Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xlv. Capittel.

Afsonderinge van een seker gedeelte des nieuwen Erflants, voor het heylichdom, de Priesteren, Leviten, de stadt ende den Vorst, vers 1, etc. Belofte ende vermaninge voor de Vorsten Israels, van recht ende gerechticheyt, 8, 9, etc. ordinantien van menigerleye offerhanden, voor den volcke, ende den Vorst, soo ordinare, als op Feesten, 15.

[fol. 93v]

1

¹ ALs ghylieden nu het lant ² sult doen vallen in erffenisse, so sult ghy een ³ hefoffer den HEERE offeren, [tot] eene ⁴ heylige plaetse, van den lande; de lengte sal zijn, de lengte van vijf ende twintich duysent ⁵ [meet-rieten], ende de breette tien duysent: dat sal ⁶ in sijne geheele grenze rontom ⁷ heylich zijn.

1 Dewijle niet alleen de voorige Tempel verbrandt, maer oock de stadt ende ’t gantsche lant verwoest, ende het volck Godts wechgevoert was, ende in’t voorgaende van den Nieuwen Tempel gehandelt is, so wort nu int volgende gesproken van het lant ende volck, met haren Vorst: afbeeldende eene geheele ende volkomene herstellinge deser geestlicker Republijcke onder den Messia.

2 D. door’t vallen ofte werpen van ’t lot sult deylen onder u. Siet Psal. 16.5, 6. met d’aenteeck. alsoo onder 47.14, 22. ende 48.29. in allen gevalle siet de maniere van spreken op de lotinge, hoewel het lot noch hier, noch in’t volgende uytdruckelick vermeldt wort. Ende is aenmerckelick, dat den stammen hare lantpalen niet by lotinge, als in’t boeck Iosue, maer door Godts expresse ordinantie in ’t 48. cap. worden toegeleyt. Vergel. Matt. 25.34.

3 Ofte, gave. Hebr, eene heffinge heffen, waermede gesien wort op de hefofferen der wet, die van de reste als opgeheven ofte opgenomen, ende den Heere opgedragen ende geheylicht wierden.

4 T.w. afsonderende deselve van de reste des lants tot een heylich gebruyck: ofte, men kan (met sommige) dese woorden voegen by ’t woort offeren aldus: ghy sult den Heere offeren van den lande een heylich deel: alsoo vers 4. Hebr. eene heylicheyt.

5 Dit ingevoechde wort genomen uyt, boven cap. 42.15, 16, 17, 18, 19, 20. ende hier het volgende vers, alwaer nae d’eerste mate der rieten, de ellen in’t bysonder gespecificeert worden, voor het ledich, ofte vrye buyten ruym.

6 Dat is, soo wijt ende verre als het reyckt.

7 Hebr. eene heylicheyt. Siet boven 43.12.

2

⁸ Hier van ⁹ sullen tot het heylichdom zijn, vijf hondert ¹⁰ met vijf hondert, vierkant rontom: ende het sal vijftich ellen hebben [tot] een ¹¹ buyten ruym rontom.

8 Dese materie, die hier begonnen ende vers 9. afgebroken is, wort in’t 48. capittel vers 8. etc. vervolcht. men kan’t in’t gros bequaemlick aldus met sommige verstaen, Dat dit afgesondert gedeelte des lants, van 25000 in lengte ende breette, ende soo voorts, aen sijne vier hoecken, zy voorder afgedeelt in drie deelen, d’eerste 10000 in breette, voor het heylichdom met sijn buyten-ruym, ende de wooningen der Priesteren: de tweede 10000 voor de Leviten: de resterende 5000 voor de stadt: ende watter voorts oostwaert ende westwaert, tusschen de Suyder grenzen van Iuda, ende de Noorder grenzen van Benjamin overschoot, voor de officieren ofte dienaers der stadt, (onder 48.18, 19.) ende wijders principalick voor den Vorst: waerop in’t volgende dient gelett.

