Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

1

HET ¹ gesichte van ² Obadja: Alsoo seyt de Heere HEERE ³ van Edom; ^{a 4} Wy hebben een geruchte gehoort van den HEERE, ende daer is een gesante geschickt onder de Heydenen: Staet op, ende laet ons opstaen tegen ⁵ haer ten strijde.

1 Siet Iesa. 1. op vers 1.

2 T’onderscheyden van dien Obadja, die by Achabs tijt geleeft heeft. siet 1.Reg. c. 18. op vers 3. ende onder op vers 11.

3 Ofte, tegen, tot.

a Ierem. 49.14.

4 Ick, ende andere Propheten, mijne mededienaers. Hier voor staet Ier. 49. vers 14. Ick hebbe, etc. alwaer eene gelijcke prophetie over Edom verhaelt wort, bykans met deselve woorden. Siet de aenteeckeninge aldaer. ende wijders Ezech. 25.12, etc. ende 35.2, etc. ende Amos 1.11, 12.

5 Idumea.

2

Siet, ick heb u kleyn gemaeckt onder de Heydenen: ghy zijt seer veracht.

3

⁶ De trotsheyt uwes herten heeft u bedrogen; ⁷ hy die daer woont in de klooven der steenrotzen, ⁸ [in] sijne hooge wooninge: die in sijn herte ⁹ seyt; Wie soude my ter aerden neder stooten?

6 Vergel. Ier. 49. vers 16.

7 D. ghy die, etc. als Ier. 49.16. ofte, hem die daer, etc.

8 Ofte, [zijnde] (T.w. de voorseyde steenrotzen) sijne hooge wooninge, of, sitplaetse. Hebr. de hooghte sijner wooninge.

9 D. denckt, sich inbeelt, als Psal. 10. vers 6, etc.

4

^{b 10} Al verhieft ghy u gelijck den arent, ende al steldet ghy u nest tusschen de sterren: soo sal ick u van daer neder stooten, spreeckt de HEERE.

b Ierem. 49.16.

10 Vergel. Ier. 49. vers 16. Amos cap. 9. versen 2, 3, 4.

5

^{c 11} Soo daer dieven, soo daer nachtroovers tot u gekomen waren; (hoe zijt ghy uytgeroeyt!) en soudense niet gestolen hebben soo ¹² veel hen genoegh ware? Soo daer wijnlesers tot u gekomen waren, en soudense niet eene nalesinge hebben over gelaten?

c Ierem. 49.9.

11 Vergel. Ierem. 49.9.

12 Hebr. hare genoeghsaemheyt.

6

Hoe zijn ¹³ Esaus [goederen] nage-[kolom]speurt, sijne verborgene ¹⁴ [schatten] opgesocht!

13 Ofte, die van Esau, D. Esaus nakomelingen, ofte, Esaus [plaetsen] doorgespeurt. Vergelijckt Ierem. 49.10.

14 Of, verborgene [plaetsen.] ’t Hebr. woort wort alleenlick hier alsoo gevonden, ende kan worden vergeleken met een ander, dat van den selven oorspronck komt, Psal. 17.14.

7

Alle uwe ¹⁵ bontgenooten hebben u tot aen de lantpale ¹⁶ uytgeleydet; uwe vredegenooten hebben u bedrogen, sy hebben u ¹⁷ overmocht: ¹⁸ [die] u broot [eten,] ¹⁹ sullen ²⁰ een geswel onder u setten, ²¹ daer en is geen verstant in hem.

15 Hebr. lieden, of, mannen uws verbonts: alsoo in ’t volgende, lieden uwes vredes, D. met welcken ghy vrede hadt. Siet Psalm 41.10. Ies. 41. versen 11, 12. Ier. 20.10. ende 38. vers 22. met d’aent.

16 Bewijsende uwen Gesanten groote eere, als of sy het trouwelick met u meynden, ende uwe sake wilden behertigen, maer sy hebben u (als volght) bedrogen: of, sy zijn met u opgetogen ten strijde, maer hebben u aen de lantpale verlaten. Anders, hebben u uytgedreven, D. helpen uytstooten, zijnde van vrienden vyanden geworden.

