Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

[fol. †1r]

De Apocryphe Boecken.

DE
BOECKEN
genaemt
APOCRYPHE,
Door Last
Van de Hoog: Mog: HEEREN
STATEN GENERAEL
Der Vereenighde Nederlanden, ende
volgens ’t Besluyt van de Synode Natio-
nael, gehouden tot DORDRECHT, in de
Jaren 1618 ende 1619,

Van nieuws uyt het Griecksch in onse Nederlandt-
sche Tale getrouwelick overgeset.

[afbeelding]

T’Amsteldam,
Gedruckt
By de Weduwe van Zal: Paulus van Ravesteyn.
ANNO CIƆ. IƆ. C. LVII.

[fol. †1v]

Capitt. Fol:

ix. Het III. Boeck Esdre. 1

xvj. Het IIII. Boeck Esdre. 5

xiiij. Het Boeck Tobie. 14

xvj. Het Boeck Judith. 17

xix. Het Boeck der VVijsheyt. 21

Lj. Ecclesiasticus, Jesu Sirach. 26

vj. Het Boeck Baruch, met den Sendtbrief Jeremie. 39

vij. Het Aenhanghsel aen Esther. 42

Eenige Aenhanghselen aen Daniel, namelick, 43

j. Het Gebedt Azarie, ende ’t gesangh der drie Mannen in den gloeijenden oven. 44

j. De Historie van Susanna, ende 44

j. Van Bel ende den Draeck. 45

j. Het Gebedt van Manasse. 45

xvj. I. Boeck der Machabeen. 46

xv. II. Boeck der Machabeen. 56

vij. III. Boeck der Machabeen. 63

[fol. †2r]

Waerschouwinge aen de Lesers Van de APOCRYPHE BOECKEN.

