Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het iij. Capittel.

Prophetie van de sendinge Iohannis des Doopers, ende de toekomste Christi, die de huychelaers van de oprechte kinderen Godes afsonderen soude, vers 1, etc. Daer op volcht een dreyginge der straffe, van wegen de menigerleye sonden, die by de Ioden in swang gingen, 5. Eene vermaninge tot bekeeringe, ende dat sy getrouwelick hare tienden ende hef-offeren inbrengen souden, 7. Mitsgaders een klachte over hare godts-lasterige woorden, 13. met troost aen de godtsalige, 16.

1

^a SIet, ¹ ick sende ² mijnen Engel, die voor mijn aengesichte den wech ³ bereyden sal: ende ⁴ snellick sal ⁵ tot sijnen Tempel komen, ⁶ die Heere ⁷ dien ghylieden soeckt, te weten, ⁸ de Engel des verbonts, aen den welcken ghy lust hebt; siet hy komt, seyt de HEERE der heyrscharen

a Matt. 11.10. Marc. 1.2. Luce 1.76. ende 7.22.

1 Dit zijn de woorden des Heeren Christi.

2 Of, mijnen bode, T.w. Ioannem den Dooper. Mat. 11.10. Marc. 1.2. Luce 1. vers 76. ende 7.27.

3 Hebr. ruymen sal. D. die uyt den wech sal ruymen, wech-nemen, alle beletselen, door sijne predicatie, etc. het volck bereydende ende aenleydende om Christum te ontfangen. siet Ies. cap. 40.3, etc. Mat. cap. 3.3.

4 Of, haest, T.w. haest na dat Ioannes de Dooper sal gekomen zijn, ende den wech sal bereydt hebben.

5 D. Christus sal in den vleesche verschijnen in den nieu-herbouwden Tempel: waer door oock afgebeeldt is sijne gemeente.

6 Ick de Heere Iesus Christus.

7 D. wiens komste ghylieden wenscht ende begeert, ofte immers voorgeeft, dat ghy nae hem verlangt. De godtsalige onder de Ioden wenschten ende hoopten op de komste des Messie, als hares Salichmakers. Matth. 13.17. Luce 10.24.

8 T.w. Christus, die een Middelaer is des genaden-verbonts tusschen Godt ende sijne kercke. Siet 2.Cor. 5.19.

2

Maer ⁹ wie sal den dach sijner toekomste verdragen? ende wie sal bestaen als hy verschijnt? want hy sal zijn als het vyer ¹⁰ eenes goutsmits, ende als ¹¹ zeepe der vollers.

9 De sin is, Wie salder sonder sonde gevonden worden, ofte soo suyver, dat hy in de proeve sal kunnen bestaen, als Christus komen sal? Daer en sal niemant zijn die des Middelaers Christi niet van noode sal hebben. siet Matth. 3.10, 11, 12.

10 Hebr. eenes smelters, ofte, louteraers.

11 Andre verstaen 't van vollers eerde, vol-eerde, wasch-eerde.

3

Ende hy sal sitten, louterende, ende het silver reynigende, ende hy sal ¹² de kinderen Levi reynigen, ende hy salse doorlouteren als gout, ende als silver: dan sullen sy den HEERE spijs-offer toe-brengen ¹³ in gerechticheyt.

12 D. hy sal beginnen aen de Priesters, op dat sy als lichten mogen schijnen in 't boose ende overspelige geslachte. Doch sommige verstaen hier door de kinderen Levi, alle geloovige ende ware Christenen, die de Heere Christus tot Priesteren maeckt, om hem een geestelicke ende wel-behagelicke offerhande te offeren. Siet Rom. 12.1. Apoc. 1.6. ende 1.Petr. c. 2. versen 5, 9.

13 D. gelijck het Godt in sijne Wet heeft ingestelt, ende van ons eyscht. siet Psal. 51.21.

4

Dan sal het spijs-offer van Iuda ende Ierusalem den HEERE ¹⁴ soet wesen, ¹⁵ als in d'oude dagen, ende als ¹⁶ in de voorige jaren.

14 D. aengenaem, wel-behagelick, als Ier. 6.20. Hos. 9.4.

15 Hebr. nae de dagen der eeuwe, T.w. voor de Babylonische gevanckenisse: Of, doe sy beter en vroomer waren: Of, verstaet die dagen doe de voorige Tempel noch in wesen was.

16 D. in de voorledene jaren.

5

Ende ick sal tot ulieden ¹⁷ ten oordeele naederen, ende ¹⁸ ick sal een snel getuyge zijn tegen de tooveraers, ende tegen de overspeelders, ende tegen de gene ^b die valschelick sweeren, ende tegen de gene ¹⁹ die den loon des dach-looners met gewelt inhouden, ^c die de weduwe, ende den weese, ende den ²⁰ vreemdelinck [het recht] verkeeren, ende ²¹ my niet en vreesen, seyt de HEERE der heyrscharen.