17 Met hare bedrieghlicke aenradinge. Vergel. Ier. 38.22.

18 Vergel. Psalm 41. vers 10. Hebr. (uyt het voorgaende) [lieden, of, mannen] uwes broots, D. uwe gasten, uwe gemeensaemste vrienden.

19 Hier, ende in ’t volgende blijckt, dat dit eene Prophetie is van het toekomende, hoewel in ’t voorgaende gesproken is in den voorleden tijt, na der Propheten wijse, vermits de sekerheyt der sake.

20 Gelijck schalcken ofte vyanden heymelick yets verbergen ter plaetse, daer yemant gewoon is te sitten, liggen, staen, gaen, ofte verkeeren, om hem buyten sijn weten te quetsen, verwonden, ende in ’t verdriet te brengen. Hier door kan men verstaen, eenigh verraet, ofte bedrieghlicke practijcken tot verwarringe hares staets. Andere aldus: Sy hebben u broot [tot] een geswel onder u gesett, D. uwe maeltijden, met welcke ghy haer ontfangen hebt, hebbense tot u verderf gekeert.

21 T.w. in Edom. And. waer van [ghy] geen verstant [en sult hebben.] Ende dien volgens en sult ghy daer van niet konnen genesen worden, ofte daer tegen voorsien, hoe kloeck dat ghy oock meynt te wesen: u verstant sal u te dier tijt benomen zijn, als in’t volgende vers geseyt wort.

8

^d En sal het niet te dien dage zijn, spreeckt de HEERE; dat ick de ²² wijse uyt Edom, ende het verstant uyt Esaus geberghte sal doen vergaen?

d Ies. 29.14. Ier. 49.7.

22 Regenten ofte raetslieden. Vergel. Ierem. 49.7.

9

Oock sullen uwe ^{e 23} Helden, ô ²⁴ Theman, vertsaeght zijn: ²⁵ op dat een yeder uyt Esaus geberghte door den moort worde uytgeroeyt.

e Amos 2.14, 16.

23 Gelijck by u als dan geen verstant noch raet, alsoo en salder oock geen moedt zijn.

24 Siet Ier. 49. op vers 7.

25 Want als de helden vertsagen, soo wort alles verslagen ende neder gehouwen, sonder tegenstant.

10

Om het ^f gewelt, ²⁶ begaen aen

f Gen. 27.41. Ezech. 35.5. Amos 1.11.

26 Hebr. Om, of, van wegen ’t gewelt uwes broeders Iacobs, D. het welcke ghy aen hem (D. sijnen nakomelingen, uwe bloetverwanten) gepleeght hebt. Vergel. de maniere van spreken met Ier. 2.2. Hab. 2.8, 17. ende siet d’aent. aldaer. ende wijders Psalm 137.7. Ezech. 25.12. ende 35.5.

[fol. 115v]

uwen broeder Iacob, sal schaemte u ²⁷ bedecken: ende ghy sult uytgeroeyt worden in eeuwigheyt.

27 Vergel. Iob 8. vers 22. met d’aent.

11

Ten dage als ghy tegen over ²⁸ stont; ten dage als ²⁹ d’uytlanders sijn ³⁰ heyr gevangen voerden, ende de vreemde tot sijne poorten introcken, ende over ³¹ Ierusalem het lot wierpen; waert ghy oock ^g als een ³² van hen.

28 Om uwen lust te scheppen in ’t aenschouwen van uwer broederen elende.

29 De Babyloniers met haer krijghsvolck: waer uyt men afnemen kan, dat Obadja dit gepropheteert heeft omtrent, ofte na de inneminge van Ierusalem, ende de wechvoeringe des volcks na Babel, ter tijt als Ieremia te Ierusalem, ofte onder d’overgeblevene Ioden, in Iuda, oft in Egypten, ende Ezechiel in Babel, onder de gevangene Ioden propheteerden.

