Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xxxij. Capittel.

Tijt deser Prophetyen, vers 1, 17. vervatende een klaech-liedt over Pharaos schricklicken val, van wegen sijnen hoochmoet, wreetheyt, geduerich onrustich woelen, ende beroeren van andere volcken, 2. item, eene verbloemde beschrijvinge van sijnen ende sijns volcks onderganck ende nederdalinge tot het geselschap van andere onbesnedene, trotze, ende tyrannige Regenten, ende volckeren, 18.

1

HEt gebeurde oock in’t ¹ twaelfste jaer, in de twaelfste maent, op den eersten der maent; [dat] het woort des HEEREN tot my geschiedde, seggende:

1 Na Iojachins wechvoeringe. boven 1.2.

2

Menschen kint, heft een ² klaegliedt op, over Pharao den Coninck van Egypten, ende segt tot hem; Ghy ³ waert eenen jongen leeuw ⁴ onder de heydenen gelijck: ende ghy waert als een ^{a 5} Zee-draeck inde zeen, ende ⁶ braeckt voort ⁷ in uwe rivieren, ende ⁸ beroerdet het water met uwe voeten, ende vermodderdet haerlieder rivieren.

2 Als onder vers 16.

3 Eer uwe macht vermindert was. siet boven 30. op vers 21.

4 Hebr. der heydenen, ofte, natien. D. ghy waert onder ofte tegen hen als een jonge leeuw, fier ende wreet. Vergel. bov. 19.2. etc.

a Ezech. 29.3

5 Als bov. 29.3. D. ghy waert wreet, vreeslick, ende woelende, te lande ende te water.

6 Ghy deedt u het voor, ende braveerdet met u Coninckrijcke, als zijnde machtich, ende rijck door goede gelegentheyt van wateren.

7 Ofte, met.

8 Ofte, vertraptet het water. T.w. van andere volcken, D. haer lant ende handelingen, ghy hebt u over al ingesteken, ende andere volcken beroert, die opruyende tot rebellye, ende haer daer in stijvende.

3

Alsoo seyt de Heere HEERE; Ick sal daerom mijn ^{b 9} net over u uytspreyden, door eene vergaderinge van ¹⁰ vele volcken: die sullen u optrecken in ¹¹ mijn garen.

b Ezech. 12.13. ende 17.20.

9 Siet boven 12.13. ende 17.20. Hose. 7.12. met d’aenteeck.

10 Die in’t krijchs-heyr der Babyloniers sullen zijn.

11 Ofte, met mijn garen, dat ick over u uytgespreydt hebbe, om u te vangen.

4

Dan sal ick u ¹² laten op het lant, ick sal u henen-werpen op het ¹³ open velt: ende ick sal al ’t gevogelte des hemels op u doen woonen, ende ¹⁴ ’t gedierte der gantscher aerde van u versadigen.

12 Vergel. bov. 29.5. met d’aenteeck.

13 Hebr. aengesichte des velts.

14 Vergel. onder 39.17. etc.

5

Ende ick sal u vleesch henen geven op de bergen, ende de dalen met uwe ¹⁵ hoocheyt vervullen.

15 Dit kanmen verstaen van Pharao selfs ende sijnen hoochmoet, vergeleken by het groot lichaem van een Zee-draeck vers 2. ofte (als andere) sijne verslagene menichte, daer in hy sijne hoocheyt te vooren stelde.

6

Ende ick sal het lant, daer in ghy ¹⁶ swemmet, van ¹⁷ u bloet ¹⁸ drencken tot aen de bergen: ende de stroomen sullen van u vervult worden.

16 Met uwe regeringe nu soo domineert, als een Zee-draeck in zee.

17 Van u selfs, ende u verslagen volck.

18 Ofte, te drincken geven.

7

Ende als ick u sal ¹⁹ uytblusschen, sal ick den ^c hemel ²⁰ bedecken, ende sijne sterren swart maken: Ick sal de Sonne met wolcken bedecken, ende de Mane en sal haer licht niet laten lichten.

19 Gelijckmen eene keersse, lampe, ofte vyer uytbluscht. Verg. Iob 18. versen 5, 6. met d’aent. item. 2.Sam. 14.7. ende 21.17.

c Iesa. 13.10. Ioël 2.31.

20 D. de werelt door dit mijn oordeel met schrick vervullen, ende alles als in rouwe setten. Verg. Ies.13.10. Ioel 2.30, 31. ende boven 31.15. item Genes. 15.12. met d’aenteeck.

8

Alle ²¹ lichtende lichten aen den hemel, die sal ick om uwent wille swart maken: ende ick sal eene duysternisse over u lant ²² maken, spreeckt de Heere HEERE.