DE Schriften die van oudts by een gevoeght zijn geweest in het Boeck genaemt de BIBEL, ofte, de SCHRIFTURE, zijn tweederley: sommige zijn van Godt selve in gegeven, 2.Tim. 3. vers 16. ende geschreven van de heylige mannen Godts, namelick, Propheten ende Apostelen, Ephes. 2.20. gedreven zijnde door den Geest Godts, 2.Petr. 1.21. die den Geest der waerheyt is, Ioan. 15.26. ende 16.13. ende die derhalven Goddelicke Schriften zijn, ende van ongetwijffelde ende onfeylbare waerheyt. Dese worden gemeenlick genaemt, met een Griecks woort, CANONYKE BOECKEN, om datse vervatten eene Leere die de Canon, dat is, de Regel is van al ’t gene wy gelooven ende doen moeten ter saligheyt, Galat. 6.16. Phil. 3.16. ofte, om datse staen in den Canon, dat is, in’t Register der Goddelicke Boecken, ’t welck soo de Joodsche, als de eerste Christelicke Kercke, altijt gehadt heeft, Athanas. in Synopsi. Sommige zijn door eygen ingeven geschreven van menschen die in de leere dwalen konden: ende die des halven geenen regel en konnen zijn van ons geloove ende wandel. Ende dese worden genaemt APOCRYPHE BOECKEN, dat is, Verborgene: ofte, om datse niet opentlick in de Gemeynte en behooren gelesen, maer veel eer verborgen te worden: ofte, om datse niet en zijn geweest in de kasse, daer in de Goddelicke Boecken van de Joden bewaert ende verborgen wierden. Aengaende de Boecken des Nieuwen Testaments, die in den Bibel staen, hoewel eertijts sommige bysondere Leeraers, doch sonder reden, getwijffelt hebben aen den Sendtbrief tot den Hebreen, den Sendtbrief Iacobi, den tweeden Sendtbrief Petri, den tweeden ende den derden Sendtbrief Ioannis, den Sendtbrief Iudae, ende de Openbaringe Ioannis, of dese oock Canonijke Boecken waren, soo is ’t nochtans dat de oude Christelicke Kercken in ’t gemeyn daer aen noyt en hebben getwijffelt, ende en wort daer aen oock nu niet getwijffelt, maer worden alle voor Godtlicke ende Canonijke Boecken van de geheele Christenheyt erkent ende gehouden. Maer by de Schriften des Ouden Testaments worden eenige Boecken gestelt, die niet Canonijk en zijn, maer Apocryph: als daer zijn het Derde ende Vierde Boeck Esdre, de Historie van Tobias, ende Iudith,’t Boeck der Wijsheyt, Ecclesiasticus Iesu Syrach, seven Capittelen gevoeght by het Boeck van Esther, het Boeck van Baruch, ende de Brief van Ieremias, eenige Aenhanghselen van ’t Boeck Daniels, namelick, de Historie van Susanna, van Bel ende den Draeck, het Gebedt van Azarias, ende de Lofsangh der medegesellen Daniels in den vyerigen oven, het Gebedt van Manasse, ende de drie Boecken der Machabeen Dat dese Schriften geen Canonijke, maer Apocryphe Boecken zijn, blijckt klaerlick, om dat in deselve niet gespeurt noch gevonden en worden de kenteeckenen, waer door de Canonijke Boecken van andere onderkent ende onderscheyden worden. De kenteeckenen van een Canonijk schrift des Ouden Testaments zijn dese; Eerstelick dat het geschreven zy van een Propheet: waerom de Canonijke Boecken des Ouden Testaments genoemt worden de Prophetische Schriften, Rom. 16.26. ende het Prophetisch Woort, 2.Petr. 1.19. Ende dat het volgens dien niet geschreven en zy na de tijden van Malachias, die de laetste Propheet is geweest. Siet Ioseph. tegen App. lib. 1. ende Euseb. Histor. Eccles. lib. 3. cap. 10. II. Dat het geschreven zy in de Hebreeusche tale: want de Schriften des Ouden Testaments zijn geschreven voor de Israëlitische Kercke, die de Hebreeusche tale alleen gebruyckte. siet Hieronym. praefat. in Paral. & in Esdr. III. Dat het van de Joodsche ofte Israëlitische Kercke voor een Canonijk Boeck erkent ende gehouden zy geweest, want den Joden zijn de woorden Godts toevertrouwt, Psalm 147.19. Rom. 3.2. ende zijn belast deselve getrouwelick te bewaren, Deut. 31.30. het welck sy oock altijt seer sorghvuldelick gedaen hebben: soo dat de Heere CHRISTUS, hoewel hy haer over de quade uytlegginge der