Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het eerste Capittel.

Een beschrijvinge van de natuere Godes, die tegen sijne, ende sijnes volcks vyanden sterck ende straf is, 2. maer goedertieren tegen de vrome, ende die hem lief hebben, 7, etc. De Prophete dreycht voorder den Nineviten haren onderganck, 8. Hy troost de vrome Ioden, haer voor-seggende, dat haren vyant, de Coninck van Assyrien, soude verslagen worden, 15.

1

¹ DE last ² van Nineve. Het ³ Boeck des Gesichtes Nahum ⁴ des Elkositers.

1 Dit is de gemeyne Titel of opschrift aller beswaerlicker Prophetyen, Siet Iesa. c. 13. op vers 1. ende 15.1, 6. ende 17.1. ende 19.1. ende 21.1, 11, 13. Ier. 23, 33, 34. Hab. 1.1. Zach. 9.1. ende 21.1. Mal. 1.1.

2 D. over, of, aengaende de Stadt Nineve, die eertijts geweest is de hooft-Stadt van Assyrien: Ende verstaet hier door Nineve, niet alleen de Stadt selfs, maer oock het geheele Coninckrijcke van Assyrien.

3 D. het Boeck daer in’t gesichte, ofte de Prophetye die Nahum geopenbaert is, beschreven staet.

4 D. die te Elkos geboren is, een dorp gelegen in Galilaea, of soo andere schrijven, in de stamme Simeons, noch in wesen zijnde ten tijde Hieronymi. nergens en wort deser plaetse gedacht inde Heylige Schrift, dan hier alleen. Andere meynen, dat Elkos is de name des geslachtes Nahums.

2

Een ^{5 a} yverich Godt ende ⁶ een wreker is de HEERE, een wreker is de HEERE, ende ⁷ seer grimmich: een wreker is de HEERE aen sijne wederpartijders, ende ⁸ hy behoudt [den toorn] ⁹ sijnen vyanden.

5 D. Godt is jeloers, T.w. over sijne eere. Siet Iesa. 9.6. niet konnende lijden, dat nevens hem eenigen Afgodt ge-eert ende aengeroepen worde.

a Exod. 20.5.

6 Die niet ongestraft en laet de sonde tegen sijne H. Majesteyt begaen: Noch de tyrannye tegen sijn uytverkoren volck.

7 Hem seer vertoornende over de gene die sijn volck mishandelen, of vervolgen. Hebr. Een heere, meester, of besitter der grimmicheyt, of des hittigen toorns. Siet Gen. 14. op vers 13.

8 Siet d’aenteeck. Psal. 103. op vers 9. ende Ierem. 3. op vers 5.

9 Maer over sijne uytverkorene ontfermt hy sich als een Vader over sijne kinderen. Siet Psal. 103.8, 9, 10, etc.

3

De HEERE is ¹⁰ lanckmoedich, doch van groote cracht, ende ¹¹ hy en houdt [den schuldigen] geensins onschuldich: ¹² des HEEREN wech is in wervelwint, ende in storm, ende ¹³ de wolcken zijn het stof sijner voeten.

10 Siet Exod. 34. op vers 6. ende Num. 14.18.

11 Siet Exod. 34. op vers 7. And. hy en sal [die T.w. vyanden] niet onschuldich houden.

12 De sin is, De Heere vertoont hem selven schrickelick ende geweldich. Siet Psal. 18.8.

13 Vergel. Psal. 104.3.

4

Hy ¹⁴ scheldet de zee, ende ¹⁵ maecktse drooge, ende hy verdroocht alle rivieren: ¹⁶ Basan ende Carmel quelen: oock ¹⁷ queelt ¹⁸ de bloeme Libanons.