30 Ofte, vermogen, T.w. Iacobs. Vergel. onder versen 13, 20.

31 D. den buyt, ende de gevangens. Siet Ioël 3.3.

g Psalm 137.7.

32 Als een Chaldeer, vreemde, ende vyant.

12

Doe en soudt ghy niet ³³ gesien hebben op den ³⁴ dagh uwes broeders, den dagh sijner ³⁵ vervreemdinge; noch u verblijdt hebben over de kinderen van Iuda, ten dage haers onderganghs: noch ³⁶ uwen mont groot gemaeckt hebben, ten dage der benauwtheyt:

33 And. Maer en siet niet, etc. ende soo achtervolgens, T.w. met lust ende vermaeck. Alsoo vers 13. siet Psal. 22. op vers 18. Als of Godt seyde: En verlust u dus niet over uwer broederen elende, wacht wat, de uwe, die veel swaerder sal vallen, is voor de deure, als volght vers 15. ’t is eene verwijtende aensprake ende voorwerpinge van hare bedrevene boosheyt, die Godt swaerlick wilde straffen, maer sijnen volcke daer na genade bewijsen.

34 Tijt sijner besoeckinge, ofte, straffe, als in het volgende verklaert wort. Vergel. Psalm 37. op vers 13.

35 Daer in hy in de hant der vreemden is overgelevert, ende uyt sijn lant in een vreemt lant vervoert, soo dat Godt selfs sich als vreemt tegen hem hieldt.

36 Dat is, ghy en soudt den mont soo wijt niet opgesperret, noch soo niet getrotst hebben met spijt ende spot. Vergelijckt Ezech. 35. versen 12, 13. Psalm 22.14. ende 35.26. met d’aenteeckeninge.

13

Noch ter poorte mijns volcks ingegaen hebben, ten dage hares verderfs; noch gesien hebben, oock ³⁷ ghy, op sijn ³⁸ quaet, ten dage sijns verderfs: noch [uwe handen] niet uytgestreckt hebben ³⁹ aen sijn heyr, ten dage sijns verderfs:

37 Dien het, als bloetverwandte, niet en betaemt te doen, dat de vreemde ende vyanden doen.

38 D. elende, quaet der straffe. Siet Genes. 19. op vers 19.

39 Iacobs heyr, ofte, vermogen, als boven vers 11. Sy hebben ontwijflick beyds gedaen, slaende hare handen aen hare persoonen, als volght, ende aen hare goederen. Vergel. Genes. 37.22. met d’aenteeck.

14

Noch gestaen hebben op de ⁴⁰ weghscheydinge, om sijne ⁴¹ ontkomene uyt te roeijen: noch sijne ⁴² overgeblevene ⁴³ overgelevert hebben, ten dage der benauwtheyt.

40 And. verscheuringe, doorbrekinge, T.w. der stadt: om te beletten datter niemant en ontquame.

41 Om den Ioden, die door den eenen ofte anderen wegh voor den vyant sochten te vluchten, ofte al ontkomen waren, den wegh t’onderscheppen, ofte den pas te stoppen, ende haer te vermoorden.

42 Die de vyant mach hebben overgesien, ofte overgelaten, ende dien ghy het leven niet en gunnet.

43 In des vyants hant.

15

Want de ⁴⁴ dagh des HEEREN is na by, over alle de Heydenen: ^h gelijck als ghy gedaen hebt; sal u gedaen worden; uwe ⁴⁵ vergeldinge sal op uwen kop wederkeeren.

44 D. de bestemde tijt harer straffe. Siet Ioël 1.15. Psalm 37.13. met d’aenteeckeninge.

h Ezech. 35.15.