H. Schrifture dickwils bestraft heeft, nochtans haer noyt en heeft beschuldight, dat sy de H. Schrifture vervalscht ofte vermenght souden hebben: maer de menschen wijst tot die Schrifture, diese doe hadden, Luce 16.29. Ioan. 5.39. IIII. Dat in’t selve niet gevonden en worde dan dat heyligh ende waerachtigh zy, ende niet dat strijdigh zy tegen de waerheyt, ofte tegen de Goddelicke Leere in de Canonijke Boecken begrepen. Dat nu dese kenteeckenen in de voorschrevene Apocryphe Schriften niet gevonden en worden, blijckt in deselve klaerlick. I. Want geene van deselve en zijn geschreven van een Propheet, alsoose alle geschreven zijn na de tijden van Malachias: ende de Autheurs van deselve Boecken bekennen selve dat in haren tijt geen Propheten en zijn geweest, gelijck te sien is 1.Mach. 4.46. ende 9.27. Siet oock 2.Mach. 2.24, etc. ende de Voorreden van Syrach. Den Autheur van’t Boeck der Wijsheyt seght wel Cap. 9. verss. 7, 8 dat hy de Koningh Salomon is, dien Godt geboden heeft den tempel te bouwen, maer dat wort onwaerachtigh bevonden, alsoo dit Boeck eerstmael in’t Griecksch is geschreven, gelijck de stijl uytwijst, ende men klaerlick kan sien Cap. 4. vers 2. dat den Autheur merckelick siet op de strijden ende kampvechtingen der Griecken, die over de twee hondert jaren na Salomons tijden eerst zijn ingestelt geweest. De oude Leeraers meenen dat dit Boeck geschreven zy van Philo den Iode, die na CHRISTI geboorte geleeft heeft, ende in hem niet en heeft gelooft. siet Hieronym in prologo galeato, in lib. Sap. ende praefat. in Prov. Salomonis. II. Dese Boecken en zijn oock niet in ’t Hebreeusch, maer zijn in’t Griecksch geschreven: ende het vierde Boeck Esdre en wort niet dan in ’t Latijn ghevonden. III. Sy en zijn oock noyt gestelt geweest [kolom] in ’t Register der Godtlicke Boecken, dat de Israëlitische Kercke gehadt heeft: gelijck te sien is by den Historyschrijver der Joden Iosephum tegen Appionem, lib. 1. die aldaer twee en twintigh Canonijke Boecken verhaelt, die de Joodsche Kercke voor soodanige gehouden heeft, onder welcke geene van dese Boecken en zijn. Siet oock Euseb. Histor. Eccl. lib. 3. cap. 10. Sy en zijn oock noyt in de Synagogen der Joden voorgelesen, noch van de Priesters ofte Schriftgeleerde den volcke verklaert. Het blijckt oock dat de Heere CHRISTUS, ende sijne H. Apostelen, dese Boecken niet en hebben voor Canonijke erkent, alsoo sy nergens uyt eenige der selve yet voort en brengen, gelijckse doen uyt de andere Canonijke Boecken, den welcken sy doorgaens van hare Goddelickheyt getuygenisse geven, ’twelck van dese Apocryphe noyt en geschiet. Ende alsoo de eerste Christelicke Kercke de Canonijke Boecken des Ouden Testaments ontfangen heeft van d’Israëlitische Kercke, soo sietmen oock dat in de Registers der Canonijke Boecken van d’eerste Christelicke Kercke, dese Boecken oock niet gevonden en worden. Eusebius getuyght, Histor. Eccles. lib. 4. cap. 26. dat een oudt ende treflick Leeraer, Melito genaemt, Bisschop te Sardis, daerom gereyst is in Orienten, om te vernemen na het getal ende orden van de Canonijke Boecken, ende dat onder deselve dese Boecken niet en waren, gelijck uyt het Register aldaer te sien is. Desgelijcks oock het Concilium van Laodicea, gehouden in ’t jaer onses Heeren drie hondert ende achtien, verhalende Can. 59. het Register der Boecken die doe van de Christelicke Kercken voor Canonijke gehouden wierden, en stelt geene van dese Boecken in ’t selve: gelijck oock niet en doen alle de oudtste Kerckelicke Schrijvers, als sy mede het Register der Canonijke Boecken verhalen, als daer zijn onder andere Origenes, by Euseb Histor. Eccles. lib. 6. cap. 24. Cyprianus in Symb. Athanasius in Synopsi. Hilarius in prol. Psal. Hieronymus in prol. galeato, in praefat. in lib. Estherae, lib. Salom. Dan. & Machab. Nazianzenus in Carm. Epiphanius haeres. 8. & in lib. de pond. & mens. Cyrillus Hierosolymitanus Catech. 