21 Hebr. lichten des lichts.

22 Ofte, brengen. Hebr. geven, stellen.

9

Daer toe sal ick het herte van vele volcken ²³ verdrietich maken: als ick uwe ²⁴ verbrekinge onder de heydenen sal brengen, in de landen die ghy niet gekent en hebt.

23 Ofte onlustich, pijnlick, door de tijdinge van den val deses grooten Conincx, ende ter contrarie, van de verheffinge ende grootheyt des Babyloniers. het Hebr. woort (anders toorn beteeckenende) wort oock voor verdriet, pijnlickheyt, treuricheyt, onlust, genomen. Psal. 6.8. ende 10.14. ende 31.10. Eccles. 7.3. Ier. 7.19.

24 Siet Ier. 4. op vers 6. D. hier, de tijdinge van uwen onderganck.

10

Ende ick sal maken dat sich vele volcken over u ontsetten, ende haren Coningen sullen de ²⁵ hayren over u te berge staen, als ick ²⁶ mijn sweert sal ²⁷ swaeijen voor hare aengesichten: ende sy sullen ²⁸ elcken oogenblick zitteren, een yeder voor sijne ²⁹ ziele, ten dage uwes vals.

25 Als boven 27.35.

26 Als bov. 30.24.

27 Ofte, swingen, u door mijn sweert slaende ende nedervellende als voor hare oogen, welcx haer eenen grooten schrick sal aenbrengen, als volcht.

28 Hebr. sullen in oogenblicken.

29 D. leven, ofte, persoon, voor sich selven. vreesende dat het haer ofte haer leven oock gelden sal. Siet Genes. 19. op vers 17. ende 12. op vers 5.

11

Want soo seyt de Heere HEERE: Het sweert des Conincks van Babel sal u overkomen.

12

Ick sal uwe ³⁰ menichte vellen door de sweerden der helden, die altesamen de ^{d 31} tyrannichste der heydenen zijn: Die sullen de ³² hoovaerdye van Egypten verstooren, ende hare gantsche ^e menichte sal verdelgt worden.

30 Vergel. boven. 29.19.

d Ezech. 28.7. ende 31.12.

31 Als boven 28.7.

32 Ofte, pracht, heerlickheyt, uytnementheyt, als boven dickwijls.

e Ezech. 31.2, 18. ende onder vers 16.

13

Ende ick sal alle hare ³³ beesten verdoen van by de groote wateren: ende geen menschen ³⁴ voet en ³⁵ salse meer beroeren, noch geen beesten-klaeuwen en sullense beroeren.

33 Hebr. beest. ofte groot vee, so datter geene meer aen de groote wateren sullen gaen weyden.

34 Vergel. boven 29.11.

35 De wateren. Vergel. boven vers 2.

14

Dan sal ick ³⁶ haerlieder wateren doen ³⁷ sincken, ende ick sal haerlieder rivieren doen gaen als olye; spreeckt de Heere HEERE.

36 Der andere volcken, die van Pharao beroert waren. boven vers 2.

37 Dat is, ick sal de beroerten stillen ende de landen in ruste brengen, als ick desen Woel-water sal hebben uytgeroeyt, gelijck de wateren bestillen, ende sachte ende klaer gaen, als het onweder over, ende de beroerde vuylichheyt nedergesoncken is. Vergel. ond. 34.18.

15

Als ick Egyptenlant sal hebben gestelt [tot] eene verwoestinge, ende het lant van sijne volheyt sal ³⁸ woest zijn geworden, als ick geslagen sal hebben alle die daer in woonen: Also sullen sy weten, dat ick de HEERE ben.

38 D. ontbloot van alles, waer mede het van Godt te vooren vervult ende verciert was. Vergel. bov. 19.7.

16

³⁹ Dat is het klaechliedt, ende dat sullen sy klaechlick ⁴⁰ singen; De ⁴¹ dochteren der heydenen sullen het klaechlick singen: sy sullen het klaechlick singen over Egypten ende over hare gantsche menichte, spreeckt de Heere HEERE.

39 In’t voorgaende verhaelt. Siet bov. vers 2.

40 Het woort, singen, is in de sake selfs ingesloten: Siet (2.Chron. 35.25.) gelijck het voorgaende Hebr. woort, oock een klaech-liedt beteeckent, waer van de klaech-liederen Ieremie den tijtel voeren.

41 Gelijck de vrouwen te dier tijt plachten triumph ende klaech-liederen te singen. siet Ier. 9. op vers 17.

17

Voorts gebeurdet in het twaelfste ⁴² jaer, op den vijftienden der ⁴³ maent; [dat] het woort des HEEREN tot my geschiedde, seggende:

42 Siet bov. vers 1.

43 Verst. der selver twaelfster maent, als vers 1. is uytgedruckt.

18

Menschen kint, weeklaecht over de menichte van Egypten, ende ⁴⁴ doetse nederdalen, (haer, ende de dochteren der ⁴⁵ prachtige heydenen,) in de ⁴⁶ onderste plaetsen der aerde, by de gene die in den kuyl zijn nedergedaelt.