9 Hebr. sal.

10 Ofte, door, by. D. (nae sommiger gevoelen) vijf hondert rieten in lengte, met gelijcke vijfhondert in breette: ofte, vijfhondert corresponderende met andere vijfhondert in’t vierkant rontom gemeten. Vergel. ond. 48.20.

11 Siet van’t Hebr. woort (dat andersins voorstadt wort overgesett, alsser van steden gesproken wort) bov. 36. op vers 5.

3

Also sult ghy meten ¹² van dese mate, de lengte van vijf en twintich duysent, ende de breette van tien duysent: ende daer in sal’t heylichdom zijn [met] het ¹³ heylige der heyligen.

12 D. met, ofte, nae dese mate.

13 Hebr. heylicheyt der heylicheden, siet Exod. 26.33, 34. Levit. 4.6. met d’aenteeck.

4

Dat sal eene ¹⁴ heylige plaetse zijn van den lande; sy sal zijn voor de Priesteren die het heylichdom bedienen, die naederen om den HEERE te dienen: ende ’tsal hen eene plaetse zijn tot huysen, ende eene heylige plaetse voor’t heylichdom.

14 Als vers 1.

5

Voorts sullen de Leviten, de Dienaers des huyses, oock ¹⁵ de lengte hebben van vijf ende twintich duysent, ende de breette van tien duysent, haerlieden tot eene besittinge, [voor] twintich kameren.

15 Siet onder 48.13.

6

Ende [tot] besittinge vande ¹⁶ stadt sullet ghy geven, de breette van vijf duysent, ende de lengte van vijf ende twintich duysent, tegen over het ¹⁷ heylich hef-offer: voor het gantsche huys Israëls sal’t zijn.

16 Die niet genoemt en wort. Siet boven 40. op vers 2.

17 Hebr. hefoffer der heylicheyt. waer van boven vers 1. alsoo in’t volgende.

7

De ¹⁸ Vorst nu sal [sijn deel] hebben van dese ende van gene zijde des heyligen hef-offers ende der besittinge der stadt, ¹⁹ voor aen’t heylich hef-offer, ende voor aen de besittinge der Stadt; van den ²⁰ wester-hoeck westwaert, ende van den oorster-hoeck oostwaert: ende de lengte sal zijn tegen over een der deelen, van de wester-grenze tot de ooster-grenze toe.

18 Door desen Vorst, van welcken in dit ende ’tvolgende cap. veel wort gesproken, verstaen sommige (als boven 44.3.) den hoogepriester, ofte, onsen Heere Christum den Messiam selfs, die niet alleen in sijn huys woont ende dat met sijne heerlicheyt vervult, maer oock rontom het selve sich (om soo te spreken) legert, om dat, als Coninck, te beschermen: ende die als onse hoogepriester ende borge, alle onse schult op sich genomen hebbende, voor de selve (als oft sijn eygen ware) betaelt, ende sich selven voor ons (als oft ware voor sich selven, om dat hy in onse plaetse stont) vrywillichlick opgeoffert heeft: item, die niet alleen een Coninck ofte Vorst, maer oock een broeder, ende medegenoot der geloovigen, die hy sijne mede-erfgenamen maeckt, zijnde steedts in’t midden van hen ende met hen, tot aen de voleyndinge der werelt, biddende voor haer als hare Middelaer, hebbende alleen de macht ende het privilegie van sijns weechs in ende uyt te gaen, sijn leven te laten ende weder te nemen, de poorte des heylichdoms te openen ende te sluyten, etc. Andere verstaen hier eenen Politijcken Christelicken Vorst ofte regent, ende daer door wijders alle Christelicke Regenten ende Overheden, die Godt sijne kercke inden Nieuwen Testamente, nae verscheydene prophetyen des Ouden Testaments, soude verleenen, welcker eerste ende principaelste sorge moet wesen voor den welstant van Godts kercke, die sy met hare beschuttinge moeten als omringen, in d’oeffeninge des waren Godts-diensts, ende het respect des kerckendiensts, den volcke met haer exempel voorgaen, oock haer in desen houden ende dragen als broeders, medegenooten ende medeleden der kercke: voorts recht ende gerechticheyt aenstellen ende hanthaven, alle onrecht, overlast, tyrannye ende gewelt afschaffen, ende den onderdanen een gerust ende stil leven versorgen, tot dat de volmaeckte gerechticheyt, heylicheyt ende vrede in’t ander leven daer op volge.