4. Ruffinus in expos. Symb. IIII. Waer by noch komt, dat in meest alle dese Boecken gevonden worden verscheydene onware, ongerijmde, fabeleuse, ende tegenstrijdende saken, die met de waerheyt, noch met de Canonijke Boecken niet over een en komen. Uyt seer vele konnen dese weynige tot klaer bewijs daer van zijn. Het geheele Vierde Boeck Esdre en is meest anders niet als een gedurigh verhael van versierde dingen, die noyt en zijn geschiet: gelijck insonderheyt is het gene den Autheur verhaelt Cap. 6. vers 49, etc. van die twee groote beesten Enoch ofte Behemoth, ende Leviathan; het welck klaerlick smaeckt na Joodsche fabelen. Ende wie soude konnen gelooven waerachtigh te zijn ’t gene verhaelt wort Cap. 14. vers 21, etc. dat de Wet Godts geheel verloren was geweest, ende dat deselve van Esdra in den tijt van veertigh dagen wederom is gedicteert geweest? Dat geseght wort Cap. 4 vers 41. dat de zielen der verstorvene in eenige vertrecken ofte cellen onder de aerde bewaert worden, dat strijt oock klaerlick tegen de Canonijke Schriften, 2.Reg. 2.11. Eccl. 12.7. Matt. 5.3, 12. Luce 16.22. ende 23.43. 2.Cor. 5.1. In ’t Boeck van Tobias, boven dien dat de Griecksche ende Latijnsche Copien veel van malkanderen verschillen, ende vele tegenstrijdende saken hebben, wort eenen Engel leugentale toegeschreven: want Cap. 12. vers 15. seght hy dat hy is de Engel Raphaël, ende Cap. 5. vers 15. seght hy dat hy is Azarias des grooten Ananie sone. Wort oock geseght dat de Engel den jongen Tobias geleert soude hebben de boose geesten te verdrijven met het braden ende den reuck van ’t herte ende lever van eenen visch, Cap. 6. verss. 5, 8. en 8.2. het welck niet weynigh en smaeckt na de versierselen van Talmudische fabelen. Is oock niet wel gelooflick ’t gene geseght wort Cap. 3. vers. 8. dat een boose geest Asmodi seven bruydegoms van Sara soude gedoot hebben. Het strijt oock tegen malkanderen als geseght wort Cap. 3. vers 7. dat Sara gewoont heeft in de stadt Rages, ende Cap. 9. vers 6. dat d’Engel uyt haer vaders huys gesonden is na Rages. Aengaende de Historie van Iudith, en kan geen sekere tijt aengewesen worden, wanneer die soude geschiet zijn, soo dat billighlick vermoedt wort, dat het een versiert gedichtsel is: te meer alsoo de Historyschrijver der Joden Iosephus van deselve geen gewagh en maeckt: ende soose geschiet ware ten tijden van Nabuchodonosor, gelijck geseght wort Cap. 1. vers 12. ende 2.1. soo soude de H. Geest dese oorloge alsoo wel beschreven hebben, als de oorloge Rabsacis tegen Hizkiam, 2.Reg. cap. 18. Ies. cap. 36. Iudith wort geseght Capp. 10. 11. 12. vele leugentale gesproken te hebben tegen Holophernem, om hem te bedriegen, het welck strijt tegen het negende gebodt, Exod. 20.16. ende om stercker te sweeren soo misbruyckt sy oock Cap. 11. verss. 4, 5. den name Godts, ’t welck niet geschieden en kan sonder meyn-eedigheyt ende grouwelicke ontheyliginge van Godes heyligen Name, tegen het derde gebodt, Exod. 20.7. gelijck oock als sy Godt bidt dat hy dese hare bedriegerije van hare lippen wil zegenen, Cap. 9. vers 13. Iudith prijst oock de moortdadige daet van Simeon begaen tegen de Sichemiten, Gen. 34.25, 26. welcke nochtans strijt tegen het seste gebodt, Exod. 20.13. ende van den Patriarch Iacob, als een boose ende godtloose daet verfoeyt wort, Gen. 49.5, 6. In ’t Boeck der Wijsheyt, boven dien dat het te onrechte Salomoni toegeschreven wort, gelijck te voren bewesen is, worden oock dingen gevonden strijdende tegen de Canonijke Schriften. Cap. 8. verss. 19, 20. spreeckt den Autheur als of hy sonder erf-sonde geboren ware, tegen Psalm 51.7. ende het gene hy verhaelt van den oorspronck des beeldendiensts, Capp. 14. 15. ende van de verschrickingen door spokerijen, Cap. 17. vers 3. is niet wel gelooflick. Den Autheur van ’t Boeck genaemt Ecclesiasticus Iesu Syrach, verklaert selve in de

