Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)
(2008)–Anoniem Statenbijbel–
Auteursrechtelijk beschermd
[Folio *1r]
| |
[Titelpagina Nieuwe Testament]HET NIEUWE | |
[Folio *1v]
| |
Privilegie.DE Staten Generael der Vereenighde Nederlanden, hebben ge-octroyeert ende geconsenteert, gelijck sy octroyeren ende consenteren mits desen, de Weduwe ende Erfgenamen van wijlen Hillebrant Iacobsz van Wouw, haer Hoogh: Moog: ordinaris Druckers, dat sy-luyden voor den tijdt van vijfthien achter-een-volgende Jaren, alleen sullen moghen drucken, doen drucken, uyt-geven, doen uyt-geven, verkoopen, ende doen verkoopen, den Bijbel die nae ordre des laetsten Synodi Nationalis, ende door last van haer Hoogh: Moog: is ghedaen over-setten, te weten, met de Annotatien in het langhe, als mede met de verkorte Annotatien ende Parellela loca, ofte de over-een-stemmende Schriftuer-plaetsen, ende dat in allerley Formaten ende Talen, sulcks haer sal bequaemst ende best-geraden duncken. Sullende de selve vijfthien jaren beginnen te loopen naer het uyt-geven van den eersten Druck, ende eerder niet. Verbieden daeromme haer Hoogh: Moog: wel scherpelijck alle Boeck-druckers, Boeck-verkoopers, hunne Werck-lieden, ende allen anderen in-gesetenen van dese Vereenichde Nederlanden, van wat staet, qualiteyt ofte conditie die souden mogen wesen, den voorsz Bybel, het Nieuwe Testament, met, ofte sonder uytlegginge, eenige Extracten uyt deselve, als Psalmen, Spreucken Salomonis, Euangelien, ofte yetwes watter oock soude mogen wesen, in ’t gheheel ofte deele, in ’t groote ofte kleyne formaten: selfs nae te drucken, door Druckers Gasten, Knechten ofte andere persoonen, wie die oock souden mogen zijn, ofte hoe gequalificeert, te doen nae-drucken, mitsgaders elders buyten dese Geunieerde Provincien nae-gedruckt, binnen deselve Provintien te brengen, distribueren, ruylen, koopen, verkoopen, ofte doen verkoopen. Ende sullen oock in geene Synoden, Classen, ofte andere vergaderinge van Predicanten, ofte Kercken-Raden, ofte op de Predick-stoelen eenige andere, als dese Nieuw-Overgesette, ende by de voorsz Weduwe ende Erfgenamen gedruckt, gedaen drucken, ofte op haren naem uytgegeven Bybels: Die noch tot meerder seeckerheyt ende evitatie van alle suppositie met een gewoonlijck teecken sullen worden geteeckent, gebruyckt mogen worden. Op pene dat soo yemant, ’t zy Boeck-druckers, Boeck-verkoopers, hunne arbeyders, Druckers-knechten, ofte eenige andere ingesetene van de Vereenichde Nederlanden, bevonden worden contrarie deses te doen, ofte ghedaen te hebben, den, ofte deselve, ’t zy Meester, Arbeyder, Druckers-knecht, ofte ander ingeseten daer toe eenigen dienst, hulpe ofte contributie, ’t zy oock onder hoedanigen pretext sy sulcx souden mogen hebben gedaen: ende elcks van hem, mitsgaders alle persoonen, by welcke alsulcke na-gedruckte, ofte van buyten in-gebrachte Exemplaren gevonden souden mogen worden, sal, ofte sullen verbeuren de somme van twee duysent ponden, te veertich grooten ’t pondt, ende daer beneffens alle de nae-gedruckte, ofte van buyten in-gebrachte exemplaren, ’t zy van ’t Oude ofte Nieuwe Testament, ofte eenich Extract uyt de selve. Te appliceren een derde-part ten behoeve van den Officier, een derde-part ten behoeve van den armen, ende een derde-part ten behoeve vande voorsz Weduwe ende Erfgenamen. Ende voor soo veel belanght de Druckers-knechts, Arbeyders, ofte andere, aen dewelcke de voorsz peyne niet soude konnen werden verhaelt, dat deselve daer over arbitralick aen den lijve gestraft oft uytten lande, nae exigentie van de sake, sullen werden ghebannen. Gegeven in den Hage, onder onsen cachette, paraphure ende de signature van onsen Griffier, op den xj. Decembris xvjc, twee-ende-dertich. Was geparaphreert, Nicolaes vander Bouchorst, vt. Onder stont, Ter Ordonnantie van de selve. Geteyckent Cornelis Musch. | |
