Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het ij. Capittel.

1 Paulus gaet voort in ’t verklaren van sijne oprechticheyt ende stantvasticheyt in het voortplanten des Euangeliums onder haer. 6 geen menschen eere noch voordeel by haer soeckende, hoewel hy haer als een Apostel Christi, wel lastigh hadde connen zijn. 10 Stelt haer voor oogen hoe vriendelijck ende heylichlijck hy met haer heeft gehandelt, om haer te bewegen tot eenen wandel den Euangelio weerdigh. 13 ende hoe sy sijn woort als Godts, ende niet als eens menschen woort hebben aengenomen. 14 ende navolgers zijn geworden der Gemeynten in Iudea, die oock van de hardtneckige Ioden, hare lants-luyden vervolght zijn. 15 welcke Ioden, na dat sy Christum gedoodt hebben, hare sonden vervullen, ende op welcke de toorne Godts tot den eynde is gecomen. 17 Betuyght daer na sijne groote begeerte om haer weder te sien. 19 dewijle sy sijnen roem ende heerlickheyt zijn in de toecomste Christi.

1

^a WAnt ghy weet selve, broeders, onsen ¹ inganck tot u, dat die niet ² ydel en is geweest:

a 1.Thes. 1.5, 9.

1 D. eerste komste tot u om het Euangelium onder u te prediken. Siet Act. 17.14.

2 D. sonder kracht ofte vrucht.

2

Maer hoewel wy te voren geleden hadden, ende oock ons smaetheyt aengedaen was, gelijck ghy weet, ^{b 3} te Philippis, so hebben wy [nochtans] vrymoedicheyt gebruyckt ⁴ in onsen Godt om het Euangelium Godts ^c tot u te spreken ⁵ in veel strijdts.

b Actor. 16.22.

3 Oock een voornemen stadt in Macedonien, gelijck Act. 16.12. verklaert is. wat Paulus nu daer gedaen ende geleden heeft, siet oock aldaer.

4 D. door de hulpe ende bystant onses Godts.

c Actor. 17.2.

5 N. die ons so van de hardtneckige Ioden, als van de onwetende Heydenen aengedaen wiert.

3

Want ⁶ onse vermaninge en is niet geweest ⁷ uyt verleydinge, noch ⁸ uyt onreynicheyt, ⁹ noch met bedrogh:

6 N. om u tot de gehoorsaemheydt des Euangeliums Christi te brengen.

7 N. gelijck der soodaniger was die de Wet met het Euangelium vermengden, om den haet der Ioden te ontgaen. Siet. 2.Corint. 11.13, etc. Galat. 5.11. ende elders meer.

8 Namel. ghelijck der sulcker was die de Heydenen in hare wel-lusten toe gaven ende pluymstreken. Siet. 2.Petr. 2.13. ende Iud. vers 10, etc.

9 Namel. om van haer eere, ofte gelt, ofte andere wereldtsche voordeelen behendelick te trecken, gelijck 2.Corinth. 11.20. van sommige wordt betuyght, ende hier nae versen 5, 6. wordt verklaert.

4

Maer gelijck wy van Godt ¹⁰ beproeft zijn geweest, dat ons het Euangelium soude ¹¹ toe betrouwt worden, also spreken wy, ^d niet als menschen behagende, maer Gode die onse ¹² herten beproeft.

10 D. bequaem gekeurt, ofte geacht zijn, dat is, proefbaer ofte bequaem gemaeckt zijn. Siet Actor. 9.15. 2.Corinth. 3. versen 5, 6. Galat. 1. versen 15, 16, etc.

11 D. bevolen, ofte by ons in bewaringe geleght worden, om het selve nae Godts wille aen andere uyt te deelen. Siet 1.Corinth. 4. versen 1, 2. 2.Corinth. 5.19. 1.Timoth. 1.11.

d Galat. 1.10.

12 Het woort beproeven wort hier een weynigh anders genomen als hier voren. N. voor ondersoecken ofte kennen, gelijck de oprechtigheydt des gouts door vyer beproeft ende gekeurt wort.

5

Want wy en hebben noyt met ¹³ pluymstrijckende woorden omgegaen, gelijck ghy weet, noch met [eenigh] ¹⁴ bedecksel van giericheyt: ^e Godt is getuyge.

13 Gr. in reden van pluymstrijckinge. Namel. gelijck de bedriegers plegen, om de herten der menschen aen haer te trecken, niets leerende dan dat sy weten haer aengenaem te zijn.

14 D. om uyt gierigheyt, onder eenigen anderen schijn ofte decksel, yet van u te begeeren.

e Rom. 1.9. ende 9.1. 2.Cor. 1.23. ende 11.31. Gal. 1.20. Philip. 1.8. 1.Timot. 5.21. 2.Tim. 4.1.

6

Noch soekende eere uyt menschen, noch van u, noch van andere: ^f hoewel wy u ¹⁵ tot last konden zijn als Christi Apostelen:

f 1.Cor. 9.3. 2.Thess. 3.9.

