Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xxxvj. Capittel.

Ieremia laet, op Godts bevel, Baruch sijne Prophetyen in eene groote rolle schrijven, ende op den vastendach in het huys des Heeren, den gantschen volcke daer uyt voorlesen, vers 1, etc. Dit wort den Vorsten des Conincks aengedient, die Baruch met de rolle terstont ontbieden, ende hebbende haer daer uyt laten voorlesen, brengen sy de sake by den Coninck Iojakim, 11. die de rolle laet halen, ende hebbende een gedeelte daer uyt hooren lesen, versnijt hy de rolle, ende werptse in’t vyer ende verbrantse, niet tegenstaende dat eenige van de Vorsten hem daer van afmaenden, 21. beveelt Ieremia ende Baruch te vangen, dat Godt voorkomt, 26. Ieremia laet alle dese ende meer diergelijcke prophetyen, door Godts bevel, weder in een ander rolle schrijven, ende voorseyt den Coninck, Stadt, ende lant, hare straffen, 27.

1

HEt gebeurde oock in den ¹ vierden jare Iojakims, des soons Iosia, des Conincks van Iuda, [dat] dit woort tot Ieremia geschiedde van den HEERE, seggende:

1 Siet bov. 25.1.

2

Neemt u eene ^a rolle des ² boecks, ende ^b schrijft daer op alle de woorden, die ick tot u gesproken hebbe, over Israël, ende over Iuda, ende over alle de volcken: van den dach aen [dat] ick tot u gesproken heb-

a Ies. 8.1.

2 Het woort, Sepher, dat voor een boeck genomen wort, heeft oock eene gemeyner beteeckeninge van allerley schriften, brieven, patenten, caerten, etc. Siet bov. 32.11, 12, etc. Deut. 24.1. 2.Reg. 5.5, 6. ende kan hier eene rolle des boecks, soo veel zijn, als eene groote schrijfrolle, in plaetse van een boeck, dienende om beschreven, ende t’samen gerolt te worden. Siet wijders Ezr. 6. op vers 2. hier van komt dese maniere van spreken: de hemelen sullen worden t’samen gerolt als een boeck. Ies. 34.4. Apoc. 6.14. Vergel. Ies. 8.1.

b Ierem. 30.2.

[fol. 53v]

be, van de dagen ³ Iosia aen, tot op desen dach.

3 Siet bov. 1.2.

3

⁴ Misschien ⁵ sullen die van den huyse Iuda hooren al het ⁶ quaet, dat ick hen gedencke te doen: op dat sy haer bekeeren, een yegelick van sijnen boosen wech, ende ick hare ongerechticheyt ende hare sonde vergeve.

4 Menschelicker wijse van den alwetenden Godt gesproken, om te toonen, hoe aengenaem hem de ware bekeeringe zy. Vergel. Deut. 5. op vers 29. alsoo oock terstont in ’t woort, dencken, ende elders, dickwijls.

5 Hebr. sullen het huys Iuda hooren.

6 Der straffe. dit dient tot bewijs van des volcx vertwijfelde hartneckicheyt, die nu soo verre waren vervallen, datter geen middelen resteerden, als dreygementen van quaet.

4

Doe riep Ieremia Baruch den sone van Nerija: ende Baruch schreef uyt den mont van Ieremia alle woorden des HEEREN, die hy tot hem gesproken hadde, op eene rolle des boecks.

5

Ende Ieremia geboodt Baruch, seggende: Ick ben ⁷ opgehouden, ick en sal in des HEEREN huys niet konnen gaen.

7 Ofte, opgesloten: dat sommige verstaen van eenige gevanckenisse, ofte confinatie, uyt bov. 33.1. alwaer het selve Hebr. woort gebruyckt wort. maer andere oordeelende, dat sulcx niet wel over een komt met ond. vers 19. nemen ’t voor eenich ander beletsel, als door een bysonder bevel Godts, ofte eenige uyterlicke onreynicheyt der wet, ofte eene religieuse gelofte. Siet Num. 19.11, etc. 1.Sam. 21. op vers 7. ende Nehem. 6. op vers 10.

6

So gaet ghy henen, ende leest in de rolle, [in] de welcke ghy uyt mijnen monde geschreven hebt, de woorden des HEEREN, voor de ooren des volcks, in des HEEREN huys, op den ⁸ vastendach: ende ghy sultse oock lesen voor de ooren des gantschen Iuda, die uyt hare steden ⁹ komen.

8 Dien sy extraordinaerlick door haer eygen goetvinden hadden aengestelt, merckende sonder twijfel uyt verscheyden teeckenen, dat Godtvertoorntwas, Siet ond. vers 9.

