Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het viij. Capittel.

Wanneer, waer, ende hoe dit gesichte den Prophete geopenbaert zy, versen 1, 2, 3, 4. Godt voert hem in den Tempel te Ierusalem, ende toont hem de grouwelicke afgoderye die de Ioden aldaer bedreven met het beeldt der Ialousie, ofte terginge Godts, 5. met verscheydene kruypende dieren, verfoeyelicke beesten, ende Dreckgoden, 8. toont hem oock de vrouwen, die den Afgodt Thammuz beweenden, 13. de mannen, die de Sonne aenbaden, 15. welcke grouwelen alle sy licht achteden, 17. dies haer Godt sonder genade wil straffen, 18.

1

HEt geschiedde nu in het ¹ seste jaer, inde ² seste [maent], op den vijfden der maent, als ick in ³ mijnen huyse satt, ende de ⁴ Outste van Iuda voor mijn aengesichte ⁵ saten; dat ⁶ de hant des Heeren HEEREN daer over my viel.

1 Te weten, na de wechvoeringe Iojachins. Siet bov. 1. op vers 2.

2 Genaemt by den Hebreen Elul. Siet Nehem. 6.15. ende de aenteeck.

3 T.w. in Babylonien, onder de wech-gevoerde Ioden.

4 D. de Regeerders der Ioden. siet Exod. 3.16. ende Lev. 4.15. ende de aenteecken. Eenige verstaen de gene die in Ierusalem woonachtich waren: andere, die daer onder de wech-gevoerde woonden. verg. ond. 14.1. ende 20.1.

5 T.w. om eenich bericht, raet, onderwijs, ofte troost over den staet van het lant Iuda, ende Godts kercke vanden Prophete te mogen ontfangen. Vergel. Exod. 3.16. ende 2.Reg. 6.32. ende de aenteeck.

6 Siet boven 1. op vers 3.

2

Doe ⁷ sach ick, ende siet, eene ⁸ gelijckenisse, als de gedaente van vyer: vande gedaente sijner lendenen, ende nederwaert, was ⁹ vyer: ende van sijne lendenen, ende opwaert, als de gedaente ¹⁰ eener klaerheyt als de verwe ¹¹ van Hasmal.

7 Te weten, in den geest, ende in optreckinge der sinnen. Siet vande Prophetische gesichten Gen. 15. op vers 1. ende 46. op vers 2.

8 T.w. vande forme eens menschen.

9 ’T welck beteeckende Godts wrake ende rechtveerdige gramschap, die onsteken was tegen der Ioden godloosheyt. Vergel. Deut. 4. op vers 24.

10 Beteeckenende Godts Majesteyt, ende aengename vriendelickheyt tegens de gene, die met eene geloovige eerbiedinge sijn woort ontfangen. Siet bov. 1. op vers 28.

11 Siet bov. 1. op vers 4.

3

Ende ¹² hy stack ^a de gelijckenisse eener hant uyt, ende nam my by ¹³ den hayre mijns hoofts: ende de ¹⁴ Geest ¹⁵ voerde my op tusschen de aerde, ende tusschen den hemel, ende bracht my ¹⁶ inde gesichten Godts te Ierusalem, tot de deure der poorte des binnensten ¹⁷ [voorhofs] dewelcke siet nae ’t Noorden, alwaer de sit-plaetse was van ¹⁸ een beelt der ¹⁹ yveringe, dat ²⁰ tot yver verweckt.

12 T.w. welcke gelijckenisse ende gedaente beschreven is in’t voorgaende vers.

a Dan. 5.5.

13 Ofte, hayrlocken.

14 D. des H. Geest, die hem dit gesichte vertoonde. Siet bov. 1. op vers 12.

15 Dit is geschiet in den geest, niet in het lichaem, door optreckinge der sinnen, ende niet door veranderinge der plaetsen. want de Propheet verclaert hem selven terstont, seggende, in de gesichten Godts. Vergel. ond. 11.24.

16 Te weten, die Godt door sijnen Geest in mijne sinnen wrochte. alsoo bov. 1.1. ende ond. 40.2.

17 Dit woort is inden Hebr.text uytgedruckt, ond. 10.3. Siet van dit Voorhof, 1.Reg. 6. op vers 36. Sommige verstaen dit van het binnenste deel des grooten Voorhofs genaemt anders het Voorhof des volcks: andere van den inganck des grooten Voorhofs.