44 D. propheteert, segt haer aen, dat se sal uyt haren staet, ende ten grave etc. nederdalen. siet Ier. 1. op vers 10. ende Ezech. 3. op vers 18. Sommige verstaen’t, als of Godt seyde, Geleydtse ten grave, volchtse, gelijck men een lijck doet, met rouwen ende weeklagen, tot een teecken, datse sekerlick daer onder sal.

45 Siet van’t Hebr. woort Psal. 8. op vers 2.

46 Hebr. de aerde, ofte, het lant der benedenheden. Vergel. bov. 26.19. ende 31.14. Thren. 3.55. alsoo onder vers 24.

19

⁴⁷ Boven wien zijt ⁴⁸ ghy lieflick?

47 D. wien overtreft ghy al in lieflickheyt, ofte, aengenaemheyt? De sin is, Meynt ghy dat ghy schooner ende aengenamer zijt als alle andere Coningen, dat ick u meer soude hebben te verschoonen, als haer? neen (wil Godt seggen) ghy moester oock onder, soo wel als sy.

48 Coninck van Egypten.

[fol. 86r]

daelt neder, ende ⁴⁹ legt u by de ⁵⁰ onbesnedene.

49 Hebr. eygentlick, weest nedergeleyt, ofte, gelegen.

50 Siet bov. 28. op vers 10. ende 31. op vers 15. ende soo van’t volgende.

20

In’t midden der verslagenen van den sweerde sullense ⁵¹ vallen: ⁵² Sy is den sweerde overgegeven; ⁵³ trecktse henen, met alle hare menichte.

51 Ofte, liggen. T.w. de Egyptenenaers.

52 Egypten. And. het sweert is gestelt, ofte, bestelt, T.w. om haer te slaen. Vergel. bov. 30.24, 25.

53 And. sy sullense trecken, sleypen, T.w. nae onderen, in’t graf, ende voorts in de plaetse der verstorvene godtloosen.

21

De ⁵⁴ machtichste der helden sullen hem, met sijne helpers, ⁵⁵ toe spreken, uyt het midden der helle: sy zijn nedergedaelt, ⁵⁶ d’onbesnedene liggender, verslagen van den sweerde.

54 Andere Coningen ende Potentaten, die te vooren zijn omgekomen, ende in de selve plaetse henen ondergevaren.

55 Hem, met sijn volck, als verwillekomende, ende sich door sijne aenkomste ende geselschap troostende, gelijck van Pharao geseyt wort, onder vers 31. eene figuerlicke bespottinge. Vergel. Ies. 14.9.

56 Anders: sy liggen met d’onbesnedene.

22

Daer is ⁵⁷ Assur met haren gantschen hoop, ⁵⁸ sijne graven zijn rontom hem: sy zijn alle verslagen, gevallen door den sweerde.

57 Verst. Assyria, D. de Assyriers, ende principalick den Coninck. Siet bov. 31.3. etc.

58 Des Conincks van Assyrien.

23

Welcker graven gestelt zijn in de zijden des kuyls, ende haren hoop is rontom haer graf: sy zijn alle verslagen, gevallen door den sweerde; die eenen ⁵⁹ schrick gaven in den ⁶⁰ lande der levendigen.

59 Door haren trots, macht, gewelt, ende overlast: alsoo in’t volgende, ende boven 26.17.

60 D. hier op aerden, in desen leven. siet Iob 28. op vers 13. ende Psal. 27. op vers 13. alsoo in’t volgende.

24

Daer is ⁶¹ Elam met hare gantsche menichte, rontom haer graf: ⁶² sy zijn alle verslagen, de gevallene door den sweerde, die onbesneden zijn nedergedaelt tot de ⁶³ onderste plaetsen der aerde; die haren schrick hadden gegeven in den lande der levendigen; nu dragen sy hare schande met de gene die in den kuyl zijn nedergedaelt.

61 Verst. Persia ende Media, ofte, een bysonder lantschap daer in, (Siet Gen. 10. op vers 22. ende 14. op vers 1.) ende principalick den Coninck daer van.

62 De Elamiten.

63 Als boven vers 18.

25

In’t midden der verslagenen hebben sy ⁶⁴ haer een leger-stede gestelt onder hare gantsche menichte; rontom ⁶⁵ hem zijn hare graven; sy zijn alle onbesneden, verslagene van den sweerde, om dat een schrick ⁶⁶ van hen gegeven is in den lande der levendigen; nu dragen sy hare schande met de gene die in den kuyl zijn nedergedaelt; ⁶⁷ hy is ⁶⁸ geleyt in’t midden der verslagenen.