Acte van Authorisatie.DE Staten Generael der Vereenichde Nederlanden, allen den genen die desen sullen sien ofte hooren lesen, Saluyt, Doen te weten: Alsoo het Octroy by ons den xj. December, in den jare 1632. geconsenteert aen de Weduwe ende Erfgenamen van Hillebrant Iacobsz van Wouw, onse ordinaris Druckers tottet privative drucken, uyt-geven, ende verkoopen van den Nieuwen getranslateerden Bybel ende Nieuwe Testamenten, die nae ordre des laetsten Synodi Nationalis, door onsen last is gedaen Oversetten, expresselick dicteert, dat de voorsz Bybels ende Testamenten (onder anderen tot meerder sekerheyt ende evitatie van alle suppositie) met een gewoonlick Teecken sullen worden geteeckent, ende alsoo gebruyckt mogen worden. Ende dat dien volgens noodich is, dat totte voorsz Teeckeninge by ons een vertrouwt persoon werde gestelt. SOO IST, dat wy om ’t goet vertrouwen ’t welck wy hebben ende stellen in den persoon van Barent Langenes, Camer-bewaerder van des Generaliteyts Reecken-kamer, den selven geauthoriseert hebben, ende authoriseren hem mits desen tot het voorsz teeckenen van den op-ghemelten Nieuwen getranslateerden Bybel, ende Nieuwe Testamente, om redenen voor-verhaelt, met sijn Signature ende Ons Wapen. Lastende ende bevelende allen ende een yegelick die dit eenichsins sal moghen aengaen, den voorsz Barent Langenes voor onsen geauthoriseerden in desen t’ erkennen: ende dien volgens sijn Signature met ons Wapen, in voegen als voren, op de meer-genoemde Nieuwe Bybels ende Testamenten gestelt zijnde, volkomen geloof te geven: Want wy sulcx tot evitatie van alle suppositie, ten regarde vanden selven Bybel ende Testamenten, bevonden hebben alsoo te behooren. Gegeven inden Hage, op den 10 Iunij 1637. Was geparaphreert, A. Ploos van Amstel, vt. Onder stont, Ter Ordonnantie van de selve. Geteyckent Cornelis Musch.
Eendracht maeckt Macht
| |
[Folio *2r]
| |
Inhoudt des Nieuwen Testaments.HET woort Testament is een Latijnsch woort, waer mede over-geset wort het Griecksch woort Diatheke, ’t welck de Griecksche Oversetters gebruycken, om uyt te drucken ’t Hebreeusch woort Berith, dat is, Verbondt. Ende wort daer door eygentlijck verstaen ’t Verbont selve, dat Godt met de menschen heeft gemaeckt, om haer onder sekere conditien te geven ’t eeuwich leven: welck Verbondt tweederley is, het Oude ende het Nieuwe. Het Oude is ’t welck Godt gemaeckt heeft met den eersten mensche voor den val, waer in ’t eeuwige leven belooft wort onder conditie van eene gantsch volcomene gehoorsaemheyt, ende onderhoudinge der Wet: ende wort daerom genaemt het Verbondt der Wet, ’t welck Godt den Israëliten wederom voor-gehouden heeft, op dat sy daer uyt souden leeren verstaen, (dewijle dese conditie by alle menschen overtreden is, ende nu van geen mensche volbracht en can worden) dat sy hare salicheyt moeten soecken in een ander Verbondt, ’t welck het Nieuwe genaemt wort, ende daer in bestaet, dat Godt sijnen Sone tot eenen Middelaer verordineert heeft, ende het eeuwige leven belooft onder conditie dat wy in hem gelooven: ende wort genaemt ’t Verbondt der Genade. Ende dit wort oock, ten aensien van de verscheydene bedieninge des selven