18 Men houdt dit beelt het beelt van Baal geweest te zijn, die Achaz eenen altaer opgericht hadde, 2.Reg. 16.10. etc. welcken Hizkia daer na verstoort, maer Manasse weder opgericht heeft, 2.Reg. 21.3. Is daerna weder afgebroken van Iosia, ende herstelt van Ioahaz, ende sijne broederen.

19 Soo genaemt, om dat den afgodes-dienst daer aen van den Ioden gedaen, Godt tot yver verweckte, dat is, vergramde, ende terchde, overmits de eere, ende den dienst, die sijn volck hem alleen, als den eenigen bruydegom des selven, schuldich was, desen afgodt toegedragen wiert. Siet Exod. 20. op vers 5. ende Levit. 20. op vers 5.

20 Namelick, den Heere. ’T is menschelicker wijse gesproken. Siet Deut. 4. op vers 24.

4

Ende siet, ²¹ de heerlickheyt des Godts Israëls was aldaer, nae de gedaente, die ick inde ^{b 22} valleye gesien hadde.

21 Siet bov. 1. op vers 28.

b Ezech. 3.23.

22 Siet bov. 3. op vers 23.

5

Ende ²³ hy seyde tot my, Menschen kint, heft nu ²⁴ uwe oogen op, ²⁵ nae den wech van ’t Noorden: ende ick hief mijne oogen op, nae den wech van ’t Noorden, ende siet, tegen ’t Noorden ²⁶ aen de poorte vanden Altaer was dit beelt der yveringe inden inganck.

23 T.w. de Geest, van den welcken gesproken is, bov. vers 3.

24 T.w. de oogen des geestes, niet des lichaems. want Ezechiel was binnen Ierusalem niet nae den lichame, maer in de optreckinge der sinnen.

25 Hebr. Den wech nae ’t Noorden, of, Noordtwaert.

26 Verstaet de poorte des Tempels, by de welcke den koperen altaer (anders genaemt de brandtoffer altaer) nae Godes bevel staen moeste, gestelt was. Verg. 2.Reg. 16. op vers 14.

6

Ende hy seyde tot my; Menschen kint, siet ghy wel wat sy doen, ²⁷ de groote grouwelen die het huys Israëls hier doen, ²⁸ opdat ick van mijn heylichdom verre wech gae? doch ²⁹ ghy sult noch wederom groote grouwelen sien.

27 Verstaet den grouwelicken afgodes-dienst, dien sy Baal daer ter eere deden.

28 De sin is, dat de grouwelen, die sy bedreven, hem een oorsake souden geven, om van sijn heylichdom te wijcken.

29 Hebr. ghy sult wederkeeren, ghy sult sien. D. ghy sult weder sien. siet Num. 11. op vers 4. And. keert u noch weder, [ende] ghy sult grooter grouwelen sien.

7

So bracht hy my tot de deure des ³⁰ voorhofs: doe sach ick, ende siet, daer was een ³¹ hol inde wandt.

30 T.w. des binnensten Voorhofs. daer van siet bov. op vers 3. Andere verstaen ’tbuytenste Voorhof.

31 Verst. eene openinge inden muer, de welcke de Prophete bevolen wort te door graven, ende meerder te maken, op dat eene deure daer van worden soude, waer door de Prophete mochte ingaen, ende sien, wat daer binnen geschiedde, het welcke al in het gesichte des geestes geschiedt is, ende niet door eenich werck des lichaems.

8

Ende hy seyde tot my, Menschen kint, graeft nu in dien wandt: ende ick groef in dien wandt, ende siet ³² daer was eene deure.

32 Ofte, wiert eene deure. T.w. die de Heere van die openinge maeckte.

9

Doe seyde hy tot my, Gaet in, ende siet de boose grouwelen, die sy hier doen.

10

So ginck ick in, ende ick sach, ende siet, daer was ³³ alle beeltenisse van cruypende dieren, ende ³⁴ verfoeyelicke ³⁵ beesten, ende alle ³⁶ dreckgoden van het huys Israëls, ³⁷ geheel rontom aen den wande ³⁸ gemaelt.

