Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het iij. Capittel.

1 De tijt wanneer Ioannes de Dooper sijn ampt heeft aengevangen. 3 Den inhoudt van sijne Predicatie. 7 Sijne vermaninge tot bekeeringe aen de gene die quamen om van hem gedoopt te worden. 10 Sijne antwoorde op de vrage der schare. 12 der Tollenaren. 14 ende der Krijghs-lieden wat een yegelick moeste doen. 15 Sijne getuygenisse van Christo, ende van sijnen Doop. 19 Sijne gevanckenisse. 21 Christus wort van Ioanne gedoopt. 23 ende sijn geslacht-register wort verhaelt tot Adam toe.

1

ENde in het vijftiende jaer der regeringe des Keysers ¹ Tiberij, als ² Pontius Pilatus Stadthouder was over Iudea, ende Herodes ³ een Vier-Vorst over Galilea, ende Philippus sijn broeder een Vier-Vorst over Iturea ende over het lant Trachonitis, ende Lysanias een Vier-Vorst over Abilene.

1 Dese was de derde Keyser in het Roomsche rijck, die na Augustus in het Rijck is gevolght, onder wiens regeringe Christus oock gestorven is.

2 Na dat Archelaus de oudste sone van Herodes de groote, die over Iudea regeerde, Matth. 2.22. om sijn quaet regiment van de Romeynen gebannen was, hebben de Romeynsche Keysers 't selve lant voortaen door hare Stadthouders laten regeren, onder welcke dese Pilatus de vijfde geweest is. Het overige van het lant Canaan wiert by de andere Sonen van Herodes geregeert.

3 Van dese Vier-Vorsten, siet d'aenteeck. op Matth. 14.1. in welcker landen, die hier genoemt worden, Christus veel gepredickt heeft, gelijck oock in Abilene, 't welck in Decapoli lach. Matth. 4.25. Marc. 5.20.

2

Onder de ^a Hoogepriesters ⁴ Anna ende Cajapha, geschiedde het woort Godts tot Ioannem den sone Zacharie, ⁵ in de woestijne.

a Actor. 4.6.

4 Annas was de schoon-vader van Cajaphas, Ioan. 18.13. ende sy worden hier als twee Hooge-priesters gestelt, ofte om dat de Hooge-priesters altijt eenen stadthouder hadden, die als'se onreyn ofte sieck waren, hare plaetse bewaerde. Siet Num. 3.32. 1.Reg. 4.4. ende 2.Reg. 23.4. ende 25.18. Ofte om datse doen ter tijdt, d'eene het een jaer ende de andere het ander jaer het Hooge-priester-ampt bedienden. siet Ioa. 11. versen 49, 51. ende Actor. 4.6. alsoo de successie van de rechte Hooge-priesters van Aaron afkomstich in verloop was gekomen, ende dat ampt nu eene weldaet, ofte gifte der Romeynen was geworden.

5 Van dese woestijne siet Matth. 3.1.

3

^b Ende hy quam in alle het omliggende landt des Iordaens, predikende den Doop der bekeeringe tot vergevinge der sonden.

b Matth. 3.1. Marc. 1.4.

4

Gelijck geschreven is in het boeck der woorden ^c Esaie des Propheten, seg-

c Iesa. 40.3. Matth. 3.3. Marc. 1.3. Ioan. 1.23.

[fol. 29v]

gende, ⁶ De stemme des roependen in de woestijne, Bereydt den wech des Heeren, maeckt sijne paden recht.

6 Van dese stemme ende prophetie siet d'aent. op Matth. 3.3. ende Ies. 40.3.

5

Alle dal sal gevult worden, ende alle bergh ende heuvel sal vernedert worden, ende de kromme [wegen] sullen tot eenen rechten [wegh] worden, ende de on-effene tot effene wegen.

6

^d Ende ⁷ alle vleesch sal ⁸ de salicheyt Godts sien.

d Psal. 98.2. Ies. 52.10.

7 D. Allerley soorten van menschen. Siet Ioel 2.28. Actor. 2.17.

8 Siet c. 2.30.

7

Hy seyde dan tot de scharen, die uytquamen om van hem gedoopt te worden, ^e Ghy ⁹ adderen gebroetsels, wie heeft u aengewesen te vlieden van den toekomenden toorn?

e Matth. 3.7. ende 23.33.

9 Dese zijn een soorte van slangen, die seer fenijnigh zijn. Siet Actor. 28.3, 6.

8

Brengt dan vruchten voort der bekeeringe ¹⁰ weerdich: ende en begint niet te seggen ¹¹ by u selven, ^f Wy hebben Abraham tot eenen vader. Want ick segge u, dat Godt selfs uyt dese steenen Abrahams kinderen kan verwecken.

10 Ofte, betamelijck, ende met de ware bekeeringe over-een-komende.

11 Gr. in u selven.

f Matth. 3.9. Ioan. 8.39. Actor. 13.26.

9

^g Ende ¹² de byle light oock alreede aen de wortel der boomen: alle boom dan, die geen goede vrucht voort en brenght, wort uytgehouwen, ende in het vyer geworpen.

g Matth. 3.10. ende 7.19.