17 Dit past op der godtloosen woorden: als sy seyden, Waer is de Godt die straft? cap. 2.17.

18 D. ick salse van hare boosheyt overtuygen ende straffen: Gode en is niets verborgen, hy siet alles wat wy doen, ja oock al wat wy dencken, daerom kan hy ons haest overtuygen.

b Exod. 20.7.

19 Of, die den dachlooner verdrucken, of bedriegen in sijnen loon,siet Lev. 19.13. Deut. 24.14, 15.

c Exod. 22.22. Deut. 24.17. Amos 2.7.

20 Hebr. verkeerende den vreemdelinck.

21 De vreese des Heeren is het beginsel der wijsheyt, daer ter contrarie, Godt niet vreesen, is een beginsel aller dwaesheyt.

6

Want ick de HEERE ^{d 22} en worde niet verandert: daerom en zijt ghy, ô kinderen Iacobs, niet verteert.

d Psal. 33.11. Prov. 19.21. Iesa. 14.26, 27. ende 25.1. ende 46.10.

22 De sin is, Dewijle ick goedertieren ende genadich ben, ende sulcx altijt blijve, dat is de oorsake waerom ghy niet geheelick en zijt verteert noch uytgeroeyt geworden, gelijck ghy met uwe menichvuldige sonden wel verdient hebt, Thren. 3. versen 22, 23. Vergel. Hab. 1.12.

7

Van uwer vaderen dagen af zijt ghy afgeweken van mijne insettingen, ende en hebtse ²³ niet bewaert: ^{e 24} Keert weder tot my, ende ick sal tot u weder keeren, seyt de HEERE der heyrscharen: maer ghy segt, ²⁵ Waer in sullen wy weder keeren?

23 D. niet onderhouden.

e Zach. 1.3.

24 Siet Zach. c. 1. op vers 3.

25 Als of sy wouden seggen, Wat hebben wy misdaen? of, wanneer zijn wy van u afgeweken, dat ghy ons beveelt weder te keeren.

8

²⁶ Sal een mensche Godt berooven? maer ghy berooft my, ²⁷ ende segt, Waer in berooven wy u? [in] de ²⁸ tienden, ende ²⁹ hef-offer.

26 Als of hy seyde, 'Tis tegen alle reden dat een mensche Godt soude berooven. nochtans deden het vele onder de Ioden. Siet Nehem. 13.10.

27 Of, indien ghylieden secht.

28 De Priesters leefden van de tienden, ende hadden haer deel van de offerhanden, welcke alsmen haer niet en betaelde, so bestalmen ende beroofde men Godt, ende verkortte den Godts-dienst. siet vers 9.

29 Of, offer, of, offerhande.

9

³⁰ Met eenen vloeck zijt ghy vervloeckt, om dat ghy my berooft, ³¹ selfs het gantsche volck.

30 D. daerom zijt ghylieden soo seer vervloeckt, geen dinck en geluckt noch en gedyet ulieden wel.

31 Verst. hier by, berooft my, of, selfs is oock het gansche volck [vervloeckt], om dat het oock my berooft. And. sy alle zijn heydenen, dat is, alle die gierige Ioden handelen soo godlooselick met het onthouden der tienden, als of sy alle gaer Heydenen waren.

10

Brengt alle de tienden ³² in den schat-huyse, op datter spijse zy in mijn Huys, ende ³³ beproeft my nu daer in, seyt de HEERE der heyrscharen, of ick u [dan] niet ³⁴ opdoen en sal ³⁵ de vensteren des hemels, ende u ³⁶ segen ³⁷ afgieten, ³⁸ so datter geen [schueren] genoech wesen en sullen.

32 D. in mijne schat-kamer, daermen by een bewaerde al 't gene dat tot onderhout des Godts-dienstes gehoorde. siet 1.Chron. 26.20. Neh. 10.38.

33 T.w. of ick u niet en sal segenen, als ghy de tienden, ende alles wat tot mijnen Godts-dienst gehoort, oprechtelick levert.

34 T.w. ter bequamer tijdt. De sin is, Dan sal ick ulieden overvloedigen ende tydelicken regen geven.

35 Of, sluysen. siet Gen. 7. op vers 11.

36 Segen is hier te seggen vruchtbaren ende overvloedigen regen.

37 Hebr. ydelen, of, ydel maken. De sin is, In sulcken overvloet, dat het sal schijnen dat ick alle mijne schat-kameren ydel of ledich make.

38 Hebr. tot niet genoech. De sin is, Ick sal ulieden soo vele vruchten en overvloet geven, dat ghyse niet alle en sult konnen insamelen, noch schueren, noch vaten genoech hebben om de selve daer in te laten.

11

Ende ick sal om ³⁹ uwent wille ⁴⁰ den op-eter ⁴¹ schelden, dat hy u de vrucht des lants niet en verderve: ende de wijn-stock op het velt en sal u ⁴² geene misdracht voort-brengen, seyt de HEERE der heyrscharen.