14 D. bestraft. De Prophete beschrijft de macht, die Godt heeft over de zee, rivieren, ende velden. waer van siet exempelen Exod. 14.22. Iesa. 4. ende 2.Reg. 2. Psal. 66.6. ende 106.9 ende Psal. 107. Luce 8.24. De sin is, die sulcke groote dingen doen kan in de wateren, ende op de aerde, die kan oock wel, alst hem belieft, het Rijcke der Assyriers veranderen.

15 D. hy kanse drooge maken alst hem belieft.

16 Siet van Basan Psal. 22.13. ende van Carmel 2.Reg. 19. op vers 23.

17 T.w. van sijnen toorn, ofte, van wegen de groote ende langwylige droochte, weshalven de aerde geen vruchten en kan voort-brengen. Vergel. Ioel 1.10, 12.

18 D. de bloemen die op den berch Libanon wassen.

5

^b De bergen ¹⁹ beven voor hem, ende de heuvelen ²⁰ versmelten: ende de aerde ²¹ lichtt haer op voor sijn aengesichte; ende de werelt, ende alle die daer in woonen.

b Exod. 19.18. Psal. 18.8. ende 29.5, 6. ende 68.8. ende 97.4, 5. ende 114.4.

19 Of, schudden van hem.

20 Vergel. Mich. c. 1. vers 4. Amos 9.13.

21 Gelijck in de aerdbevingen pleecht te geschieden. And. de aerde brandt voor sijn aengesichte. De sin is, Indien het Godt den Heere beliefde, hy konde wel de gantsche werelt met den vyere verbranden, gelijck hy eertijts Sodoma ende Gomorra gedaen heeft: Of, hy kan de aerde van droochte ende van dorricheyt doen verbranden, ende tot assche worden. Siet 2.Sam. 5. op vers 21.

6

Wie ²² sal voor sijne gramschap staen? ende wie ²² sal voor de hitticheyt sijnes toorns bestaen? sijne grimmicheyt is uytgestort als vyer, ende de rotzsteenen worden van hem vermorselt.

22 Of, kan.

22 Of, kan.

7

De HEERE is ²³ goet, ^c hy is ter sterckte in den dach der benautheyt, ende ²⁴ hy kent die ²⁵ die op hem betrouwen.

23 T.w. over de gene die hem vreesen ende dienen.

c Ioël 3.16.

24 D. hy heeftse lief, hy sorgt voor haer, hy neemt sich harer aen, als Psal. 1.6.

25 Of, die op hem hopen, die haren toevlucht tot hem nemen, die haer op hem verlaten.

8

Ende ²⁶ met eenen doorgaenden vloet sal ²⁷ hy ²⁸ hare plaetse te niete maken: ende ²⁹ duysternisse sal ³⁰ sijne vyanden vervolgen.

26 D. door eenen vyandlicken inval die over al loopen sal, sal hy hare plaetse te niete maken. Of, Ende met den doorgaenden vloet sal hy hare (T.w. Nineves) plaetse ten verderve, [of, tot vernielinge] maken. D. hy sal maken, dat de plaetse van Nineve het verderf selfs zy, ende tot niete gebracht worde, T.w. door de Meden ende Chaldeen.

27 T.w. Godt de Heere.

28 D. de Stadt van Nineve selfs. Het is eene gemeyne wijse van spreken in de H. Schrift, dat eeniges dincks plaetse wort geseyt te vergaen, als het dinck selfs vergaet. alsoo Dan. 2.35. Apoc. 12.8.

29 Duysternisse beteeckent hier allerleye groote jammeren ende elenden, als Ioel 2.2. Mich. 7.8. ende elders.

30 T.w. des Heeren, of, des volcks Godes, ende verstaet hier door vyanden, de Assyriers. And. ende hy sal de duysternisse sijne vyanden doen vervolgen.

9

³¹ Wat denckt ³² ghylieden ³³ tegen den HEERE? ³⁴ Hy sal ³⁵ selfs een voleyndinge maken: de benautheyt ³⁶ en sal niet twee-mael oprijsen.