[fol. †2v]

Voorreden, vers 5. dat hy een boeck sijns grootvaders heeft overgeset, ende bidt dat men hem ten besten wil houden, soo hy in dese oversettinge ergens soude mogen beswijcken: het welck onbetamelick is voor een Godtlick Schrijver, die door Godts Geest soude gedreven zijn. Hy seght oock vers 8. dat hy dit Boeck geschreven heeft in ’t acht en dertighste jaer des Koninghs Euergetes, het welck niet waerachtigh en kan zijn, overmits geen Koningh van dien name soo lange geregeert heeft. Desgelijcks als hy seght Cap. 1. vers 9. ende 24.10. dat de wijsheyt Godts geschapen is, daer mede wederspreeckt hy ende verderft het klare getuygenisse des Propheten Salomons van de eeuwigheyt des Soons Godts, Prov. 8.22. Ende als hy seght dat de sonde versoent wort door het eeren van de ouders, Cap. 3. vers 3. ende door aelmoessen, Cap. 29. vers 15. soo wederspreeckt hy den Apostel Paulo, Rom. 3.24, 25. Als hy leert, dat men de geboden kan houden als men wil, Cap. 15. vers 15. dat strijt tegen 1.Reg. 8.46. Psal. 19.13. Prov. 20.9. Ierem. 13.23. Iac. 3.2. Cap. 25. vers 31. raet hy dat een man sijn wijf sal verlaten, als sy na sijne hant niet en wil, tegen de Leere CHRISTI, Matt. 5.32. ende 19.8, 9. Cap. 46. vers 22. toont hy te gelooven dat Samuel door de waerseggende vrouwe waerlick soude opgeweckt zijn, 1.Sam. 28.11, etc. het welck strijt tegen 1.Sam. 25.29. Luce 16.27, etc. Apoc. 14.13. Ende Cap. 48. vers 10. bevestight hy de dwalinge der Joden, dat Elias in eygener persoone weder in de werelt soude komen: tegen de Leere CHRISTI, Marc. 9.11, etc. Het Griecksch Aenhanghsel aen het Boeck van Esther, strijt oock doorgaens met het Canonijk Hebreeusch Boeck van Esther, gelijck men kan sien uyt de vergelijckinge van beyde Boecken. In ’t Hebreeusch Cap. 2. vers 16. wort geseght dat dese Historie geschiet is in’t sevende jaer des Koninghs Ahasuerus: ende in ’t Gtiecksch Cap. 11. vers 2. datse geschiet zy in het tweede jaer des Koninghs Axtaxerxis. In ’t Hebreeusch Cap. 3. vers 5. wort geseght dat Aman op Mardocheus gram wiert, om dat hy de knijen voor hem niet en buyghde: in ’t Griecksch Cap. 12. vers 6. dat het was om de twee kamerlingen, die door sijn aengeven gestraft waren. In ’t Hebreeusch Cap. 5. vers 2. dat de Koningh, als Esther tot hem quam, haer vriendelick heeft ontfangen: ende in het Griecksch Cap. 15. vers 7. dat de Koningh haer seer gram heeft aengesien, soo datse in onmacht viel. In’t Hebreeusch Cap. 6. vers 3. dat Mardocheus om ’t ontdecken des verraets der kamerlingen geen vergeldinge en heeft ontfangen: ende in’t Griecksch Cap. 12. vers 5. dat de Koningh hem daerom geschencken gegeven heeft. In ’t Hebreeusch wort het ontdecken des verraets gestelt na het verlaten van Vasthi ende het trouwen van Esther, Capp. 1. 2. in ’t Griecksch wort het voor het selve gestelt. In ’t Hebreeusch wort geseght Cap. 3. vers 1. dat Aman een Agagiter, dat is, Amalechiter, is geweest: ende in ’t Griecksch Cap. 16. vers 10. dat hy een Macedonier is geweest, ende gesocht heeft het machtigh Rijck van Persien te brengen aen de Macedoniers, het welck geenen schijn van waerheyt en heeft, alsoo doe ter tijt het Rijck van Macedonien van geen macht ofte aensien en was. In het Boeck Baruch wort geseght Cap. 1. vers 2. dat de stadt van Jerusalem op eenen tijt is ingenomen ende verbrant geweest, ’t welck strijt tegen het gene geseght wort 2.Reg. 25.8, 9. ende Ier. 52.12. Dat Baruch dit sijn Boeck voor den Koningh Iechonias ende al het volck gelesen heeft, Cap. 1. vers 3. het welck niet en kan waer zijn, overmits Baruch met Ieremia gevoert was na Egypten, Ier. 43.6. ende Iechonias in de gevangenisse geweest is, Ier. 24.1. Dat de Koningh ende het volck de Priesteren gebeden hebben, te willen