64 N. Elam.

65 Den Elamitischen Coninck.

66 Hebr. haerlieder schrick gegeven is, ofte, was.

67 De Elamiter, ofte, Elamitischen Coninck.

68 Hebr. gegeven.

26

Daer is ⁶⁹ Mesech, [ende] Tubal, met hare gantsche menichte; rontom ⁷⁰ hem zijn hare graven: sy zijn alle onbesneden, verslagene van den sweerde, om datse haren schrick gegeven hebben in den lande der levendigen.

69 Siet Gen. 10. op vers 2.

70 Den Coninck van die landen.

27

Maer sy en liggen niet met de ⁷¹ helden, die onder de onbesnedene gevallen zijn: die ter ⁷² hellen zijn nedergedaelt met hare ⁷³ krijchs-wapenen, ende welcker sweerden ⁷⁴ men geleyt heeft onder hare hoofden; welcker ⁷⁵ ongerechticheyt nochtans op hare ⁷⁶ beenderen is, om dat der helden schrick in den lande der levendigen geweest is.

71 Die victorieus geweest zijnde, met eere ende pracht begraven worden: Dese daerentegen zijn met schande verslagen ende wech-gestopt. And. en souden sy (de Egyptenaers) niet liggen by de helden, etc. Immers ja. want waerom souden sy’t beter hebben als sulcke helden, die oock al henen onder gevaren zijn?

72 D. ten grave met hare wapenen, maer wijders, nae de ziele, nde plaetse der verdoemden.

73 Tot een teecken van hare dapperheyt: als noch hedens-daechs wel gebruycklick is in’t begraven.

74 Hebr. sy geleyt hebben. als dickwijls. Dat is, diemen nae de gewoonte van dien tijt ende landen, de sweerden onder ’t hooft leyde, na haren doot, tot een teecken harer dapperheyt.

75 D. straffe harer ongerechticheyt. siet Lev. 5. op vers 1. ende bov. 18. op vers 20.

76 Die niemant, vermits hare macht ende vreeslickheyt, in haer leven heeft derven roeren, moeten in ende na haren doot de straffe harer ongerechticheyt dragen, verrottende nae den lichaem, ende nae de ziele lijdende, met andere onbesnedene ende godtloose.

28

⁷⁷ Ghy oock sult verbroken worden in’t midden der onbesnedenen, ende sult liggen met de verslagene van den sweerde.

77 Ghy Coninck Pharao.

29

Daer is ⁷⁸ Edom, hare Coningen ende alle hare Vorsten; die met haerlieder macht geleyt zijn by de verslagene van den sweerde: die selve liggen met de onbesnedene, ende met de gene die in den kuyl zijn nedergedaelt.

78 Idumea.

30

Daer zijn de ⁷⁹ geweldige van’t ⁸⁰ Noorden, sy alle, ende alle ⁸¹ Zidoniers, die met de verslagene zijn nedergedaelt, beschaemt zijnde van wegen haren ⁸² schrick, [die] ⁸³ uyt hare macht [voortquam], ende sy liggen onbesneden, by de verslagene van den sweerde, ende dragen hare schande met de gene die in den kuyl zijn nedergedaelt.

79 Ofte, Stadthouders, leenmannen, Vorsten, Princen, siet Iosu. 13.21. Hebr. eygentlick overgotene, ofte, gesalfde.

80 Van Syrien, ende daer omtrent, als Tyriers, ende Zidoniers, (als volcht) die alle noordwaert van Egypten afgelegen waren.

81 Hebr. Zidonier. Siet boven 28.21.

82 Dien sy anderen hebben aengedaen.

83 Ofte, van wegen hare macht. om datse haer door de selve niet hebben konnen salveren.

31

⁸⁴ Pharao sal haerlieden sien, ende sich ⁸⁵ troosten over sijne gantsche menichte; de verslagene van den sweerde Pharao, ende sijn gantsche heyr, spreeckt de Heere HEERE.

84 Verg. bov. vers 21.

85 Als hebbende medegesellen in sijne elende ende schande. Siet boven 31.16.

32

Want ick ⁸⁶ hebbe [oock] mijnen schrick gegeven in den lande der levendigen: dies sal hy geleyt worden in’t midden der onbesnedenen by de verslagene van den sweerde; Pharao ende sijne gantsche menichte, spreeckt de Heere HEERE.

86 Als of de Heere seyde: ’Tsal mijn tijt oock eens worden, dat ick de werelt door mijne oordeelen verschricke, dan sal ick mijne schricklicke oordeelen over Pharao ende sijn volck gewisselick uytvoeren. And. als ick mijnen schrick, etc. dan sal hy, etc.