Streven. Jaargang 76

[p. 4]

Herman Simissen
XI van XII
Bij de kaften van Ada Van Hoorebeke

De kaften van Streven in 2009 zijn ontworpen door de Vlaamse kunstenares Ada Van Hoorebeke, die in 2006 afstudeerde aan de Kunstacademie in Antwerpen en inmiddels afwisselend in Berlijn en Brugge woont en werkt. De redactie nodigde haar uit elf onderling samenhangende afbeeldingen te maken.

Van Hoorebeke ontwierp voor ons de reeks XI van XII. Zoals Streven in elf van de twaalf maanden van het jaar verschijnt, zo maakte zij een afbeelding van elf van de twaalf apostelen. Van Hoorebekes titel is uitdrukkelijk ook een commentaar op het verzoek van Streven: reeksen van elf zijn in de kunstgeschiedenis bepaald ongewoon. Reeksen van twaalf daarentegen zijn veel gebruikelijker, afbeeldingen van bijvoorbeeld de twaalf maanden van het jaar of van de twaalf apostelen. XI van XII verwijst daarmee naar een onvolledigheid die deze reeks op voorhand eigen is. De ontbrekende apostel is degene die de kunstenares vanuit haar artistieke perspectief het minste wist te inspireren; religieuze overwegingen speelden bij deze keuze geen enkele rol. Judas Iskariot behoort wel tot de afgebeelden; hij is samen met Mattias, zijn plaatsvervanger, op één kaft geplaatst. Klaarblijkelijk vormde ook voor de eerste apostelen de onvolledigheid van elf van twaalf een probleem, en moest daarom een plaatsvervanger voor Judas Iskariot worden aangewezen.

De eerste indruk die een kaft van Ada Van Hoorebeke wekt is die van een overweldigende, verwarrende volheid. Een centrale figuur wordt omgeven door tal van lijnen en patronen, door een bijna chaotische rijkdom aan details, waarin pas door geconcentreerd toezien allerlei iconografische en religieuze symbolen zich laten herkennen. De betekenis van de afbeelding wordt daardoor geleidelijk onthuld, en niet zon-

[p. 5]

der dat de toeschouwer de moeite neemt er rustig en zorgvuldig naar te kijken. Dan ook valt op dat er wel degelijk orde in deze ogenschijnlijke chaos heerst. De afbeeldingen kenmerken zich door een duidelijke, soms streng symmetrische, compositie. De keuze voor de apostelen als onderwerp lijkt zelfs te zijn ingegeven door de rijkdom aan symboliek die van oudsher rond hen bestaat.

Ada Van Hoorebeke confronteert de westerse toeschouwer op deze manier met het verleden van zijn christelijke cultuur. Symbolen die vroeger voor zich spraken en voor de gelovige westerse toeschouwer geen uitleg behoefden - kennen we die nog? Of zijn we inmiddels zozeer van deze traditie vervreemd geraakt dat we enkel een grote hoeveelheid beeldelementen zien die ons in verwarring brengt, beeldelementen die we niet onmiddellijk kunnen thuisbrengen en waarvan we de betekenis alleen met de nodige inspanning, door zoek- en speurwerk, kunnen achterhalen? Leeft de christelijke beeldtraditie nog voor ons, kunnen we haar alleen met veel moeite tot leven brengen, of heeft zij haar betekenis voor ons al verloren? Deze vragen roept Ada Van Hoorebeke met de afbeeldingen in deze reeks XI van XII op.

Juist door het gebruik van een niet-westerse techniek stelt de kunstenares deze vragen des te nadrukkelijker aan de toeschouwer. Ada Van Hoorebeke heeft haar ontwerpen uitgevoerd in een typisch West-Afrikaanse batiktechniek. Zij maakte kennis met deze techniek tijdens een reis door Gambia in 2006, waar zij op familiebezoek was en geïnteresseerd raakte in de batikdoeken die zij er zag. Nog tijdens deze reis heeft zij zich het ontwerpen voor batik en het batikken zelf aangeleerd, en sindsdien onderzoekt zij in (een deel van) haar werk de mogelijkheden en onmogelijkheden van deze techniek. Daarbij laat zij zich inspireren door Afrikaanse beelden en symbolen, door de kleuren en kleurencombinaties die zij in Gambia heeft gezien. De uitwerking van haar ontwerpen gebeurt in nauwe samenwerking met een batikatelier in Gambia: de in Europa gemaakte ontwerpen worden naar Afrika gestuurd, en daar in het batikatelier verwerkt en uitgevoerd. Voor de kaften van Streven zijn door de fotograaf Michael Van Wassenhove vervolgens foto's van deze gebatikte doeken gemaakt.

Resultaat van deze opmerkelijke Europees-Afrikaanse samenwerking is een voor een westerse kunstenaar heel oorspronkelijke beeldtaal - ongebruikelijk in de vormen, ongebruikelijk in de kleurstelling, maar juist daardoor raadselachtig, spannend en interessant. In XI van XII resulteert dit in een onderzoek van en commentaar op de christelijke iconografie, waarin niet zozeer de religieuze betekenis centraal staat als wel een poging de iconografie opnieuw te verbeelden in vormen en kleuren die zijn ontleend aan een niet-westerse cultuur. Daarmee zijn de kaftontwerpen van Ada Van Hoorebeke een praktisch voorbeeld van een

[p. 6]

interculturele dialoog. Zij getuigen van de bereidheid open te staan voor en zich te verdiepen in een andere cultuur, zich te laten inspireren bij de reflectie op het verleden van de eigen cultuur.

Zo vormen deze kaftontwerpen (misschien onbedoeld!) ook een commentaar op de politieke actualiteit, waarin sommigen andere culturen de rug toekeren en de reflectie op de eigen cultuur onmiddellijk ook tot een afwijzing van andere culturen verwordt. Met deze elfdelige reeks, waarvan er drie inmiddels zijn bekroond met de Camille Huysmansprijs voor schilderkunst van de Academie van Antwerpen, laat Ada Van Hoorebeke zien dat juist openheid voor andere culturen een verrijking van de eigen traditie mogelijk kan maken: op het eerste gezicht misschien raadselachtig en verwarrend, bij nader inzien verrassend, spannend en mooi.