12 D. de straffe Godts is bereydt ende nakende, voor de gene die de predicatie des Euangeliums hoorende geen vruchten voort en brengen.

10

Ende de scharen vraeghden hem, ^h seggende, ¹³ Wat sullen wy dan doen?

h Actor. 2.37.

13 N. om dese straffe te ontgaen ende saligh te worden.

11

Ende hy antwoordende seyde tot haer, ⁱ Die twee rocken heeft ¹⁴ deyle hem mede, die geen en heeft: ende die spijse heeft, doe desgelijcks.

i Iac. 2.13, 15. 1.Ioan. 3.17.

14 D. betoone also de liefde tot sijnen armen even naesten, dat eer hy hem gebreck soude laten lijden, hy liever hem een van sijne rocken ende een deel van sijne noodige spijse geve.

12

Ende daer quamen oock tollenaers om gedoopt te worden, ende seyden tot hem, Meester wat sullen wy doen?

13

Ende hy seyde tot haer, En eyscht niet meer, dan 't gene u ¹⁵ geset is.

15 N. van de hooge Overheyt.

14

Ende hem vraeghden oock de krijghs-lieden, seggende, Ende wy, wat sullen wy doen? Ende hy seyde tot haer, En ¹⁶ doet niemant overlast, noch en ¹⁷ ontvremt niemandt het sijne met bedroch, ende laet u vergenoegen met bedroch, ende laet u vergenoegen met uwe besoldingen.

16 Het Gr. woort beteeckent yemandt herwaerts ende derwaerts slingeren ofte schudden: alsoo dat hier allerley strooperie, moetwille, ende onbillick gewelt den krijghslieden verboden wort.

17 Het Gr. woort beteeckent wel yemandt valschelijck beschuldigen, maer Lucas gebruyckt dit woort in sulcken sin als het hier overgeset is, gelijck blijckt Luc. 19.8.

15

Ende als het volck ¹⁸ verwachtede, ende alle in hare herten overleyden van Ioanne, of hy niet mogelick de Christus en ware,

18 Ofte, in verwachtinge stondt, namelijck, van de komste des Messie.

16

Soo antwoordde Ioannes aen allen, seggende, ^k Ick doope u wel met water: maer hy komt die stercker is dan ick, wien ick niet weerdich en ben den riem van sijne schoenen te ontbinden: ^l Dese sal u doopen ¹⁹ met den heyligen Geest ende met ²⁰ vyer.

k Matth. 3.11. Marc. 1.8. Ioan. 1.26. Actor. 1.5. ende 11.16. ende 19.4.

l Ies. 44.3. Ioel 2.28. Actor. 2.4. ende 11.15.

19 Gr. in.

20 Siet Matt. 3. vers 11.

17

^m Wiens ²¹ wan in sijne handt is, ende hy sal sijnen dorsch-vloer doorsuyveren, ende de terwe sal hy in sijne ²² schuere t'samen brengen, maer het caf sal hy met onuytblusschelick vyer verbranden.

m Matth. 3.12.

21 Ofte, worpschuppe. Siet Matt. 3. vers 12.

22 Ofte, koren-solder.

18

Hy dan oock noch vele andere dingen vermanende, verkondighde den volcke het Euangelium.

19

ⁿ Maer als ²³ Herodes de Vier-Vorst van hem bestraft wiert, om Herodias Philippi sijns broeders wijfs wille, ende over alle boose [stucken], die Herodes dede,

n Matth. 14.3. Marc. 6.18.

23 Siet van dese historie breeder, Mat. 14.3.

20

Soo heeft hy oock dit noch boven alles daer toegedaen, dat hy Ioannem in de gevangenisse gesloten heeft.

21

^o Ende het geschiedde, doe alle het volck gedoopt wiert, ende Iesus [oock] gedoopt was, ende badt, dat den hemel geopent wiert:

o Matth. 3.13. Marc. 1.9. Ioan. 1.32.

22

Ende dat ²⁴ de heylige Geest op hem nederdaelde in lichamelicke gedaente gelijck een duyve: ende datter een stemme geschiedde uyt den hemel, seggende, ^p Ghy zijt mijn geliefde Sone, in u hebbe ick mijn welbehagen.

24 Siet hier van Matth. 3.16.

p Iesa. 42.1. Matth. 17.5. Marc. 9.7. Luc. 9.35. Col. 1.13. 2.Petr. 1.17.

23

Ende hy Iesus begon ontrent ²⁵ dertich jaren [oudt] te wesen, zijnde (also men meynde) ^q de sone Iosephs, ²⁶ des [soons] Heli,

25 Desen ouderdom moesten de priesters hebben, eer sy haer ampt ten vollen mochten bedienen. Num. 4.3. 1.Chro. 23.3.

q Matth. 13.55. Ioan. 6.42.

26 Ioseph wort Matt. 1.16. gesegt van Iacob gewonnen ofte geboren te zijn, maer wort hier genaemt een sone van Heli, om dat, gelijck vele meynen, hy Mariam, die een dochter van Heli was, getrouwt hadde: gelijck Ruth een dochter van Naëmi genaemt wort, om datse den sone van Naëmi gehadt hadde, Ruth 1.11.