45 Siet van het Hebreeusch woort, 2.Chron. 20. op vers 11. Psalm 13. op vers 6. alsoo Iudic. cap. 9. vers 16, etc.

16

Want, gelijck ⁴⁶ ghylieden ⁴⁷ gedroncken hebt op den ⁴⁸ bergh mijner heyligheyt; [dan] sullen alle de Heydenen ⁴⁹ geduerighlick drincken: ja sy sullen drincken ende ⁵⁰ inswelgen; ende sullen zijn ⁵¹ als ofser niet geweest en waren.[kolom]

46 Ghy Ioden: zijnde mijn volck ende Kercke.

47 Uyt den beker mijns toorns. Siet Ierem. cap. 25. versen 15, 18, 29. ende 49.12. met de aenteeck.

48 Zion, afbeeldende Godts Kercke. Siet Psalm 2. op vers 6.

49 Sonder ophouden, mijn toorn sal op haer rusten, ende liggen blijven.

50 Den gantschen grontsop. Siet Psalm 75.9.

51 Sy sullen soo drincken, datse door mijnen toorn ende plagen gantsch vernielt worden. Maer by mijne Kercke sal ick doen als volght. Sommige verstaen dit vers alsoo: Gelijck ghy (Edomiten) van vreughde gedroncken hebt over mijnen heyligen bergh, als die verwoest wiert, alsoo sullen alle Heydenen weder over u drincken, ja u inswelgen ende verslinden, dat het sal zijn, als of’er noyt Edomiter geweest en ware.

17

Maer op den bergh Zions sal ⁵² ontkominge zijn, ende ⁵³ hy sal eene heyligheyt zijn: ende ⁵⁴ die van den huyse Iacobs sullen ⁵⁵ hare erfgoederen erflick besitten.

52 De verstooringe mijns volcks en sal niet algemeyn zijn, maer ick sal mijn uytverkoren overblijfsel behouden, ende mijne Kercke daer uyt herstellen ende heyligen, etc. onder den Messia.

53 De bergh, D. die daer op woonen, Psalm 15.1. T.w. de Kercke sal seer heyligh zijn. Siet Ezech. c. 43. vers 12. Ioël cap. 3. vers 17. met de aenteeckeninge.

54 Hebr. het huys Iacobs sullen, etc.

55 T.w. hare eygene, die haer van Godt in den Messia belooft zijn, den zegen des verbonts, daer toe mede gehoort de besittinge harer vyanden, der voorseyde volckeren. Siet Amos 9.12. met de aenteeckeninge.

18

Ende ⁵⁶ Iacobs huys sal een vyer zijn, ende Iosephs huys eene vlamme, ende Esaus huys tot eenen stoppel; ende ⁵⁷ sy sullen tegen ⁵⁸ hen ontbranden, ende sullense verteeren: soo dat Esaus huys geenen overgeblevenen en sal hebben; want de HEERE heeft’et gesproken.

56 De Kercke sal, door de kracht haers hoofts Iesu Christi, alle hare vyanden door de Edomiten afgebeelt, verteeren. Vergelijckt de maniere van spreken met Iud. 9.15, 20. Iesa. 29.6.

57 Die van den huyse Iacobs ende Iosephs.

58 De Edomiten. Vergelijckt Psalm 7.14. ende 10.2.

19

Ende ⁵⁹ die van het Zuyden sullen Esaus geberghte, ende die van de leeghte sullen de Philistijnen erflick besitten; Ia sy sullen het ⁶⁰ velt Ephraims ende het velt van Samaria erflick besitten: Ende Benjamin ⁶¹ Gilead.

59 Hebr. het Zuyden, sullen, etc. Iuda streckte sich in ’t Zuyden van Canaan tot aen het geberghte Esaus. De Ioden, die in de leeghte woonden, grensden aen der Philistijnen lant, gelegen westwaert langhs de middellantsche zee. Anders aldus, ende sy sullen erflick besitten het Zuyden [namelick] het geberghte Esaus, ende de leeghte [namelick] de Philistijnen, etc. Vergel. Deut. 1.7. Ios. c. 10. vers 40. Iudic. cap. 1. vers 9. 2.Chron. 28.18. ’t Is een prophetie (na den stijl ende staet des Ouden Testaments) van de uytbreydinge des Euangeliums Christi onder de vyantlicke Heydenen. Vergel. Amos 9.12. Zephan. cap. 2. versen 7, 9, etc. met d’aenteeckeninge.