33 D. van allerley soorte der gedaenten, beeltenissen, ofte gestalten. Het woordeken alle is dickwils soo genomen. Siet Gen. 7. op vers 14. alsoo hier in ’t volg.

34 Hebr. beesten verfoeyinge. D. die verfoeyelick zijn: T.w. niet alleen om dat eenige niet en mochten gegeten worden, Lev. 11. maer om datse alle in ’t gebruyck vande selve godes-dienstige eere te bewijsen, voor Godt een grouwel waren. Deut. 27.15.

35 Het Hebr. woort beteeckent viervoetige dieren, niet alleen tamme, maer oock wilde, ende voornemelick die van eenige grootte zijn. siet Gen. 6. op vers 7.

36 Siet Levit. 26. op vers 30.

37 Hebr. rontom, rontom.

38 T.w. ofte door schilderije, ofte door graveringe.

11

Ende ³⁹ ’t seventich mannen uyt de Outste van ⁴⁰ het huys Israëls, met ⁴¹ Iaazanja den sone Saphans staende in’t midden van hen, ⁴² stonden ⁴³ voor hare aengesichten; ende een yeder [hadde] sijn roockvat in sijne hant: ende een ⁴⁴ overvloedige wolcke des reuckwercks ginck op.

39 Sommige verstaen door dese de 70 Raets-heeren, vande welcke gesproken is, Num. 11.17. welcker President Iaazania soude mogen geweest zijn, maer men kan oock door dese wel verstaen andere persoonen die een aensien hadden onder het volck, ofte door haren ouderdom, ofte officie, ofte eenige reden, om de welcke sy anderen een exempel tot het goede behoorden te zijn.

40 D. van het volck Iuda. siet bov. 7. op vers 2.

41 Men leest ond. 11.1. van eenen anderen Iaazania, die de sone Azzurs was.

42 D. dienden die afgodische beeltenissen. siet Deut. 10. op vers 8.

43 T.w. der afgemaelde beelden.

44 Hebr. de overvloedicheyt van een wolcke, D. een overvloedige wolcke, ofte, nevel.

12

Doe seyde hy tot my; Hebt ghy gesien, menschen kint, wat de Outste van het huys Israëls doen ⁴⁵ inde duysternisse, een yeder in sijne ⁴⁶ gebeelde binnencameren? want sy seggen, ^{c 47} De HEERE en siet ons niet, de HEERE heeft het lant verlaten.

45 D. in heymelicke ende verborgene plaetsen, nae de grouwelen der Heydenen.

46 Hebr. binnenkameren sijner afbeeldinge. dat is, daer in een yeder sijne afgodische schilderijen hadde, die hy in ’t verborgen eerde. Dit kan verstaen worden vande cameren der Priesteren, die aen den Tempel gebouwet waren. 1.Reg. 6.5. ofte van de heymelicke plaetsen, die sy in hare huysen tot den dienst der afgoden bescheyden hadden.

c Ezech. 9.9.

47 Dese onschult hebben sy voorgewendet, als sy reden wilden geven, waerom sy de afgoden dienden. Vergel. 2.Chron. 28.23. Ierem. 44.18. etc. Daer toe verklaerden sy aldus, Datse niet en vreesden voor Godes gramschap, dewijle hy op hen geen acht en nam, ja hen niet en sach, als verre van hen gescheyden zijnde. Vergel. Psal. 10.4, 11. ende 94.7.

13

Ende hy seyde tot my: ⁴⁸ Ghy sult noch wederom groote grouwelen sien, die sy doen.

48 Siet bov. op vers 6.

14

Ende hy bracht my ⁴⁹ tot de deure der poorte van het huys des HEEREN die nae ’t Noorden is, ende siet daer saten ⁵⁰ wijven beweenende den ⁵¹ Thammuz.

49 De plaetse, daer dese afgoderye gepleegt wiert, meyntmen geweest te zijn by de poorte vander Priesteren Voorhof, in de cameren die voor de Priesteren aenden Tempel gebouwet waren. In dese en mochten geene vrouwen comen: maer de Prophete heeftse daer in gesien.

50 Verstaet Priesterinnen, welcker afgodes-dienst vol oneerlickheyt, ende onkuysheyt was, gedaen ter eeren van den afgodt Tammuz.