19 Hebr. voor, ofte, tegen’t aengesichte: soo in’t volgende.

20 Hebr. hoeck der zee, nae de zee toe. alsoo in’t volgende, zee voor’t westen.

8

²¹ Dit lant aengaende, ’tsal hem tot eene besittinge zijn in Israël: ende mijne Vorsten en sullen mijn volck niet meer ²² verdrucken, maer den huyse Israëls het lant ²³ laten, nae hare stammen.

21 And. hy sal’t inden lande hebben tot, etc. ofte, van’t lant sal hy [dit] hebben, etc.

22 Vergel. Psal. 72.2, 4, 14. Iesa. 11.3, 4, 5, etc. ende 29.18, 19, 20. ende 42.1, 3, 4. ende 60.17, 18. Zepha. 3.13.

23 Hebr. eygentlick geven.

9

Alsoo seyt de Heere HEERE; ²⁴ ’Tis te veel voor u, ghy Vorsten Israëls; doet gewelt ende verstooringe wech, ende doet recht ende gerechticheyt: neemt uwe ²⁵ uytstootingen op van mijn volck, spreeckt de Heere HEERE.

24 Siet boven 44. op vers 6. sommige verstaen dit, als of Godt seyde: Ghy hebt lants meer als genoech voor u, aen’t gene dat ick u toegeleyt hebbe, daerom etc. andere houden’t voor eene verbloemde bestraffinge vande overledene Coningen van Iuda, tot de welcke Godt spreke, als ofse tegenwoordich waren: ofte vande Antichristische kerckelicke ende politijcke Tyrannen die Godts volck seer ende lange souden plagen.

25 Dat ghyse uyt het hare verdrijft, ende uytstoot, treckende dat aen u: sulcken overlast sult ghy van haer wech-nemen, haer daer van ontlasten. Siet gelijcke maniere van spreken. Iesa. 57.14.

10

Eene ²⁶ rechte ^a Wage, ende een recht ²⁷ Epha, ende eenen rechten ²⁸ Bath sult ghylieden hebben.

26 Hebr. wage, ofte, weechschalen der gerechticheyt, ende alsoo in’t volgende. als Levit. 19.33.

a Lev. 19.3, 35, 36.

27 Siet Levit. 5. op vers 11.

28 Siet 1.Reg. 7. op vers 26.

11

Een Epha, ende een Bath ²⁹ sullen van ³⁰ eenerleye mate zijn, dat een Bath het tiende deel van een ³¹ Homer houde: oock een Epha het tiende deel van eenen Homer; de mate daer van sal zijn nae den ³² Homer.

29 Hebr. sal.

30 Een Epha in drooge, ende een Bath in natte waren.

31 De grootste mate van drooge waren. anders oock genoemt Cor. Siet 1.Reg. 4. op vers 22. ende onder vers 14.

32 Als zijnde de grootste mate, nae de welcke d’andere moesten gereguleert zijn.

12

Ende de ^{b 33} Sikel sal zijn van twintich ³⁴ Gera: twintich sikelen, vijf ende twintich sikelen, ende vijftien sikelen, sal ulieden een ³⁵ pont zijn.

b Exod. 30.13. Lev. 27.25. Num. 3.47.

33 Siet Genes. 23. op vers 15. ende 24. op vers 22.

34 Siet Levit. 27. op vers 26. ’Tis by ons soo veel (gelijck het sommige bequamelick op onse munte gepast hebben) als een halve braspenninck, welcker twintich een oort rijcksdaelders maken, soo veel als eene gemeyne ofte burgerlicke sikel bedroech, van welcken hier gesproken wort.