15 Dit nemen sommige voor de autoriteyt ende groot aensien, die hy onder haer niet en heeft willen gebruycken, maer veel meer vriendelickheyt ende nedricheydt, als tegen teere ende gehoorsame kinderen, gelijck de volgende woorden mede brengen. Siet oock 1.Cor. 4.21. Andere nemen ’t voor de lastigheyt van onderhoudt, ende andere onkosten, die voor den Apostel ende sijn gevolgh van noode waren, ghelijck hy hier oock uytdruckelick van spreeckt vers 9.

7

Maer wy zijn ¹⁶ vriendelick geweest in’t midden van u, gelijck als een voedster hare kinderen coestert:

16 Ofte, sachtmoedigh, goedertieren.

8

Alsoo wy, ¹⁷ tot u zeer genegen zijnde, hebben u geerne willen mede-deelen niet alleen het Euangelium Godts, maer oock ¹⁸ onse eygene zielen, daerom dat ghy ons ¹⁹ lief geworden waert.

17 Gr. u seer begeerende.

18 D. ons’ leven: niet dat het Euangelium niet meerder en is dan het leven, maer om dat het noch swaerder is, ende van meerder toegenegenheyt, het leven voor yemandt te stellen, dan het Euangelium mede te deelen.

19 Namel. van weghen uwen yver in het aen-nemen des Euangeliums, ende uwe geduldicheyt in het lijden voor het selve.

9

^g Want ghy gedenckt, broeders, onsen arbeydt ende moeyte: want nacht ende dagh ²⁰ werckende, op dat wy niemant onder u en souden lastigh zijn, hebben wy het Euangelium Godts onder u gepredickt.

g Actor. 18.3. ende 20.34. 1.Corinth. 4.12. 2.Corinth. 11.9. ende 12.13. 2.Thes. 3.8.

20 N. met onse handen in het tente-maken, om my ende de mijne sonder uwen kost te onderhouden. Actor. 18.3. waer van siet de oorsake, 2.Corinth. 11.12.

10

Ghy zijt getuygen, ende Godt, hoe heylichlick, ende rechtveerdelick, ende onberispelick wy u, die geloovet, ²¹ geweest zijn.

21 Dat is, ons onder u gedraghen hebben..

11

Gelijck ghy weet hoe wy een yegelick van u, als een vader sijne kinderen, vermaenden ende vertroosteden,

12

Ende betuyghden ^h dat ghy soudt wandelen ²² weerdichlick Gode, die u roept tot sijn Coninckrijck ende heerlickheyt.

h Genes. 17.1. 1.Corinth. 7.20. Ephes. 4.1. Phil. 1.27. Colos. 1.10.

22 D. gelijck ’t betaemt den genen die Godt kennen, gehoorsaem zijn, ende sijnen name belijden.

13

Daerom dancken wy oock Godt sonder ophouden, dat als ghy het woort ²³ der predikinge Godts van ons ²⁴ ontfangen hebt, ghy dat²⁵ aengenomen hebt, niet [als] der menschen woort, maer (gelijck het waerlick is) [als] Godts woort, ²⁶ dat oock werckt in u die geloovet.

23 Gr. des gehoors. D. dat ghy hebt hooren prediken, ende Godt door sijne Dienaren ons laet hooren. Een Hebr. wijse van spreken. Siet Iesai. 53.1. Rom. 10. versen 16, 17.

24 N. met de uytwendige ooren.

25 N. met der herten ende geloove, gelijck Actor. 16.14.

26 Ofte, die, Nam. Godt, oock werckt. Namel. de versekertheydt van de vergevinge uwer sonden, den vrymoedigen toeganck tot Godt door den Heyligen Geest, liefde tot Godt ende uwen naesten, hope der saligheydt, lijdtsaemheydt, ende diergelijcke deughden.

14

Want ghy, broeders, zijt navolgers geworden der Gemeynten Godts, die in Iudea zijn, ²⁷ in Christo Iesu: dewijle oock ghy het selve geleden hebt van uwe ^{28 i} eygene mede-burgers, gelijck als sy van de Ioden:

27 Hier mede onderscheyt hy de ware Gemeynte der Ioden van de andere Synagogen onder de Ioden, die haer oock voor Godts volck hielden, hoe wel sy de andere hare broederen, die Christum beleden, vervolghden. Siet Actor. 12.1. Hebr. 10.32, etc.

28 Namel. die van de Ioden daer toe opgemaeckt waren. Siet daer van Actor. 17.5. Het Griecx woordt beteeckent eyghentlick de gene die van een stamme, volck, ofte gilde zijn.

i Actor. 17. versen 5, 13.

15

^k Welcke oock ²⁹ gedoodt hebben den Heere Iesum, ^l ende hare ³⁰ eygene Propheten: ende ons hebben ³¹ vervolght, ende Gode niet en behagen, ende ³² alle menschen tegen zijn:

k Actor. 7.52.

29 D. ter doodt vervolght hebben, ende niet gerust voor dat sy hem door de handen der ongeloovige hebben aen het cruyce doen ombrengen. Siet Actor. 2. vers 23.

l Matth. 23.37. Luc. 13.34.