offerhanden opofferen op den Altaer des Heeren, Baruch 1.10. daer de tempel ende altaer uytgeroeyt waren. Wort oock geseght in den Sendtbrief Ieremiae, Cap. 6. vers 2. dat de Babylonische gevangenisse soude dueren seven geslachten, tegen het gene geseght wort Ier. 25.12. ende 29.10. datse seventigh jaren soude dueren. Alsoo het oock niet gelooflick en is dat de Joden in de Babylonische gevangenisse hare eygene Rechters gehadt hebben, die macht hadden yemant ter doot te verwijsen, ende die Griecks souden hebben gesproken: datse daer oock kostelicke huysen ende hoven souden gehadt hebben, gelijck in de Historie van Susanna ende Daniel geseght wort, Cap. 13. verss. 4, 5, 54, 55, etc. ende dat dese Historie soude geschiet zijn ten tijden van den Koningh Cyrus, Cap. 14. vers 1. ende dat Daniel doe soude geweest zijn noch een jongh kint, Cap. 13. vers 45. alsoo Daniel ten tijden Nebucadnezars wech gevoert is, Dan. 1.1, 6. ende tusschen Nebucadnezars ende Cyri tijden seventigh jaren zijn geweest, Ier. 29.10. soo hebben de oude Leeraers soo dese, als oock de andere Griecksche byvoeghsels achter Daniel voor Joodsche fabelen gehouden. Siet Hieronym. praefat. in Dan. Diergelijcke onwaerachtige, fabeleuse, ende met de Canonijke Boecken strijdende saken vint men oock doorgaens in de Boecken der Machabeen. Want 1.Mach. 1.7. wort geseght dat Alexander de Groote by sijn leven sijn Rijck heeft uyt-gedeelt onder sijne Overste, ’t welck alle andere Historyschrijvers verklaren onwaerachtigh te zijn. Siet Curt. lib. 10. Arian. lib. 7. Diodor. Cic. lib. 17. Plutarch. in vita Alexand. 1.Mach. 8.16. wort geseght dat de Romeynen ’t opper-gebiedt vertrouwden jaerlicks aen een man: daer het kenlick is, datse jaerlicks twee mannen tot Consuls ofte Burgermeesters stelden. 2.Mach. 1.12. wort geseght dat de Israëliten na Persien gevangelick gevoert zijn, die na Babylonien zijn gevoert geweest. 1.Mach. 8.7. dat de Romeynen den Koningh Antiochum de Groote le-[kolom]vendigh hebben gevangelick gekregen: ende vers 8. datse het lant van Indien gegeven hebben aen den Koningh Eumenes: ’t welck onwaerachtigh is, alsoo de Romeynsche Historien getuygen dat de Romeynen desen Antiochum in verscheydene veltslagen wel geslagen hebben, maer noyt gevangen: ende dat de Romeynen noyt Indien bemachtight en hebben. siet Appian. Sozim. Iustian. Hieron. in Dan. Desgelijcks is oock onwaer, het gene 1.Mach. 12.20. Oniares ofte Arius Koningh van Sparta seght, dat de Spartiaten afkomstigh zijn van Abraham. Oock ten tijden van den Hoogenpriester Onias en was te Sparta geen Koningh Arius, maer de Koningh Arius, van welcken gewagh maken Pausanias ende Plutarchus, heeft wel tachtigh jaren daer na geleeft. Daer worden oock tegenstrijdende saken in dese Boecken gevonden. Want 1.Mach. 6. vers 16. wort geseght dat Antiochus Epiphanes gestorven is te Babylon op sijn bedde: ende 2.Mach. 1.16. dat hy van de Priesters des tempels van Diana Nanea in den selven gesteenight ende in stucken gehouwen is. Ende 2.Mach. 9.5, 28. dat hy in’t geberghte, komende uyt Persien, van de wagen is gevallen, ende dat hy aldaer door een ongeneeslicke pijne der ingewanden, ende door inwendige bittere pijningen gestorven is. 1.Mach. 9.3, 18. wort geseght, dat Iudas Machabeus in den strijt verslagen is in ’t hondert twee en vijftighste jaer: ende 2.Mach. 1.1, 9, 10. dat hy in het hondert acht en tachtentighste jaer eenen brief geschreven heeft na Egypten, ’twelck soude zijn ses en dertigh jaren na sijn doot. Het smaeckt oock na Joodsche fabelen het gene verhaelt wort 2.Mach. 1.19. dat de Priesters het vyer des Reuck-altaers verborgen hadden in de holte van eenen put, die eenen droogen gront hadde. Ende Cap. 2. verss. 