35 Hebr. maneh, D. mina. Siet 1.Reg. 10.17. 2.Chro. 9.16. Ezr. 2.69. met d’aenteeck. de sin is, dat ’tsestich sikelen een pont ofte mina van gout ofte silver souden maken. Dit wort gehouden, by sommige, voor eene nieuwe ordinantie, dewijle de oude mina maer 50 sikelen des heylichdoms, ende 100 gemeyne, hieldt: maer hiet staet van 60 sikelen, het welcke soo veel meer soude moeten zijn in’t heylige ende burgerlicke. eenige meynen datter soodanige drye verscheydene soorten van munte geweest souden zijn, die ’tsamen een pont oft myne souden maken. Godt wil seggen, dat de gerechticheyt in alles stricktelick ende op’t naeuste sal worden onderhouden.

13

Dit is het ³⁶ hef-offer, dat ghylieden offeren sult: het ³⁷ seste deel eenes Epha van eenen Homer tarwe; oock sullet ghy het seste deel eenes Epha geven van eenen Homer gersten.

36 Ofte, de offerhanden die, etc. Hebr. de heffinge die ghy sult heffen. Dit verstaen sommige van’t gene dat het volck den gantschen jare door soude opbrengen tot d’ordinare offerhanden des Tempels. (andere duyden’t op de inwyinge des Tempels) van de offerhanden in’t gemeyn siet boven 41. op vers 39.

37 Hebr. als ofmen seyde, Seffen, D. het seste deel geven: gelijck, vertienen, het tiende deel geven.

14

Aengaende de insettinge van olye, van een Bath olye; [ghy sult offeren] het tiende deel van een Bath uyt een ³⁸ Cor, ’twelck is een Homer van tien Bath: want tien Bath zijn een Homer.

38 Siet boven op vers 11.

15

Voorts een lam uyt de kudde, uyt de twee hondert, uyt het ³⁹ water-rijcke lant van Israël; tot spijs-offer, ende tot brand-offer, ende tot danck-offeren, om versoeninge over hen te doen, spreeckt de Heere HEERE.

39 D. uyt de beste ende vetste weyden. and. boven den wijn, ofte, den dranck van Israel. D. dien Israel soude opbrengen tot dranckofferen. Vergel. vers 17.

16

Al het volck des lants, sullen ⁴⁰ in dit hef-offer zijn: ⁴¹ voor den Vorst in Israël.

40 Ofte, sullen tot dit hefoffer (waer van in’t voorgaende gesproken) [gehouden, ofte, verplicht zijn]:

41 Ofte, om des Vorsten wille. Sommige verstaent alsoo, dat sy met dese contributie souden vervullen, ’tgene andersins de Vorst soude doen. Vergel. 2.Chron. 31.3. met d’aenteeck. and. met den Vorst: item, tot den Vorst toe, sulcks dat de Vorst daer toe niet gehouden zy, als wiens bysondere offerhanden in’t volgende verhaelt worden. men soude’t oock konnen nemen, als een inhoudt ofte tijtel van’t volgende (ende daer by voegen aldus: Aengaende den Vorst in Israël, ofte, van den Vorst etc. (gelijck sulcke tijtelen by de Propheten gevonden worden,) die sal doen als volgt.

17

Ende het sal den Vorst ⁴² opliggen [te offeren] de brand-offeren, ende het spijsoffer, ende het dranckoffer, op de Feesten, ende op de nieuwe maenden, ende op de Sabbathen, ⁴³ op alle gesette hoochtijden des huyses Israëls: hy sal het sondoffer, ende het spijsoffer, ende het brandoffer, ende de danckofferen ⁴⁴ doen, om versoeninge te doen voor den huyse Israëls.

42 Hebr. op den Vorst sal zijn. D. ’tsal sijn plicht zijn.

43 Ofte, in alle gesette byeenkomsten.

44 Ofte, bereyden, D. geven, aenbrengen, laten toemaken.

18

⁴⁵ Alsoo seyt de Heere HEERE; In de eerste [maent], op den eersten der maent, sult ghy eenen volkomenen varre, een ⁴⁶ jonck rundt, nemen: ende ghy sult het heylichdom ontsondigen.