aen de menschen, Oudt ende Nieuw genaemt. Het Oude is de bedieninge deses Verbondts voor de comste des Middelaers, die aen Abraham ende sijne nacomelingen, uyt sijnen zade, belooft is, ende door menigerley Ceremonien, van Mose beschreven, afgebeeldt. Het Nieuwe is de bedieninge des selven Verbondts na dat de Sone Godts, de Middelaer deses Verbondts, inden vleesche gecomen is, ende de versoeninge der menschen met Godt heeft te wege gebracht. Dese twee Verbonden zijn wel eenerley, wat aengaet haer wesen, overmits in beyde de vergevinge der sonden, de salicheyt, ende het eeuwich leven belooft wort, onder conditie van in den Middelaer te gelooven: maer worden onderscheyden ten aensien vande bedieninge van beyde, die in ’t nieuwe veel klaerder is, sonder voorbeelden, ende sich uytstreckt tot alle volckeren. Ende can het Oude bequamelijck genaemt worden het Testament der Beloftenisse, ende ’t Nieuwe, het Testament der Vervullinge. Boven dien so worden oock gemeenlijck door ’t Oude ende Nieuwe Testament verstaen de boecken, in welcke de oprechtinge ende bedieninge des Verbondts beschreven worden: in welcke beteeckenisse de woorden Het Nieuwe Testament, inden tytel alhier genomen worden, ende wort gestelt tegen de boecken der H. Propheten, in welcke de Middelaer deses Verbondts belooft wort, ende beschreven uyt wat geslachte ende wanneer hy mensche soude worden, wat hy soude doen ende lijden, om de menschen met Godt te versoenen, ende haer de eeuwige salicheyt te verkrijgen, ende toe te brengen. Gelijck dan inde Schriften des Ouden Testaments te voren gesegt ende af-gebeeldt is, dat de Messias, ofte Middelaer, die de menschen met Godt soude versoenen, de eenich-geboren Sone Godts soude zijn, eeuwich ende waerachtich Godt met den Vader ende Heyligen Geest, Psal. 45.8. ende 110.1. Iesa. 9.5. Jerem. 23.6. ende 33.2. Mich. 5.1. Malach. 3.1. Ende dat hy in de volheyt des tijts de ware menschelijcke natuere soude aennemen van een vrouwe, ende Maget, Genes. 3.17. Iesai. 7.14. uyt den geslachte Abrahams, Isaacx, Iacobs, Iude, ende Davids, Gen. 21.12. ende 22.18. ende 49.9, 10. 2.Sam. 7.12. Esai. 11.1. Ierem. 23.5. Dat hy geboren soude worden inde stadt Bethlehem, Mich. 5.1. ten tijde als de scepter van Iuda soude wechgenomen worden, Gen. 49.10. Esai. 11.1. Dan. 9.24. Dat hy geboren zijnde, vluchten soude nae Egypten, Ose. 11.1. opgevoedt worden tot Nazareth, Isai. 11.1. ende dat hy Eliam soude hebben tot een Voor-looper, die in de woestijne soude prediken, ende hem den wegh bereyden, Esai. 40.3. Malac. 3.1. ende 4.5. Dat hy ’t Euangelium soude beginnen te prediken in Galileen, Iesa. 9.1, 2. Dat hy sijne Leere met vele wonder-teeckenen soude bevestigen, Iesai. 35.5. Dat hy te Ierusalem sijnen inganck soude doen, rijdende op een ezelinne, Psal. 118.25. Zach. 9.9. Dat hy van een van sijne discipelen soude verraden worden, Ps. 41.10. ende 55.14. Dat hy om dertich silvere penningen soude verkocht worden, Zach. 11.12. Dat hy gegeesselt, bespott, ende bespogen soude worden, Iesa. 50.6. Dat hy als een misdadige soude gehandelt worden, Iesa. 53.12. Dat hy om onser sonden wille lijden soude, Iesa. 53.3, 4. Dat hy in sijne ziele de uyterste benaeuwtheden soude lijden, Psal. 22.1. Iesai. 53.11. Dat hy soude ghecruycight worden, Deut. 21.23. Psal. 22.17. Dat hy soude aen het cruyce bespot worden, ende met edick ende galle gedrenckt, Psal. 22.8. ende 69.22. Datmen over sijne kleederen ’t lot soude werpen, Psa. 22.19. Dat sijne beenderen niet en souden gebroken worden, Exod. 12.46. Psal. 34.21. Dat hy een geweldige doot soude sterven, Iesa. 53.8. Dan. 9.26. Dat hy begraven soude worden van een Rijcke, Iesa. 53.9. Dat hy in ’t graf geen verrottinge en soude sien, Psa. 16.10. maer ten derden dage opstaen van den dooden, Iesai. 