Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

[fol. 134r]

Het viij. Capittel.

1 D’ Apostel verhaelt, uyt het gene nu bewesen is wat wy voor eenen uytnemenden Hoogen-Priester hebben. 3 ende wat hy oock voor een offerande hebben moest. 4 Bewijst dat sijne bedieninge niet en moest zijn als der andere Priesteren, die het voorbeeldt dienden hier op aerden, maer dat de selve moest zijn in den hemel na de hemelsche afbeeldinge. 6 Komt daer na tot de beschrijvinge vande uytnemenheyt des Nieuwen Verbondts, waer van hy Middelaer is. 8 ende verhaelt uyt Ier. cap. 31. de instellinge ende beloften van ’t selve. 13 ende besluyt uyt dat het oude is te niete gedaen.

1

¹ DE hooft-somme nu der dingen daer van wy spreken is, ^a [dat] wy hebben sodanigen Hoogen-Priester, ^b die geseten is ² aen de rechter-[handt] des throons der Majesteyt in de hemelen,

1 Ofte, het hooftstuck onder, ofte, in de dingen, D. het voornaemste: want beyde beteeckent het Griecx woordt kephalaion.

a Hebr. 3.1. ende 4.14. ende 6.20. ende 9.11.

b Ephes. 1.20. Coloss. 3.1. Hebr. 12.2.

2 D. aen de rechterhant Godts die geseten is op den throon sijner Majesteyt, ofte heerlickheydt, in den derden ofte hoogsten hemel. Siet hier voor c. 1.3. Act. 3.21.

2

Een bedienaer ³ des heylichdoms, ende ⁴ des waren ⁵ tabernakels, welcken de Heere heeft opgerecht, ende geen mensche.

3 Gr. der heylige: waer door den hemel, van welcken het Heylige der Heyligen een voorbeeldt is geweest, gelijck hier nae capit. 9.8.12. verstaen wordt: het welck van het eerste deel des Tabernakels hier wordt onderscheyden, daer de Priesters alle dage in gingen, maer de Hooge-priester ginck maer eenmael des jaers in het Heylighdom, ofte Heylighe der Heyligen, gelijck in ’t beginsel van het volgende cap. naeder verklaert wordt.

4 Het woort waren, wordt hier gestelt teghen de schaduwen, ghelijck Ioan. 1.17.

5 Gelijc door ’t Heylige der Heyligen den hemel wort afgebeelt, also wort door desen tabernakel verstaen de menschelicke natuere Christi, die daer by oock wort vergeleecken Ioan. 1.14. ende 2.19. ende Hebr. 9.11. ende in welcke de volheyt der Godtheydt lichamelick woont, als in sijnen tempel ofte tabernakel. Col. 2.9. die door kracht des H. Geests is ontfanghen, ende door geen mensche is opgherecht, ende door welckers op-offeringe ende bloedt Christus in het Heylige der Heyligen is ingegaen: het welck met het volgende vers wel over een komt. Waer van Christus oock een bedienaer kan geseght worden, om dat hy deselve sijne menschelicke natuere heeft geheylight tot een bequame offerande, om daer in de sonden sijns volcks te versoenen, ende het werck onser saligheydt te volbrengen. Siet Ioan. 17.19. ende hier na cap. 9.11. daer dit alsoo in’t breede wordt verklaert.

3

⁶ Want een yegelick Hooge-priester wort gestelt om gaven ende slacht-offeren te offeren: ^c waerom het noodsakelick was dat oock dese ⁷ wat hadde, dat hy soude offeren.

6 Dit woordeken want, geeft reden waerom hy in het voorgaende vers geseght heeft, dat Christus is een bedienaer van den waren Tabernakel sijns lichaems. Namel. om dat hy als een Hooge-Priester oock wat moeste hebben dat hy soude offeren.

c Ephes. 5.2.

7 N. hem selven, ofte sijn eygen lichaem, gelijck hier voor cap. 7.27. ende hier na cap. 9.14. wort uytgedruckt.

4

Want indien hy op aerden ware, ⁸ so en soude hy selfs geen priester zijn terwijle daer priesters zijn die ⁹ na de Wet gaven offeren:

8 N. om dat hy nu alles op aerden volbracht hadde, wat van hem, als Priester, op aerden moest geschieden. Derhalven soo soude hy uytgedient hebben: maer hy moest noch het overige deel van sijn Priester-ampt in den hemel in het ware Heylige der Heyligen volbrengen.