60 Dat is, lant. Als Hos. cap. 12. vers 13. Dat is, de principaelste der tien stammen, welck Ephraim was, eene verleydersse van de reste, ende Samaria de hooftstadt daer van.

61 Verstaet, sal Gilead besitten, gelegen over de Iordane, toebehoorende Ruben, den halven stam van Manasse, ende Gad.

20

Ende de ⁶² gevangelick wech gevoerde deses ⁶³ heyrs der kinderen Israëls, het ⁶⁴ gene der ⁶⁵ Canaaniten was, tot ⁶⁶ Zarphath toe; ende de gevangelick wech gevoerde van Ierusalem ⁶⁷ ’t gene dat in ⁶⁸ Sepharad is: sy sullen de steden van ’t Zuyden erflick besitten.

62 Hebr. gevangelicke wechvoeringe, vervoeringe, ballinghschap, als dickwils. Alsoo in het volgende, Dat is, dit wechgevoerde heyr.

63 Als boven versen 11, 13.

64 Verstaet, sullen erflick besitten het gene, etc.

65 Der afgodische ende vyantlicke volckeren.

66 Siet 1.Reg. 17. op vers 9.

67 Verst. sullen besitten het gene dat, etc. And. die in Sepharad [zijn] sullen de steden, etc.

68 Wat door Sepharad te verstaen zy, daer van is verscheyden gevoelen, etc.

21

Ende daer sullen ⁶⁹ Heylanden op den bergh Zions opkomen, om Esaus geberghte te ⁷⁰ richten: ende het Koninckrijcke sal ⁷¹ des HEEREN zijn.

69 Die eenige, groote ende volkomene Heylant, Verlosser ende Salighmaker der Kercke, Iesus Christus, die daer van den naem Iesus draeght, afgebeelt door Iosua ende d’andere Helden, de Richteren die Godt sijnen volcke gaf. Siet Matt. 1. vers 21. Iudic. cap. 2. vers 16. ende Hebr. cap. 4. vers 8. Alsoo wort het veelvoudigh getal somtijts genomen voor yet groots ende bysonders. Siet Iob cap. 40. vers 10. Prov. 1.20. Psalm 73.22. met d’aenteeckeninge, etc. Ondertusschen is het waer, dat dese Heylant sijne dienstknechten gebruyckt om sijn heyl den menschen te verkondigen tot harer behoudenisse, waer van haer dan, als bedienaers des heyls, ende instrumenten des Heyligen Geests, wort toegeschreven, dat sy de menschen behouden. Siet 1.Timoth. 4.16. Iacob. 5. vers 20. ende vergelijckt Ierem. 1. op vers 10. Ezech. cap. 3. op vers 18. gelijck dese Heylant sijnen volcke oock dickwils lichaemlicke helden, heylanden ende verlossers geeft, die haer uyt noot ende verdruckinge der tyrannen verlossen. Vergelijckt Mich. cap. 5. op vers 4.

70 De vyanden der Kercke na hare verdiensten te straffen, ende Godts volck uyt hare hant te verlossen, gelijck de Richters des Ouden Testaments lichaemlick deden. Siet Genes. 15. op vers 14. Iudic. 2. op vers 16. ende verstaet wijders het geestlick bestraffen ende overtuygen der werelt, etc. siet Ioan. 16. vers 8, etc.

71 Ofte, den HEERE toebehooren, de HEERE sal het Koninckrijck hebben, Dat is, hy sal Koningh ende Regeerder zijn, T.w. de Heere Christus, die van sijnen Vader tot eenen eeuwigen Koningh sijner Kercke ende der gantscher werelt gestelt is, Psalm 2.6, 8. Luce 1.33, etc.

Eynde des Propheets OBADJA.