct aansluiten bij murre en schurre van 1500^(37).

Deze gegevens wijzen er duidelijk op, dat de door Nieuwfriese accentwisseling ontstane stijgende tweeklanken niet (veel) ouder zijn dan de 18^e eeuw. Weliswaar zijn ze ten dele in de Zuidhoek doorgedrongen, maar er is geen reden om met Hof en Knop te veronderstellen, dat ze in de Zuidhoek en op Terschelling bestaan hebben, doch weer gemonoftongeerd zijn. Schiermonnikoog kende ze evenmin, zoals kan blijken uit bemmen ‘bomen’⁽³⁸⁾, stinnen ‘stenen’, motte ‘moeten’, stollen ‘stoelen’, dörje ‘duren’, burmòn ‘buurman’, met een vocaal, die verkort is uit de vocaal van het simplex, voordat deze in verschillende gevallen vernauwd werd, b.v. stuel ‘stoel’. Evenzeer als Knop zijn ook enkele niet-Friese taalkundigen door Hof's veronderstelling op een dwaal-

(33) J.J. Hof, a.w. blz. 239-240.

(34) Vgl. b.v. Boersma, a.w. § 149, 151, 152: dyore, dyoere, fyoringhe, fyoerisser, lyoed, lioda; Thet Freske Riim. Tractatus Alvini edited by Llistair Campbell, The Hague 1952: fior, fiorig; W.J. Buma, Aldfr. houlikstaspr. blz. 33 en 35.

(35) J.J. Hof, a.w. blz. 16 en 125, bovendien 222.

(36) J.S.H. Boersma, a.w. § 92 en 98.

(37) Jan Althuysen, Hôndert Psalmen fin David, uitgeg. door Chr. Stapelkamp, Drachten 1957, blz. 16 en de index verborum; daarnaast H.T.J. Miedema, a.w. blz. 89.

(38) Knop, a.w. blz. 269 geeft voor Schierm. bemmen, evenals L. Wiersma, Us Memmetaal. Sangen fan de lytje pole, Leeuwarden z.j. (± 1950), blz. 8, doch Eijkman, a.w. blz. 111: bemen. In elk geval is hier geen sprake van accentwisseling.

[p. 156]

spoor gebracht, waardoor zij ertoe kwamen, resten van vroege Friese breking buiten Friesland te zien in het niet specifiek Friese verschijnsel van de vocaalverkorting⁽³⁹⁾.

Ook de Taalatlas van Oost-Nederland en aangrenzende gebieden levert een interessant voorbeeld, waarin men op hetzelfde voetspoor een geval van Nieuwfriese breking in het Gronings zou kunnen zien⁽⁴⁰⁾. Voor de woerd (kaart 8) heeft Friesland de jerk(e) < éarke < aarke < *anderke < *and-drake. Al is de jerke met zijn Nieuwfriese accentwisseling praktisch over heel Friesland doorgedrongen, uit de kaart en nog meer uit het niet getekende materiaal blijkt, hoe vooral in de Zuidhoek en Noordoosthoek van Friesland, in de steden (zelfs hier vaak naast de overgenomen jerke), op het Bildt, op Terschelling, Ameland (!) en Schiermonnikoog en bovendien in het westen van Groningen, de vorm zonder stijgende diftong: erk(e) of örk bewaard is, die eenvoudig als een verkorting van earke of èèrke is te verklaren. De steden zijn in dit geval conservatiever dan het land, inzoverre zij niet aan de Nieuwfriese breking hebben meegedaan, doch alleen enkele jerken hebben ingevoerd. Deze vorm heeft de N.O.-hoek van Friesland bijna helemaal en de Zuidhoek grotendeels veroverd, al zijn de erken daar nog lang niet uitgestorven.

Bij de Nieuwfriese accentwisseling zeggen de overeenkomsten tussen de Zuidhoek, Terschelling en Schiermonnikoog niets omtrent b.v. de Zuidhoekse afkomst van het Westerschellings, waar Siebs aan dacht en die Knop bestreed. Ze wijzen op een gemeenschappelijk ouder stadium ten opzichte van de Nieuwfriese ‘breking’.

Leeuwarden, dec. 1957.

H.T.J. Miedema

(39) A.P. Kieft, Friese breking buiten Friesland, Frysk Jierboek 1946, Assen 1947, blz. 103 en vlg.; J. Naarding, De Drenten en hun taal, Assen 1948, blz. 96-97. Vergelijk echter voor De Brabantsche klinkerverkorting: Oost-Noordbrabantsche dialectproblemen. Lezingen, gehouden voor de Dialecten-commissie der Kon. Ned. Ak. v. Wet. op 12 april 1944 door A. Weijnen, J.M. Renders en Jac. van Ginneken. Bijdr. en Med. der Dialecten-commissie van de Kon. Ned. Ak. v. Wet. te Amsterdam, VIII, Amsterdam 1946, blz. 51.

(40) K. Heeroma, Taalatlas van Oost-Nederland en aangrenzende gebieden, Eerste aflevering, Assen 1957, kaart 8 en blz. 69 van de Toelichting. Heeroma ziet ook in zijn bespreking van Een oud sjibboleth van G.G. Kloeke in navolging van Hof in bemmen ten onrechte een Zuidhoekse ‘vereenvoudiging’ van bjemmen: Museum 62, 1957, blz. 167.