30 D. die uyt haer eygen volck tot haer bysonderlick van Godt waren gesonden.

31 Het Griecx woordt beteeckent yemandt alsoo vervolghen, dat hy door de vervolginge verjaeght ende uyt-geworpen wordt.

32 Namel. die hare salicheydt in Christo soecken.

16

^m Ende verhinderen ons ³³ te spreken tot de Heydenen, dat sy saligh mochten worden, op dat sy ³⁴ alle tijdt hare sonden ³⁵ vervullen souden. Ende ³⁶ de toorn is over haer gecomen ³⁷ tot den eynde.

m Actor. 17.13.

33 Namel. het Euangelium Christi, het welck alleen eene kracht Godts ter salicheyt is. Rom. 1.16.

34 D. gelijck voor desen aen Christum, ende sijne Propheten, oock nu aen sijne Apostelen, ende andere uytgesondene. Siet Actor. 7. versen 51, 52.

35 De menschen worden geseght hare sonden, ofte de mate harer sonden te vervullen, wanneer haer voor eenen tijdt, door Godts lanckmoedigheydt, het voort gaen in de sonden niet en wordt verhindert, tot dat sy op het hooghste zijn gekomen, ende Godt die alsdan met sware straffen te huys soeckt. Siet Genes. 15.16. Matth. 23.32, etc.

36 Namel. Godts, die haer rechtveerdelick in hare sonden van wegen harer ondanckbaerheydt verhart. Rom. 9. versen 18, 22. 2.Thess. 2.versen 11, 12.

37 Ofte, ten uytersten. Dit wordt van sommige verstaen van de swaerheyt der straffe, ofte des toorns Godts, die Godt soodanige menschen hier ende naemaels pleeght over den hals te senden: van andere, wel soo bequamelick, van de geduerigheydt deser straffe, ofte des toorns Godts, welcke dit hardtneckigh geslachte der Ioden is overgekomen korts nae dien tijdt, wanneer Godt haer met het meerderen deel der andere uyt alle gewesten te Ierusalem vergadert door de Romeynen exemplaerlick heeft gestraft, ende alsoo uytgeroeyt, dat sy noch geen volck meer en zijn, maer verstroyt blijven onder alle volcken, ende in het gemeyn verhardt zijn in hare ongeloovigheydt: het welck de prophetie Danielis cap. 9.26, etc. ende de woorden Christi Matth. 23.38. Siet uw’ huys wordt woest gelaten. oock schijnen te bevestigen, gelijck oock Matth. 24.15, etc. Luc. 21.20, etc. Eenige nemen dit woort eynde, voor het eynde der werelt, also dat de toorne Godts van dit volck nimmermeer en soude ophouden: doch dit strijdt teghen de belofte ende voorsegginge des Apostels Pauli Rom. 11.25, etc. mitsgaders 2.Corinth. 3.versen 15, 16. ende andere plaetsen, alwaer van de toekomende bekeeringhe van het volck der Ioden tot Christum wordt gepropheteert.

17

Maer wy, broeders, ³⁸ van u ³⁹ berooft geweest zijnde ⁴⁰ voor een cleyne wijle tijdts, ⁴¹ na het aengesicht, niet na het herte, hebben ons te overvloediger beneersticht om uwe aengesicht ⁴² te sien ⁴³ met groote begeerte.

38 Dat is, van uwe tegenwoordigheydt.

39 Het Griecx woordt beteeckent eygentlick sulck een afscheydinge, gelijck een vader van sijne kinderen gescheyden zijnde, haer als Weesen alleen laet.

40 Ofte, op een uyre tijdts. Want Paulus heeft haestelick door der Ioden vervolginge van haer moeten scheyden. Siet Actor. 17.10.

41 D. nae de lichamelicke tegenwoordigheydt.

42 D. wederom te sien, ofte tot u te komen.

43 Gr. in vele begeerten.

18

ⁿ Daerom hebben wy willen tot u

n Rom. 1.13. ende 15.22.

[fol. 119v]

comen, (immers ick Paulus) ⁴⁴ eenmael ende andermael, maer de Satanas ⁴⁵ heeft ons belet:

44 D. meermael, gelijck Phil. 4.16.

45 N. door andere vervolginghen ende verhinderingen, ofte door nieuwe moeyten die hy in andere Gemeynten heeft verweckt, die onse tegenwoordigheyt vereyschten.

19

^o Want welcke is ⁴⁶ onse hope, ofte blijdschap, ofte ⁴⁷ croone des roems? ⁴⁸ En zijt ghy die oock niet voor onsen Heere Iesu Christo in sijne toecomste?

o 2.Corinth. 1.14. Philip. 2.16. ende 4.1.

46 D. stoffe ofte oorsake van hope ende blijdschap.

47 D. heerlicke roem, gelijck het volgende vers verklaert.

48 Namel. beneffens andere Gemeynten door my tot Christum bekeert, waer over ick in Christo mach roemen, ende my de eeuwige roem, blijdschap, ende heerlickheydt van Godt uyt genade sal worden vergolden. Siet 2.Timoth. 4.7.

20

Want ghy zijt onse heerlickheyt ende blijdschap.