9 D. behoorlick ende wettelick. Ende is in dese woorden oock een reden begrepen waerom Christus nu geen Priester op aerden soude zijn, Namel. die wettelick ende volgens de ordinantie Godts het Priesterdom hier bedienen soude, om dat de Wet geen Priester en stelt dan uyt de stamme Levi, ende geen offeranden dan van Ceremoniale gaven, waer van Christus geen bedienaer en was ghestelt, maer een bedienaer van het gene hier door was afgebeelt, ghelijck het volgende vers oock mede-brenght.

5

^d Welcke het voorbeeldt ende de schaduwe ¹⁰ der hemelscher dingen dienen, gelijck Moses door Godtlicke aenspraecke vermaent was, ^e als hy den tabernakel volmaken soude. Want siet, seght hy dat ghy het alles maeckt na ¹¹ de afbeeldinge ¹² die u ¹³ op den bergh getoont is.

d Colos. 2.17. Hebr. 10.1.

10 D. der dingen die van Christo oock in den hemel moesten bedient ende volbracht worden, ende die ons tot den inganck in den hemel noodich zijn.

e Exod. 25.40. Act. 7.44.

11 Ofte, voorschrift, voordruck, patroon, exempel, daermen yet nae doet, ofte bouwt.

12 N. in een gesichte, ofte, op den berch, ofte veel eer in den geopenden Hemel, gelijck hier nae cap. 9.23. verklaert wordt, want Moses heeft op den berch zijnde dit voor-beelt in den hemel selve gesien.

13 Gr. in den berch. dat is, op den berch. Namel. Horeb.

6

^f Ende nu heeft ¹⁴ hy so veel uytnemender bedieninge gecregen, als hy oock ¹⁵ eenes beteren verbondts mddelaer is, ’t welck in ¹⁶ betere beloftenissen ¹⁷ bevesticht is.

f 2.Cor. 3.6.

14 N. de Heere Iesus Christus.

15 N. dan het Verbondt der Wet, ende der Ceremonien was.

16 N. die hier nae versen 10, 11, 12. worden uytgedruckt.

17 Gr. gewettelickt is.

7

Want indien dat eerste [verbondt] ¹⁸ onberispelick geweest ware, so en soude voor het tweede geen plaetse gesocht geweest zijn.

18 D. daer niet en hadde aen ontbroken, ofte, daermen niet meer in en hadde konnen vereysschen. Want dat volmaeckt is en heeft geen plaetse te geven aen yet anders van gelijcke gelegentheydt. Want de Wet Mosis, waer van de Ceremonien hier als een aenhangsel worden aengemerckt, was wel in haer selven volmaeckt, soo yemant die volmaecktelick hadde onderhouden, maer van wegen de onmacht der verdorvene natuere des menschen, die de Wet niet en konde wechnemen, en konde sy niemant tot de saligheydt brengen. Rom. 8.3. Galat. 3.21. Daerom heeft Godt dit nieuwe Verbondt door Christum, in de plaetse van het eerste, met den mensche willen maken, op dat het gebreck van het eerste hier door soude worden gebetert: van welck nieuw Verbondt de Ceremonien oock schaduwen ende voor beelden waren. Coloss. 2.17. gelijck in het volgende capit. sal worden aengewesen, ende van het welck de oude vaders oock de beloften wel hadden ontfangen. Galat. 3.17, etc. maer de volheydt van dien is ons door Christum geopenbaert, gelijck den Apostel in het vervolgh uyt Ierem. cap. 31. bewijst.

8

Want ¹⁹ [haer] ²⁰ berispende seght hy tot haer, ^g Siet ²¹ de dagen comen, spreeckt de Heere, ende ick sal ²² over het huys Israëls, ende over het huys Iuda, een nieuw ²³ verbondt ²⁴ oprechten,

19 N. de Israeliten: Ofte, het selve. N. Verbondt.

20 Ofte, het gebreck haer aenwijsende. Ofte, over haer klaegende. dat is, de swackheydt, die door hare verdorvenheydt, in het selve Verbondt was, aenwijsende ende daer over klagende.

g Ierem. 31. versen 31, 32, 33, 34.

21 N. ten tijden des Messie.

22 Hier onder worden oock alle uytverkorene uyt de Heydenen verstaen, gelijck doorgaens by de Propheten is te sien, die door het geloove desen olijf-boom souden worden ingelijft. Siet Rom. 11.17, 25, 26. Gal. 4.26, etc.