39 Of, tot uwen besten, tot u voordeel.

40 Hier door verstaet hy de kevers, ende diergelijcke schadelicke beesten, die de vruchten des velts, ende der boomen op-eten ende beschadigen. siet Ioel 1.4.

41 D. verdrijven, of af keeren, of bedwingen.

42 D. niet onvruchtbaer zijn, geen mis-gewas hebben. Vergel. Lev. 26.19. Deut. 11.14, 15. Iob 12.14. Amos 4.7. Hagg. 1.10.

12

Ende alle heydenen sullen u gelucksalich noemen: want ghylieden sult ⁴³ een lustich lant zijn, seyt de HEERE der heyrscharen.

43 Hebr. een lant des lusts. Wy souden seggen, ulieder lant sal een lustich lant zijn. Vergel. Dan. 11.16. Zach. 7.14.

13

^{f 44} Uwe woorden zijn tegen my ⁴⁵ te sterck geworden, seyt de HEERE: ⁴⁶ maer ghy segt, Wat hebben wy tegen u gesproken?

f Iob 21.14, 15.

44 Dit is noch een sonde daer over de Prophete het volck bestraft, namelick dat sy dorsten tegen den Heere stoutelick spreken.

45 Te stout, te straf, te hart.

46 And. maer indien ghy-lieden segt.

14

Ghy segt, ⁴⁷ Het is te vergeefs Godt te dienen: want wat nutticheyt isset, ⁴⁸ dat wy sijne wacht waer nemen? ende ⁴⁹ dat wy in't swart gaen voor het aengesichte des HEEREN der heyrscharen?

47 Vergel. Iob 21.15.

48 D. dat wy onderhouden dat hy ons bevolen heeft te onderhouden.

49 D. dat wy treuren en leet dragen in swarte kleederen. Siet Iob 30.28. ende Psal. 38.7. ende 42.10. ende 43.2.

15

⁵⁰ Ende nu, wy achten ⁵¹ de hooch-

50 Het zijn de woorden der godtloosen.

51 De hoovaerdige, de trotse.

[fol. 138v]

moedige gelucksalich: oock die godtloosheyt doen, ⁵² worden gebouwt; oock ⁵³ versoecken sy den HEERE, ende ⁵⁴ ontkomen.

52 D. sy hebben geluck ende voorspoet, sy groeyen ende bloeyen, ende krijgen grooten rijckdom in deser werelt: alsoo wort het woort bouwen oock genomen Prov. 24.3.

53 Siet Psal. 95.9.

54 T.w. uyt alle perikel ende gevaer, oock uyt alle elenden ende swaricheden: of, Sy ontkomen, D. sy en worden niet gestraft.

16

⁵⁵ Alsdan ⁵⁶ spreken die den HEERE vreesen, een yeder tot sijnen naesten: De HEERE ⁵⁷ merckter doch op, ende hoort, ende ⁵⁸ daer is een gedenck-boeck ⁵⁹ voor sijn aengesichte geschreven, voor de gene die den HEERE vreesen, ende voor de gene ⁶⁰ die aen sijnen Name gedencken.

55 T.w. als sy sulcke woorden der godtloosen hooren.

56 T.w. de navolgende woorden, tot onderlinge vertroostinge.

57 T.w. op de redenen der godts-lasteraers, die Godt niet en sal ongestraft laten, het zy hier, ofte hier namaels.

58 D. de Heere en vergeett die niet die hem vreesen. Siet Deut. 32.34. Psal. 139.16. Apoc. 20.12.

59 Dit is menschelicker wijse van Godt gesproken.

60 De sin is, Die den Heere steets voor oogen hebben, hem achten ende eeren.

17

Ende sy sullen, seyt de HEERE der heyrscharen, ⁶¹ te dien dage, dien ick maken sal, my een eygendom zijn: ende ⁶² ick salse verschoonen, gelijck als een man sijnen sone verschoont, die hem dient.

61 Namelick te dien dage als ick de godtloose straffen, ende mijn volck verlossen sal: So sullense zijn als mijn eygen erfdeel, een volck my erffelick toebehoorende. Siet Psal. 135.4. ende 1.Pet. 2.9. ende Tit. 2.14. And. Te dien dage, als ick my een eygendom maken sal, D. als ick mijn volck sal afsonderen van de godtloose werelts kinderen. And. ten dage als ick mijne alder-dierbaerste juweelen afsonderen sal.

62 D. ick en salse niet uytroeyen met de godtloose.

18

⁶³ Dan sult ghylieden wederom sien, [het onderscheyt] tusschen den rechtveerdigen ende den godtloosen: tusschen dien die Godt dient, ende dien die hem niet en dient.

63 And. daerom bekeert u. so sult ghy sien. etc. Ende dit siet principalick op de godtloose, van de welcke versen 14, 15. gesproken is. De sin is, Dan sult ghy moeten anders gevoelen ende spreken, als ghy te vooren pleecht te doen.