45 De volgende nieuwe ordinantie hebben eenige wel aengemerckt, dat Mosi nergens te vooren gegeven en was, gelijck oock, buyten dat, het onderscheyt datter is tusschen verscheydene nieuwe offerhanden ende ceremonien die hier worden vermelt, ende de oude voorgaende, uyt de vergelijckinge klaerlick kan worden afgenomen, tot een teecken der afschaffinge van de oude Ceremonien, ende van’t voorige Priesterdom door de komste ende het eenich volkomen offer des Messie, dat hier door vele offerhanden wort afgebeeldt nae den stijl des Ouden Testaments, ende den eysch van dien tijt, als de klaricheyt des lichts, ende de tijt der herstellinge noch niet gekomen en was. siet Gal. 3.23, 24, 25. ende 4.1, 2, 3. item, Hebr. 9.8, 10.

46 Hebr. kint, ofte, sone eens runts.

19

Ende de Priester sal van het bloet des sond-offers nemen, ende doen’t aende ⁴⁷ posten des huyses, ende aen de vier hoecken van het afsetsel des Altaers: ende aen de posten van de poorte des binnensten voorhofs.

47 Hebr. post: ende soo in’t volgende.

[fol. 94r]

20

Alsoo sult ghy oock doen op den sevenden in die maent; ⁴⁸ van wegen den afdwalenden, ende van wegen den slechten: also sult ghylieden het huys versoenen.

48 D. voor soodanige, die door eenige afdwalinge, ofte slechticheyt, onwetenheyt, onverstant, het Huys des Heeren mogen hebben ontsticht ofverontreynicht, maer niet door moetwille, ende met opgehevene hant. Afbeeldende dese ordinantie, hoemen den swacken gevallenen boetveerdigen sal te hulpe komen ende oprichten, door’t middel van eene wel geregelde ende Christlicke disciplijne. Vergel. Matt. 16.19. ende 18.18, 21, etc. Iohan. 20.23. Rom. 14.4, 10, 13. Galat. 6.1, etc. Iac. 5.19, 20. 1.Ioh. 5.16. etc.

21

^c In de eerste [maent], op den veertienden dach der maent, sal u-lieden het Paeschen zijn: een Feest van seven dagen; ongesuerde brooden ⁴⁹ salmen eten.

c Exod. 12.3. ende 23.15. Levit. 23.5. Num. 9.3. ende 28.16, 17. Deut. 16.1.

49 Hebr. sal gegeten worden.

22

Ende de Vorst sal op den selven dach, voor sich selven, ende voor al’t volck des lants, bereyden eenen varre ⁵⁰ des sondoffers.

50 Eene varre tot een sondoffer. Hebr. eenen varre der sonde. D. des sondoffers. als doorgaens in dese materie. Siet Levit. 4. op vers 3.

23

Ende de seven dagen des Feests sal hy een brandoffer den HEERE bereyden, van seven varren, ende seven rammen, [die] volkomen zijn, dagelicx, de seven dagen [lanck]: ende een sondoffer van eenen geyten-bock, dagelicx.

24

Oock sal hy een spijsoffer bereyden, een Epha tot eenen varre, ende een Epha tot eenen ram: ende een ⁵¹ Hin olye tot een Epha.

51 Siet Levit. 19. op vers 36.

25

^d In de sevende [maent], op den vijftienden dach der maent, sal hy op het ⁵² Feest ⁵³ van gelijcken doen, seven dagen [lanck]: gelijck het sond-offer, gelijck het brand-offer, ende gelijck het spijs-offer, ende gelijck de olye.

d Levit. 23.33. Num. 29.12. Deut. 16.13.

52 Verstaet het Feest der loofhutten, ofte Tabernakelen. merckt, dat des pinxter Feests hier niet gedacht en wort. Vergel. Zach. 14. vers 16, 19.

53 Hebr. nae. ofte, gelijck die. D. soo als hy op het voorgaende Feest gedaen sal hebben met alle dese offerhanden, die te vooren verhaelt zijn, ende hier kortelick worden aengeroert.