4, 5. dat Ieremias den Tabernakel, Arke, ende Reuck-altaer verborgen hadde in een speloncke des berghs, op welcke Moses geklommen was, ende het erfdeel Godts sagh: gelijck oock het gesichte van Iudas Machabeus, dat beschreven wort 2.Mach. 15.12, etc. Eyndelick wordender oock gevonden saken strijdende met de Leere der Canonijke Boecken: want 2.Mach. 14.37, 41, 42, 46. wort gepresen de daet van eenen Razis, die hemselven heeft omgebracht, tegen het seste gebodt, Exod. 20.13. Ende 2.Mach. 12.43, etc. wort gepresen de daet van Iudas Machabeus, om dat hy offerhande liet doen voor de doode, ’t welck tegen de Wet Godts strijt, in welcke nergens offerhanden voor de doode en worden geboden, maer genoeghsaemlick verboden, Psalm 49.8. Ende dat dit tweede Boeck der Machabeen, geen Canonijk Boeck en is, blijckt oock klaerlick, overmits het een Kort Begrijp is van vijf Boecken geschreven van eenen Iason van Cyrenen, die geen Propheet en is geweest, 2.Mach. 2.24. ende de Autheur die dit Kort Begrijp by een heeft gestelt, verklaert dat hy dat gedaen heeft met veel moeyte ende arbeyt, 2.Mach. 2.27. ende bidt de Lesers datse hem ten besten willen houden, indien hy dit Werck slechtelick, ofte maer matelick gedaen heeft, 2.Mach. 15.39. ’t welck onbetamelick is voor een Godtlick Schrijver, die door den Geest Godts gedreven wort. Uyt welcken allen klaerlick blijckt dat de voorverhaelde Boecken geen Canonijke maer Apocryphe Schriften zijn: die derhalven niet en behooren opentlick in de Gemeynte gelesen te worden, ende uyt dewelcke, als zijnde menschelicke schriften, geen bewijs-redenen en mogen worden genomen om eenigh Artijckel des Geloofs te bevestigen, alsoo ons geloove gebouwt moet worden op het fondament der Propheten ende der Apostelen, Ephes. 2.20. Doch overmits in deselve oock eenige goede spreucken, vermaningen, ende exempelen gevonden worden, soo en is ’t niet geheel ondienstigh, datse in het bysonder al te met oock gelesen worden, alsoo nochtans datse gelijck alle andere menschelicke schriften, altijt getoetst moeten worden aen den toetsteen der Goddelicke leeringen, welcke alleen zijn de Canonijke Schriften des Ouden ende des Nieuwen Testaments. Het ware goet geweest, dat dese Apocryphe Boecken, gelijckse by de Canonijke Boecken soo der Israëlitische, als der eerste Christelicke Kercke eertijts niet en zijn gevoeght geweest, namaels oock by den Bibel niet en waren gevoeght: soo en soude het soo lichtelick niet hebben konnen geschieden, dat het meesten deel der selve daer na van de Roomsche Kercke voor Canonijke Boecken t’onrecht aengesien ende aengenomen souden zijn geweest. Waerom in de Synode Nationael der Gereformeerde Nederlantsche Kercken gehouden in den jare 1618 tot DORDRECHT, in bedenckinge is genomen geweest, of dese Apocryphe Boecken niet en behoorden uyt gelaten te worden uyt dese Nieuwe Oversettinge des Bibels: maer alsoo geene Gereformeerde Kercken van andere natien dit voor desen gedaen en hebben, ende sulcks groote opsprake ende vele lasteringen soude onderworpen zijn, soo is goet gevonden dat deselve van nieuws overgeset zijnde, wel in den Bibel souden gelaten worden, maer datse souden gevoeght worden, niet tusschen de Canonijke Boecken des Ouden ende des Nieuwen Testaments, gelijck het vervolgh van de Historien wel schijnt te vereysschen, maer achter aen de Canonijke Boecken, oock selfs des Nieuwen Testaments, op dat het volck daer door vermaent mach worden, dat dese Boecken tot de Heylige Schrifture niet en behooren: gelijck de Roomsche Kercke selve gedaen heeft met eenige deser Boecken, die sy oock voor Apocryphe houdt, namelick het Gebedt van Manasse, ende het derde ende vierde Boeck Esdre. Siet Acta Synod. Nation. Dordrecht. Sess. 9. & 10. ende Biblia Latina Sixt. V. Antverp. 1603.

[afbeelding]