53.10. Ion. 2.1. Dat hy soude opvaren ten hemel, ende aldaer sitten ter rechter-hant Godts, Psal. 68.19. ende 110.1. Ende dat hy van daer soude senden sijnen Heyligen Geest, Ioël 2.28. Alsoo wort in de Schriften des Nieuwen Testaments vande H. Euangelisten ende Apostelen beschreven, dat dit alles vervult is in onsen Heere ende Salighmaker JESU CHRISTO. Den inhout dan van de Boecken des Nieuwen Testaments is, dat in deselve voornamelijck beschreven wort de Persoon ende het | |
[Folio *2v]
| |
Ampt onses Salichmakers JESU CHRISTI. Van sijnen Persoon, dat hy is waerachtich Godt, ende een waerachtich ende rechtveerdich mensche, in eenicheyt des persoons. Van sijne Godlijcke nature wort alom betuygt, als hem toegeschreven worden, de namen van Godt, als daer is JEHOVA, eenichgeboren Sone Godts, Vorst des levens, Heere over al, Rechter der levende ende der doode, Coninck der Coningen, ende Heere der Heeren. Desgelijcx de Godlijcke eygenschappen, als daer zijn Oneyndelijckheyt, Eeuwicheyt, Alvvetenheyt, ende Almachticheyt. Godlijcke vvercken, als daer zijn de scheppinge en onderhoudinge van alle creaturen, de verkiesinge ten eeuvvigen leven, instellinge des Kercken-diensts ende der Sacramenten, gevinge des H. Geests, vvedergeboorte, verlossinge uyt de macht des Duyvels, opvveckinge uyt den dooden, ’t oordeel des geheelen vverelts, en sitten ter rechterhant Godts, vvaer toe oock dient de beschrijvinge vande menichvuldige mirakelen, die hy door sijne eygene kracht gedaen heeft. Ende eyndelick oock de Godlijcke eere ende dienst, namelick dat vvy in hem moeten gelooven, hem aenbidden, ende in sijnen name gedoopt vvorden. Sijne menschelijcke nature vvort beschreven, als verklaert vvort, dat hy ontfangen is vanden H. Geest, uyt den geslachte Davids, dat hy is geboren vande Maget Maria, dat hy een menschelijcke ziele heeft, ende een vvaer menschelijck lichaem, met alle natuerlijcke eygenschappen van beyde: namelick dat hy heeft gehongert ende gedorst, gegeten, geslapen, dat hy vermoeyt is gevveest, gevveent heeft, ontroert is gevveest, pijne heeft gevoelt, vertoornt en bedroeft is gevveest. Sijn Ampt, vvaer toe hy van den Vader inde vverelt gesonden is, vvort, volgens sijnen toenaem CHRISTUS, dat is, Gesalfde, dryderley beschreven, namelick sijn Prophetisch, Priesterlijck, ende Conincklijck Ampt. Sijn Prophetisch Ampt heeft hy bedient, so door hem selven, als door sijne discipelen, voornamelick tvvaelf, die hy tot Apostelen heeft vercoren. Selve heeft hy ’t Euangelium gepredickt, leerende dat hy de beloofde Messias ende Salichmaker was, ende dat de gene die de salicheyt sullen verkrijgen, in hem moeten gelooven, ende haer tot Godt bekeeren. Tot welcken eynde hy oock de Wet heeft verklaert, ende vande valsche uytleggingen der Schriftgeleerde, ende Phariseen gesuyvert. Sijne Apostelen heeft hy na sijne hemelvaert gesonden in de gantsche werelt, die alle volcken ’t Euangelium ende de bekeeringe tot Godt hebben gepredickt, so met monde ende levendige stemme, als door hare Schriften ende Send-brieven, die een groot deel zijn vande Schriften des Nieuwen Testaments. Sijn Priesterlijck Ampt heeft hy bedient wanneer hy hier op der aerden voor ons aen lichaem ende aen ziele de straffe geleden heeft die wy door onse sonden