51 De naem van een Heydensch afgodt, de welcke van velen gehouden wort geweest te zijn der Egyptenaren afgodt genaemt Osiris, die de man geweest was van eene Isis, de welcke desen haren man in Egypten verloren hebbende, hem door eene soorte van seer oncuyschen afgodes-dienst jaerlicks hadde doen beweenen. Andere verstaen den afgodt Adonis, met de welcke de Heydenen gelijcke afgoderije bedreven hebben.

15

Ende hy seyde tot my; Hebt ghy, menschen kint, [dat] gesien? ghy sult noch wederom grooter grouwelen sien dan dese.

16

Ende hy bracht my tot het ⁵² binnenste Voorhof van het Huys des HEEREN; ende siet, [aen] de deure vanden Tempel des HEEREN tusschen ⁵³ het

52 Siet boven op vers 3.

53 Siet hier van, 1.Reg. 6. op vers 3.

[fol. 71v]

Voorhuys, ende tusschen ⁵⁴ den Altaer, waren ontrent ⁵⁵ vijf en twintich mannen: hare achterste [leden] waren nae ⁵⁶ den tempel des HEEREN, ende hare aengesichten ⁵⁷ nae het Oosten; ende dese ⁵⁸ boogen sich neder nae het Oosten voor de Sonne.

54 T.w. den brandoffer-altaer. Andere verstaen den Reuck-altaer, die in het Heylige was.

55 De welcke eenige meynen geweest te zijn de gene daer van gesproken wort, ond. 11.1. alwaer sy Vorsten des Volcks genaemt worden, dat is, Regeerders, ende Oversten in den lande.

56 D. nae het Heylige, ende Heylige der heyligen, daer in de Arke was, een teecken van Godts genadige tegen-woordicheyt onder dien volcke.

57 D. met haren rugge nae het westen, even gelijck de Heydenen, maer de Ioden moesten sich wenden met het aengesichte nae het westen, daer de Arke Godts was in ’t Heylige der heyligen.

58 D. riepen de sonne aen, ende bewesense godes-dienstige eere tegen het uytgedruckte bevel Godts. Deut. 17.2, 3, etc,

17

Doe seyde hy tot my; Hebt ghy menschen kint [dat] gesien? ⁵⁹ isser yet lichter geacht by den huyse Iuda, dan dese grouwelen te doen, die sy hier doen? alsse het lant met ⁶⁰ gewelt vervult hebben, so keeren sy sich, om my ⁶¹ te vertoornen: want siet, sy steken de ⁶² wijnrancken aen haren neuse.

59 Dese vrage loochent sterckelick. siet Gen. 18. op vers 17. De sin is, dat by den Ioden niet lichter geacht en was; hoewel dese grouwelen tegen de eerste tafel begaen, de alderswaerste, ende schrickelickste waren: maer daer en was geen gebodt soo swaer, dat de Ioden niet licht en hielden, om te overtreden.

60 D. met verdruckinge der onschuldigen, ende der armen, dewelcke geschiet, ofte in ’t gemeyne door ’t gerichte, ofte in ’t bysonder door allerley soorte van onrecht.

61 T.w. door grouwelicke afgoderye, daer mede sy my tot yver verwecken, ende mijnen Tempel ontheyligen.

62 Ofte tacken, ofte scheuten, Het Hebr. woort is soo genomen, Num. 13.24. ende ond. 15.2. Te weten ter eere van de sonne, diese aenroepen, om datse de vruchten queeckt, ende rijpe maeckt. Dese plaetse wort verscheydentlick verklaert.

18

Daerom sal ick oock handelen in grimmicheyt; ^d mijne ooge en sal niet verschoonen, ende ick en sal niet sparen; hoewelse voor mijne ooren met luyder stemme roepen, ^{e 63} nochtans en sal ickse niet hooren.

d Ezech. 5.11. ende 7.4.

e Prov. 1.28. Ies. 1.15, Ier. 11.11.

63 T.w. om dat hare gebeden niet en sullen uyt een oprecht geloove voortkomen, nochte met de ware bekeeringe vereeniget zijn, maer alleene uyt het gevoelen van den tegenwoordigen noot, ende vreese van meerdere straffe, sonder een vast voornemen van ware beteringe, uytgedrongen.