31 Ofte, wat beeldt ghy u in tegen den Heere? De sin is, Godt en sal u, ô ghy Coninck van Assyrien, nochte u, Ghy machtige Stadt van Nineve, niet altijt soo woeden laten.

32 Ghy Assyriers.

33 Of, van den Heere.

34 Hebr. hy maeckt een voleyndinge. Dickwijls wort de tegenwoordige tijt gestelt, voor den tijt die haest volgen sal, als Gen. 13.15. ende 19.13, 14. ende 48.21. ende 50.5, 24. Exod. 12.33. Ione 1.3. Matt. 3.10. ende 17.11. Act. 27.6. ende 1.Cor. 15.35.

35 Siet Ierem. 4. de aenteeck. op vers 27.

36 Of, en sal de tweede reyse niet komen. De sin is, Godt sal u, ô Nineve, met desen tocht soo onderdrucken, dat hy niet sal behoeven de tweede mael te komen, hy sal u eens voor al t’eenemael uytroeyen: Andre nemen’t in desen sin, Hy en sal sijn volck niet t’eenemael laten plagen.

10

Dewijle ³⁷ sy in malcanderen gevlochten zijn als doornen, ³⁸ ende droncken zijn gelijck sy plegen droncken te zijn, ³⁹ so worden sy volcomelick verteert, als een dorre stoppel.

37 T.w. de Assyriers, met andre Coningen ende volckeren. De sin is, het sal haer gaen als. de in malkanderen verwerrede doornen, de welcke als de lantman uyt malcanderen niet trecken of scheyden en kan, so werpt hyse t’samen in ’t vier, ende verbrandtse d’een met d’ander. And. want tot de doornen toe zijn sy benaut. D. soo perplex, dat sy haren toevlucht tot de doornen nemen, om haer daer te verbergen. ’t is een teecken van groote perplexiteyt ende benaeutheyt als yemant daer henen vlucht, daer hy sich voorseker quetsen of verseeren sal. Vergel. 1.Sam. 13.6.

38 Hebr. ende versopen zijn nae haren wijn, ofte suyperye. Of, ende als [van] haren wijn droncken zijn. D. sy worden door eenen verkeerden geest gedreven, die haer doet swymelen, als of sy droncken waren, dewijle het haer nu lange alles nae haren wensch ende wille gegaen heeft.

39 Of, So sullen sy verteert. (Hebr. opgegeten) worden, als geheel, of, volkomelick drooge stoppelen.

11

⁴⁰ Van u ⁴¹ is een uyt gegaen, ⁴² die quaet denckt, tegens den HEERE, ⁴³ een Belials raetsman.

40 Of, uyt u, ô Nineve.

41 Voor, sal op een korts uytgaen, siet bov. vers 9.

42 D. die vyer en vlamme uytspouwt tegen het volck Godes.

43 Verstaet hier Sanherib ende Rabsake, die het volck Godes sochten wijs te maken, dat Godt haer niet en soude konnen uyt hare hant verlossen. Siet 2.Reg. 18.35. ende 2.Chron. 23. ende Iesa. 36. Ende van het woort Belial. Siet Deut. 13. op vers 13.

12

⁴⁴ Alsoo seyt de HEERE: Zijn sy ⁴⁵ voorspoedich, ende alsoo vele, alsoo sullen sy oock ⁴⁶ geschoren worden, ende ⁴⁷ hy sal doorgaen: ick hebbe u wel gedruckt, [maer] ick en sal u niet meer drucken:

44 Nu wendt de Prophete sijn reden tot die van Ierusalem, den welcken hy troost met de prophetie van de nederlage ende onderganck der Assyriers.

45 Hebr. volkomen, ofte, vrede hebbende. D. volkomen in kracht. Ofte voorspoedich. Godt wil seggen: Of sy wel machtich ende menichvuldich zijn, datse dies niet tegenstaende door sijn Godtlicke hant sullen nedergevelt ende vernielt worden.