verdient hadden, en aen ’t hout des cruyces geslachtet ende gedoodt zijnde tot een offerande der versoeninge hem selven Gode sijnen Vader voor ons heeft opgeoffert: en dat hy nu in ’t Heylige der Heyligen, dat is, inden hemel, ingegaen is, ende ter rechterhant des Vaders geseten zijnde, aldaer voor ons bidt. Sijn Conincklijck Ampt heeft hy bedient, eensdeels hier op aerden, als hy ons van ’t gewelt onser vyanden door sijnen doot heeft verlost, ende tegen ’t selve beschut, ende behoudt, ende als hy een proefstuck van ’t selve heeft gegeven, door ’t uytwerpen der onreyne geesten, door het drijven vande koopers ende verkoopers uyt den Tempel, ende door sijnen Conincklijcken inganck binnen Ierusalem. Eensdeels bedient hy het nu daer boven in den Hemel, sijne Gemeynte met sijn woort ende Geest regerende, ende tegen ’t gewelt harer vyanden beschermende: ende sijne, ende harer vyanden straffende, ende tot eene voetbanck sijner voeten werpende. Ende sal ’t selve ten vollen uytvoeren, als hy ten oordeele komende sijne Gemeynte volcomelick sal verheerlicken, ende sijne vyanden, en alle godtloose inde eeuwige doot sal verstooten. Dit is de somma van ’t gene in de Schriften des Nieuwen Testaments beschreven wort, ende begrepen is. Ende worden dese Schriften des Nieuwen Testaments bequamelijck afgedeelt in tweederley boecken. Want in sommige der selve worden beschreven eenige geschiedenissen ofte historien, ende in sommige worden verhandelt eenige leer-stucken der Christelicke Religie: hoewel in de historische, oock hier en daer eenige leer-stucken worden verclaert, ende in de andere oock eenige historien worden verhaelt, so wordense nochtans so onderscheyden, ten aensien van’t voornaemste dat in deselve verhandelt wort. De Prophetische boecken des Nieuwen Testaments handelen, ofte van saken die geschiet zijn, ofte van saken die noch geschieden souden. De saken die geschiet zijn worden tweederley beschreven: namelick die geschiet zijn, ofte van den Heere Jesu Christo selve, beschreven in de vier Euangelien van de vier Euangelisten, Mattheo, Marco, Luca, Ioanne: Ofte die geschiet zijn van de H. Apostelen, beschreven van Luca in de Handelingen der Apostelen. De saken die noch geschieden souden, worden beschreven van Ioanne in sijne Openbaringe, in welcke te voren gesegt ende beschreven wort de staet der Gemeynte Christi nae sijne hemelvaert, tot de voleyndinge der werelt. De boecken die leerstucken verhandelen, zijn de Send-brieven der H. Apostelen, so des Apostels Pauli, als eeniger andere. De Apostel Paulus heeft by verscheydene gelegentheden geschreven 14 Send-brieven, sommige aen eenige bysondere Gemeynten, namelick aen de Romeynen, aen de Corinthiers twee, aen de Galaten, aen de Ephesiers, aen de Philippensen, aen de Colossensen, aen de Thessalonicensen twee. Sommige aen particuliere persoonen, also nochtans dat den inhoudt de gantsche Gemeynte aengaet, aen Timotheum twee, aen Titum, ende aen Philemonem. Waer by komt de Sendbrief tot den Hebreen, van welcke by sommige getwijfelt wort, doch sonder reden, of deselve van den Apostel Paulo geschreven is. Eenige andere Apostelen hebben oock aen de Gemeynten eenige Send-brieven geschreven, als Iacobus, Petrus twee, Ioannes dry, ende Iudas. Dit zijn de Schriften des Nieuwen Testaments, die alle tot dien eynde zijn geschreven, op dat, gelijck den Euangelist Ioannes verclaert, cap. 20.31. Wy souden gelooven dat JESUS is de CHRISTUS, de Sone Godts, ende dat wy geloovende het leven souden hebben in sijnen Name. |
|