23 Ofte, Testament.

24 Gr. voleyndigen. Siet d’aenteeck. op vers 10.

9

Niet na het verbondt dat ick ²⁵ met hare Vaderen ghemaeckt hebbe ten dage als ick haer by de handt nam, om haer uyt Egyptenlandt te leyden: want sy en zijn in dat mijn verbondt niet gebleven, ende ick hebbe ²⁶ op haer niet geacht, seght de Heere.

25 N. door Mosem in de woestijne.

26 Ofte, ick en hebse niet geacht. By den Propheet staet, soude ick met haer in houwelick, ofte, als een heere, gebleven zijn? het welck eenen sin met dese woorden heeft. Doch de Apostel heeft de Griecksche oversettinge willen behouden, om dat in de sake geen verschil en was.

10

Want dit is het verbondt, dat ick met den huyse Israëls ²⁷ maken sal na die dagen, seght de Heere, ^h Ick sal mijne wetten ²⁸ in haer verstant geven, ende in hare herten sal ick die inschrijven: ⁱ ende ick sal haer tot een Godt zijn, ende sy sullen my tot een volck zijn.

27 D. ten vollen openbaren ende door de geheele wereldt verbreyden. Want de belofte van dit Verbondt en was door de Wet Mosis niet te niete gedaen. Gal. 3.17. maer is eerst door Christum vervult, ten vollen geopenbaert, ende in sijne volkomenheydt opgericht.

h Ierem. 31.33.

28 D. niet alleen in steenen tafelen ofte pargementen. Siet 2.Cor. 3.3, etc.

i Zach. 8.8.

11

^k Ende sy en sullen ²⁹ niet leeren een yegelick sijnen naesten, ende een yegelick sijnen broeder, seggende, Kent den Heere: want sy sullen my ³⁰ alle kennen van den cleynen onder haer tot den grooten onder haer:

k Ioan. 6.45, 56. 1.Ioan. 2.27.

29 N. met woorden ofte met schriften alleen, ghelijck in het Verbondt der Wet geschiedde, maer sy sullen voornemelick van Godt (Namel. door sijnen geest) geleert zijn, ghelijck Christus spreeckt, Ioan. 6. versen 45, 65. die nochtans met sijnen eygenen mont haer oock het Euangelium predickte, ende tot de kennisse Godts vermaende. Dit en wordt dan niet volkomelick ofte gantschelick ontkent, maer by vergelijckinge van de maniere van onderwijsinge die in ’t Oude Testament geschiedde, gelijck sulcke wijsen van spreken meermael voorkomen. Siet exemplen daer van Ioan. 5. versen 30, 45. 1.Thess. 4.9.

30 Namel. die het van Godt sullen geleert hebben, gelijck Christus getuyght in de voorgemelde plaetse Ioan. 6.45. Want dat hier alleen gesproken wordt van de salighmakende kennisse, ende van het waerachtigh geloove, blijckt uyt het volgende vers, dewijle de sonden in het nieuw Verbondt niemant en worden vergeven dan door het waerachtigh geloove. Rom. 3.30. Sommige nemen dit van den stant des toekomenden levens, daer geen uytwendige onderwijsinge meer van noode en sal wesen, wanneer wy hem sullen sien van aengesichte tot aengesichte. 1.Corinth. 13.12. 1.Ioan. 3.2. Doch uyt het geheel ooghmerck des Apostels blijckt dat dese beloften alle uytverkorene geloovige des Nieuwen Testaments oock in dit leven aengaen.

12

Want ick sal hare ongerechticheden genadich zijn, ende hare sonden ende hare overtredingen en sal ick ³¹ geensins meer gedencken.

31 N. om die te straffen. Soo en behoudt dan Godt in het nieuwe Verbondt geen straffe meer, wanneer hy de sonde eens heeft vergeven, gelijck eenige drijven. Hoe wel hy de sijne noch somwijlen uyt vaderlicke liefde kastijdt tot haren besten. Siet. Hebr. 12. versen 6, 7.

13

³² Als hy seght, Een nieuw [verbondt], so heeft hy het eerste ³³ oudt gemaeckt: dat nu oudt gemaeckt is ende veroudet, is na by ³⁴ de verdwijninge.

32 Dus verre zijn verhaelt de woorden des Propheets: nu spreeckt wederom den Apostel. Gr. in het seggen.

33 Ofte, doen verouden, dat is, verklaert oudt te zijn.

34 D. wech-neminge, alsoo dat het uyt het midden is geweert, ende niet meer gebruyckt en wordt.