24

Des [soons] Matthat, des [soons] Levi, des [soons] Melchi, des [soons] Ianna, des [soons] Iosephs,

25

Des [soons] Matthathia, des [soons] Amos, des [soons] Naum, des [soons] Esli, des [soons] Naggai,

26

Des [soons] Maath, des [soons] Matthathia, des [soons] Semei, des [soons] Iosephs, des [soons] Iuda.

27

Des [soons] Ioanna, des [soons] Rhesa, des [soons] ²⁷ Zorobabel, des [soons] Salathiel, des [soons] Neri.

27 Sommige meynen dat dese Zorobabel ende Salathiel de selve zijn die Mattheus cap. 1. vers 12. verhaelt, houdende dat het geslachte Salomons in Iechonia soude uyt-gestorven zijn, uyt Ierem. 22.30. Doch andere meynen dat dese plaetseIeremie alsoo kan verstaen worden, dat hy geseght wort sonder kinderen te zijn die als Coningen op sijnen throon souden sitten, overmits de Conincklicke weerdicheyt in Iechonia is ge-eyndight: ende meynen dat uyt 1.Chro. 3.17. blijckt, dat Iechonias eygene kinderen gehadt heeft: ende dat derhalven waerschijnelick zy, dat dese Zorobabel ende Salathiël uyt de linie Nathans andere persoonen zijn geweest, dan die van welcke Mattheus spreeckt: gelijck in verscheyden geslachten die van een stamme afkomstich zijn dickmael gebeurt dat eenerley namen den nakomelingen gegeven worden, waer van hier in dit selve capittel versen 24, 29. een exempel is, alwaer de namen van Mattha ofte Mattath ende Levi tweemael aen malkandren in verscheyden persoonen gevonden worden.

28

Des [soons] Melchi, des [soons] Addi, des [soons] Cosam, des [soons] Elmodam, des [soons] Er,

29

Des [soons] Iose, des [soons] Eliezer, des [soons] Iorim, des [soons] Matthat, des [soons] Levi,

30

Des [soons] Symeon, des [soons] Iuda, des [soons] Iosephs, des [soons] Ionan, des [soons] Eliakim,

31

Des [soons] Melea, des [soons] Mainan, des [soons] Matthatha, des [soons] ²⁸ Nathan, des [soons] Davids,

28 Mattheus verhaelt het geslacht-register van David door Salomon op Ioseph den man Marie, maer Lucas verhaelt hier het geslacht-register van David door Nathan, die een broeder Salomons, ende een ander sone Davids was, mede uyt Bathsabea, 2.Sam. 5.14. 1.Chron. 3.5. ende 14.4. tot op Heli den Vader Marie, wiens sone Ioseph genaemt wort vers 23. om dat hy sijne dochter getrouwt hadde. So en ist dan niet vremdt, dat alhier andere namen van David tot op Ioseph worden gevonden als by Mattheus, om datse verscheyden linien beschrijven. Als oock dat Mattheus minder persoonen verhaelt als Lucas, overmits hy verscheydene uytlaet, om hem selven binnen 't getal van veerthien te besluyten. Siet de aenteeck. op Matth. 1.17.

32

Des [soons] Iesse, des [soons] Obed, des [soons] Booz, des [soons] Salmon, des [soons] Naasson,

33

Des [soons] Aminadab, des [soons] Aram, des [soons] Esrom, des [soons] Phares, des [soons] Iuda,

34

Des [soons] Iacobs, des [soons] Isaacs, des [soons] Abrahams, des [soons] ^r Thara, des [soons] Nachor,

r Gen. 11.10. etc.

35

Des [soons] Saruch, des [soons] Ragau, des [soons] Phaleck, des [soons] Heber, des [soons] Sala,

36

Des [soons] ²⁹ Cainan, des [soons] Arphaxad, des [soons] Sem, des [soons] Noë, des [soons] Lamech,

29 Dese name wort niet gevonden in't geslacht-register by Mosem verhaelt Genes. 10.24. ende 11.12. noch oock 1.Chron. 1.24. maer wort gevonden inde Griecksche oversettinge, die onder de Ioden doen ter tijdt gebruycklick was: waerom sommige meenen dat dit oock wel over een komt met 'tgene Moses verhaelt, om dat Arpharad Sala soude hebben gegenereert door sijnen sone Caman: gelijck men diergelijcke oock kan sien 1.Chron. 2.50. ende 4.1.

37

Des [soons] Mathusala, des [soons] Enoch, des [soons] Iared, des [soons] Malaleël, des [soons] Cainan,

38

Des [soons] Enos, des [soons] Seth, des [soons] ^s Adams, ³⁰ des [soons] Godts.

s Gen. 5.3.

30 Adam wort hier een sone Godts genaemt, om dat hy niet en is voortgekomen van andere menschen, maer van Godt selve na sijn evenbeelt geschapen, gelijck oock de Engelen daerom sonen Godts genaemt worden, Iob 1.6. ende 38.7.