De Stijl 1 1917-1920

Aanteekeningen bij bijlage XX.
Door Robt. van 't Hoff.

At its best, poetic lore is like what may be heard of conversation in the dusk, from speakers far or hid, of which we get only a few broken murmurs. What is not gathered is far more - perhaps the main thing.
WHITMAN.

Het hedendaagsche menschenleven is er o.i. een van opbloei, rijpheid en verval, een individueele struggle for life en een zucht naar roem of welvaart. Zoo valt het tegenwoordig systeem waaronder wij gebukt gaan, maar aan den anderen kant weer krampachtig aan vast houden, langzaam van rotheid uiteen, gevolgd door een algemeene destructie, opdat daarna een werkelijke eenheid in veelheid, een opbouwend tijdperk, een stijl zich zal openbaren. De architectuur van heden is dan ook een waar kind van haar tijd, echter dringt zij haar materieele vormen aan ons nageslacht op en wel datgene, wat zij nu zoo oppervlakkig doorleeft zonder het minste besef hoe de toekomst er zal uitzien. Zoo ook de

[p. 413]

BIJLAGE XX VAN ‘DE STIJL’ 2e JAARGANG No. 10. ONTWERP GEBOUW DOOR ANTONIO SANT' ELIA.

[p. 415]

tegenwoordige kunstenaar, wiens eenig streven gericht is op succes, maar een succes omhuld door angst, een schijnsucces, ontstaan door het geprijs eener samenleving, zóó in alle onderdeelen vergaan als nooit tevoren.

Welk een verschil, welk een rust, om in alle onbekendheid zonder eenigen ophef van anderen te sterven.

De, althans in Holland, onbekende Kunstenaar Antonio Sant' Elia behoorde tot één van de weinige futuristen die bouwmeester was en die, evenals meerdere jongeren in het binnen- en buitenland, in alle stilte werkte en zich prepareerde voor den grootschen arbeid, die eens verwezenlijkt zal worden, hoewel zijn naam niet dagelijks in couranten en zijn werk niet op iedere tentoonstelling voor de ‘moderne richting’ aangetroffen werd. In het voorjaar van 1916 sneuvelde hij bij de verdediging van de stelling op den Mont Zebio in den oorlog tegen Oostenrijk, evenals kort daarna de meer bekende futurist, de schilder en beeldhouwer Boccioni, zijn leven in den wereldkamp verloor. De weinige werken van dezen zeer bekwamen architect welke uit Italië ontvangen werden, missen wel de volledigheid zoo gewenscht om de ontwikkeling van het bouwwerk duidelijk te maken, maar ze spreken niet minder van de oprechtheid in zijn streven. De perspectieven zijn slechts fragmenten van de door hem gedachte gebouwen zonder plattegrond of constructie-aangevingen, zooals Bijlage XX ons toont. Hierdoor o.a. ontstaat onduidelijkheid, zoo b.v. staan de horizontale lijnen op het gepleisterde muurvlak in geen verband met het gedachte materiaal. Echter de volledige behandeling van dit gebouw in zijn geheel genomen, uitgevoerd in modern materiaal zooals wij ons dit kunnen indenken zonder bijkomstig effect, maakt dit werk (met eenig ander wat later gereproduceerd zal worden) passend bij de nieuwe internationale kunstbeweging. De afkeer, dien Sant' Elia zelf had van ‘eerste-rangs-architectuur’, het klassicisme met de decoratieve en academische bouwkunst, geeft dit werk een frischheid, een verstrakking en bepaaldheid van uitdrukking waar de werkelijke kunst behoefte aan heeft.

Moge sommige van de hieronder volgende gedachten, b.v.: dat iedere generatie (de bouwblokken zijn van ijzer en beton) haar eigen stad zal hebben, te overwegen zijn, wij zullen het streven van dezen zoo vroeg overleden architect hier niet minder om waardeeren.

Antonio Sant' Elia verkondigde het volgende:

Dat de architectuur der toekomst is de architectuur van de berekening, van den durf en den eenvoud, de architectuur van het gewapende beton, het ijzer, het glas, het karton en van al die surrogaten van hout en steen waardoor het maximum van elasticiteit en lichtheid verkregen wordt.

Dat de bouwkunst der toekomst daarom toch niet een dorre combinatie van het practische en het nuttige zal zijn, maar kunst d.w.z. synthese, uitdrukking, zal blijven.

Dat de decoratie, toegevoegd aan de architectuur, iets belachelijks is en dat alleen van het gebruik en de orgineele aanwending van het ruwe of naakte of sterk gekleurde materiaal de decoratieve waarde van de bouwkunst der toekomst afhangt.

Dat, zooals de kunstenaars der oudheid hun bezieling ontleenden aan de natuurelementen, wij kunstenaars zoowel in stoffelijk als in geestelijk opzicht de inspiratie moeten vinden in de elementen der geheel nieuwe mechanische wereld, die wij geschapen hebben, waarvan

[p. 416]

de bouwkunst de schoonste uitdrukking moet zijn, de volledigste synthese, de krachtdadigste artistieke integriteit.

Dat de architectuur, als kunst die de vormen der gebouwen bepaalt volgens vastgesteld criterium, is afgeloopen.

Dat onder architectuur verstaan moet worden de poging om vrij en moedig de omgeving met den mensch te doen harmonieeren, d.w.z. de wereld der dingen tot een directe projectie van de wereld van den geest te maken.

Dat uit een zoodanig opgevatte architectuur geen gewoonte van vaste verhouding kan ontstaan, omdat het fundamenteele karakter van de architectuur der toekomst vergankelijkheid en tijdelijkheid zal zijn. De gebouwen zullen korter bestaan dan wij. ledere generatie zal haar eigen stad hebben te bouwen. Deze voortdurende hernieuwing van de architectonische omgeving zal bijdragen tot de overwinning van het Futurisme.