46 De Prophete Iesaias gebruyckt dese selve gelijckenisse cap. 7. vers 20.

47 T.w. Sanherib. siet 2.Reg. 19.35, 36, 37.

13

⁴⁸ Maer nu sal ick ⁴⁹ sijn jock ⁵⁰ van u breken, ende sal ⁵¹ uwe banden ⁵² verscheuren.

48 In dit vers spreeckt Godt de Heere noch sijn volck aen, als vers 12.

49 T.w. des Conincks van Assyrien jock. D. slavernye, of dienstbaerheyt. Siet van ’t Hebr. woort Ierem. 27. op vers 2.

50 Hebr. van op u breken. D. ick sal het u van den hals nemen: ende u daer van verlossen.

51 D. de banden met de welcke u de Coninck van Assyrien is bindende ende in dienstbaerheyt houdende.

52 Alsoo dat ghy den Coninck van Assyrien niet meer en sult onderworpen sijn. Vergel. Psal. 2. vers 3. ende siet de vervullinge 2.Chron. 36.22. ende Ezr. 1.4.

14

⁵³ Doch tegen ⁵⁴ u heeft de HEERE ⁵⁵ bevolen, ⁵⁶ datter van uwen name niemant meer gezaeyt sal worden: uyt den

53 Of, doch van u heeft de Heere bevolen.

54 ô Ghy Nineviter, of ô ghy Coninck van Assyrien.

55 T.w. aen den Coninck der Meden ende van Babylon, u met u volck t’eenemael uyt te roeyen: Dit heeft Godt alsoo over u besloten te sullen geschieden.

56 D. ghy sult soo gantschelick ende geheelick onderdruckt worden, datter na desen niemant meer uwen name voeren en sal: Of, datmen niet meer van u spreken en sal gelijckmen tot noch toe gedaen heeft.

[fol. 125v]

huyse uwes Godts sal ick uytroeyen ⁵⁷ de gesnedene ende gegotene beelden, Ick sal u [⁵⁸ daer] een graf maken, ⁵⁹ als ghy sult veracht zijn geworden.

57 D. uwe Goden die ghy aldaer pleegt te aenbidden.

58 Te weten, in het huys uws Godts Nisroch. Siet de voltreckinge deser Prophetye 2.Reg. 19.37. ende Ies. 37. vers 38.

59 T.w. na dat ghy met schande ende met schade uyt het lant Iuda sult gevluchtt zijn, waer over ghy in groote verachtsaemheyt sult komen by alle Natien.

15

^d Siet ⁶⁰ op de bergen de voeten ⁶¹ des genen die het goede bootschapt, die ⁶² vrede doet hooren: ⁶³ Viert uwe vier-dagen, ô Iuda, betaelt uwe geloften, want ⁶⁴ de belials [man] en sal voortaen niet meer ⁶⁵ door u doorgaen, ⁶⁶ hy is gantsch uytgeroeyt.

d Iesa. 52.7. Rom. 10.15.

60 Of, op dese bergen, D. in het lant Iuda, ’t welck een berchachtich lant is.

61 Of, eenes die goede tydinge brengt, of, eenes Euangelistes, Verstaet dit van de blyde tijdinge aengaende de slachtinge van het leger der Assyriers, ende korts daer na van de doot hares Conincks. Doch dit past oock op de geestelicke verlossinge der Ioden door Christum.

62 D. victorye ende welstant.

63 Als of hy seyde, Nu moocht ghy volck van Iuda vry en vranck uwen H. Godts-dienst oeffenen, ende uwen Godt loven ende dancken, ’t welck u eenen langen tijt herwaerts van de Assyriers is verhindert geweest.

64 Siet bov. vers 11.

65 D. hy en sal met sijn verderffelick heyrleger niet meer in, noch door u lant trecken, als Ioel 3.17.

66 T.w. sijn leger, waer uyt 185000 man, van den Engel, ende hy van sijne sonen Adramelech ende Saresar verslagen is.