De Stem. Jaargang 3

[p. 543]

Tooneel
door Dop Bles

N.V. Het Hofstad-Tooneel. De Spiegel der zotheid, door Mr. C.P. v. Rossem.

Luid en luidruchtig heeft de Heer Mr. C.P. van Rossem het verkondigd: hij zou, malgré tout, d.w.z. malgré al het behaalde succes, geen blijspelen meer schrijven van de waardeloosheid die men van hem gewoon was, neen hij zou de la, la literatuur vaarwel zeggen, om serieus de à la dramatiek te beoefenen. Toen gaf hij zijn ‘Wedergeboorte’ à la Molière, die ondanks zijn imaginaire zieke (garanti sur facture) als een fausse couche werd beschouwd, in stee van als de geestelijke herrijzenis van Molière huldigend te worden aanbeden.

Toen is deze Mr. auteur kwaad geworden en heeft zijn woede uitgesproken tegen en in de pers.

Molière scheen de man niet, althans de juiste talisman niet. Hij wendde zich dus van Molière af en klopte bij Erasmus aan. Een goed begin is 't halve werk, en hij begon den titel bij Erasmus te halen. Doch waarschijnlijk uit bijzondere sympathie voor dezen Rotterdammer, noemde hij dit spel niet: ‘De lof der Zotheid’ (immers dan zou men in den loop der eeuwen steeds aan Mr. van Rossem en nooit meer aan Erasmus denken bij 't hooren van dees titel) maar ‘De Spiegel der Zotheid’. Wie zich aan een ander spiegelt.... De Heer Mr. auteur vergat mèt bespiegeling, ook de loutere spiegeling, die zacht ware geweest in Hans Martin's ‘Vrijbuiter’! Daar had hij dan gezien, dat zijn jonkheerlijke held veel gemeen heeft met dezen ‘Vrijbuiter’, namelijk: het gemeene. Gemakkelijker dan in zijn eigen productie had hij ingezien, hoe goedkoop het is en hinderlijk pedant het aandoet, hoe irriteerend van zelfoverschatting en dom van geestloosheid het toch is, om een zoogenaamde geestige held ten tooneele te voeren, wiens geest in ad-rem-antwoorden steeds zegeviert, doordat deze held uitsluitend tegenover menschen geplaatst wordt, die een voldoende dosis gezond verstand missen, ja vaak het imbeciele naderen.

[p. 544]

Het minderwaardige van zulk een strijd, waarbij de tegenpartij het minste middel van verweer ontnomen wordt, schijnen beide auteurs niet te beseffen; beiden genieten te veel van hun één-oogschen koning. En al ware dit niet reeds ruimschoots voldoende, deze heeren werden nog met de karakteristieke familietrekken van Droogstoppel bedacht, namelijk met het sentimenteele en philistijnsche. Doch wat een Multatuli geeselde en met walging vervulde, werd hier met verheerlijking geschonken. De Heer van Rossem maakt wel is waar bescheidener misbruik van 't sentimenteele, doch 't philistijnsche is hier niet minder. Ook deze held moet voor een ervaren vrouwenkenner doorgaan; hij weet dus op welke wijs en onder welke omstandigheden een getrouwde vrouw het gemakkelijkst te winnen is. Geen wonder dus, dat hij zijn spel speelt op het moment waarop zij de achting voor haar man verliezen gaat. En als hij zich dan aan 't slot als de schijnheilige schurk gedraagt, dan weet de auteur niets beters te doen, dan dezen schijn den gloed van 't waarachtige te geven. Ja, de auteur stond zoo blind tegenover de eigen schepping, wiens bittertafel geestigheid hem mogelijk bedwelmde, dat hij zich inspande zich met dezen held te vereenzelvigen. Zoo spreekt deze provinciale jonkheer in termen, de coulissen ontleend, en citeert historische feiten door Mr. van Rossem terwille van feuilletons bestudeerd.

Een bespreking van dit werk, waarvan het weinige der opvoeringen, - ondanks de zeer goede vertooning - wel het beste werd, is van eenig nut, omdat, eer de leerlingen des Heeren van Rossem zich aan 't voorbeeld vergrijpen, nu op 't minderwaarde van dezen helaas Hollandschen tooneelheld waarschuwend kon gewezen worden.