Surinaamsche Staatkundige Almanach voor den Jaare 1795

[p. XXXIV]

Iets over de sterren hemel.

De Sterren Hemel, of het Uitspanzel, ons voorkomende als waare het een holronde oppervlakte, waar aan de Sterren, als vast geklonken zyn, is van eene onmeetelyke groote: en genoegzaam zeeker, dat de vaste Sterren op verschillende afstanden, de eene verder, de andere nader by ons geplaatst zyn.

Zy schynen voor het bloote oog reeds ontelbaar, dog het is beweezen, dat men met het oog, 'er niet meer dan 500 teevens boven den Horizont kan zien.

Maar met het Telescoop ontdekt men 'er zoo veele, dat ze met reeden ontelbaar genoemd worden, Hipparchus gas eerst Ao. 20 voor Christus geboorte een lyst van 1022. vaste Starren, Kepler Ao. 1627, van 1163 Ricciolus van 1725, Hevelius 1888. Edm. Halley 2261, Flamstead 3002. en eindelyk de la Caille Ao. 1752, Van omtrent 5000 dog door de beste Telescoopen ontdekt men 'er zoo Veele, dat ze ontelbaar zyn.

In Orion daar men op de Lysten maar 32 Sterren teld zyn 'er omtrent 2000 gezien en zo na gerade.

Om derzelver veelheid hebben de Ouden reces verscheidene Constellatien, of Sterren Beelden uitgedagt, onder welke 'er verscheide begreepen wierden, dus vormde Ptolomeus 'er 48. Tycho voegde 'er 2. Hevelius 14 en de la Caille nog 14 by, zoo dat men

[p. XXXV]

thans 78 Constellatien teld, Waar van 'er 12 in den Dierenriem zyn. De astand der vaste Sterren is verbaazende; hier om vergrooten dezelve niet het minste door de allerbeste Telesccop. De Heer Huigens reekend dat de Hondstar die de grootste en vervolgens ons de naaste is meer dan twee millioen maal Millioenen mylen van ons af. Zoo dat een Canon-Kogel die gereekend word 600 Voeten in een Seconde af te leggen 700,000 Jaaren zou nodig hebben om dezelve te bereiken - indien hy altyd met dezelve snelte dien hy aan de mond van 't Canon heeft, voortging. Een Schip dat 50 mylen in een Etmaal afliep, zou 'er 30 millioenen 430,000 Jaaren aan besteeden. - De vaste Starren schynen door haar eigen ligt: Zy zyn niet onwaarschynlyk zoo groot als de Zon, en op een verbaazende afstand van elkanderen geplaatst. Van daar zoude onze Zon zich niet grooter dan een vaste Ster vertoonen, Jupiter en ons gantsche gestel onzigtbaar zyn.

't Is waarschynlyk, dat zy allen niet enkel om onzent wille geschaapen zyn, maar dat zy ter bereiking van groote en verhevene oogmerken, welke ons onbekend zyn dienen; de hedendaagsche Sterrekundige stellen algemeen, dat elke vaste Ster een Zon zy, even als onze met zyne Planeeten, door reedelyke Wezens, ter verheerlyking van God bewoond.

Men beschouwd zomtyds nieuwe Starren, die men denkt, dat Zonnen van nieuwe Waerelden zyn: Dus (zeggen zy) heeft mogelyk onze Zon by haare Schepping de Bewooners van andere Waerelden als een nieuwe Star toegescheenen; - zommige Sterren zyn verflauwt en uitgebluscht. De Zeven-Star heeft 'er nu maar zes, deeze (zeggen zy) zyn waarschynlyk Zonnen van andere Waerelden, die geduurende haar bestemden tyd in weezen waaren.

Zy worden vaste Sterren genaamd, om dat zy altyd in gelyken afstand van malkanderen blyve, dog buiten dat hebben zy nog een

[p. XXXVI]

schynbaare beweeging, waar door zy eens zullen rondloopen in 25,920 Jaaren, dit word het groot Platonisch Jaar genoemd.

Men onderscheid de Starren in zeevender [...] rang of grootte, naar maate zy ons grooter voorkomen, van de eerste grootte teld men 'er 15 van de tweede 54 van de derde 192 ven de vierde 457 van de vyfde 670 van de zesde 1316 en de overige van de Zeevende grootte.

Behalven deeze heeft men nog 6 of 7 Nebulosoe of neevelagtige Sterren, die door het Telescoop ontdekt zyn een verzameling van veele kleine Stenen te weezen. Zoo is de Melkweg niets anders dan eene ontelbaare meenigte van Starren, die door hunne meenigvuldgheid en bysteren afstand, een verward ligt, en witten streek vertoonen.

De Heer Huigens ontdekte Anno 1656 in het zwaard van Orion. een vlek veel helderer en ligter als den geheelen overigen Heemel; door welke men als in een ander Gewest, dat meer verligt was, een open gezigt had, men zag als verder in het Heel-Al.

Dit word nog zonder onderscheid of verandering by zeer helder Weer op dezelve plaats gezien.