9 Te Ierusalem, op den vastendach: als ond. vers 9.

7

Misschien sal haerlieder smeeckinge voor des HEEREN aengesichte ¹⁰ nedervallen, ende sy sullen haer bekeeren, een yegelick van sijnen boosen wech: want groot is de ¹¹ toorn, ende de grimmicheyt, die de HEERE tegen dit volck heeft uytgesproken.

10 D. misschien sullense met ootmoedich smeecken ende bidden voor Godt nedervallen, ofte, haer smeecken hem voordragen. men kan ’t oock aldus nemen, dat, gelijck het gebedt geseyt wort op te climmen, ten aensien van ’t geloove, alsoo oock met recht geseyt wort voor den Heere neder te vallen, ten aensien der nedricheyt, ende bekentenisse onser onweerdicheyt. Sommige nemen, vallen, voor bevallen, gevallen, welgevallen. D. aengenaem zijn, als ond. 37.20. Vergel. oock 38.26. ende 42.2, 9.

11 De straffen, plagen, ende elenden, die hy haer gedreygt heeft, indien sy haer niet bekeeren.

8

Ende Baruch, de sone van Nerija, dede nae alles dat hem de Propheet Ieremia geboden hadde: lesende in dat boeck de woorden des HEEREN, [in] het huys de HEEREN.

9

Want het geschiedde in den vijfden jare Iojakims, des soons Iosia, des Conincks van Iuda, in de ¹² negende maent, [dat] sy een vasten ¹³ voor des HEEREN aengesichte, uytriepen, allen volcke te Ierusalem: mitsgaders allen volcke, die uyt de steden van Iuda te Ierusalem ¹⁴ quamen.

12 Des loopenden jaers, genoemt (in’t kerckelick jaer) de maent Chisleu, ofte, Casleu, passende op onsen November ende December.

13 Om in sijn huys voor hem belijdenisse te doen van sonden, ende hem om genade te bidden, waer toe het vasten een dienstich behulp-middel was. maer wat Godt van het vasten der godtloosen ende huychelaren hieldt, siet daer van Ies. 58.3, 4, 5, etc.

14 Ofte, gekomen waren.

10

So las Baruch in dat boeck de woorden van Ieremia [in] des HEEREN huys; in de ¹⁵ kamer Gemaria, des soons Saphans, des ¹⁶ Schrijvers, in den ¹⁷ bovensten voorhof, [aen] de deure der ¹⁸ nieuwe poorte van ’t huys des HEEREN, voor de ooren des gantschen volcx.

15 And. aen, ofte, by de camer. Siet van ’t gebouw deser cameren. 1.Reg. 6.5, 6. met d’aenteeck.

16 D. die de publijcke acten van Godts huys, ende de Prophetien die aldaer wierden gelesen ofte uytgesproken, opteeckende, als eenige meynen: ofte des Schrift-geleerden, waer van te sien is Ezr. 7. op vers 6. anders wort het Hebr. woort genomen vers 12. alwaer het eenen politijcken Secretaris des Conincks beteeckent.

17 Anders, nae sommiger gevoelen, genoemt het voorhof der Priesteren, onderscheyden van het groote voorhof der Gemeynte, dat daer aen was. Siet 2.Chron. 4. op vers 9. Doch sommige verstaen dit van ’t binnenste ende bovenste deel des voorhofs des volcx. ’t kan zijn dat hy in’t venster van eene der cameren die in’t voorhof waren gelegen, ende den volcke, ’t welck in den voorhof was, voorgelesen hebbe.

18 Siet bov. 26. op vers 10.

11

Als nu Michaja, de sone Gemaria des soons Saphans, alle de woorden des HEEREN uyt dat boeck gehoort hadde;

12

So ginck hy af ten huyse des Conincks in de Camer des ¹⁹ Schrijvers; ende siet, aldaer saten alle de Vorsten: Elisama de Schrijver, ende Delaja de sone van Semaja, ende ²⁰ Elnathan de sone Achbors, ende ²¹ Gemaria de sone Saphans, ende Zedekia de sone van Hananja, ende alle de Vorsten.

19 D. des Conincx Secretaris, ende in de Schrijvers-kamer, D. in de Secretarie, Cantzelye, ofte raet-camer. siet 1.Reg. 4. op vers 3. Dese Schrijver wort terstont genoemt Elisama.

20 Siet bov. 26.22.

21 Of dese de selve sy, die bov. vers 10. vermeldt is, ende vermits syn aensien ende ervarentheyt (als een kerckelick historie-schrijver ofte Schriftgeleerde, gelijck Ezra was) in desen raet, ofte raetpleginge, op den Vastendach, gebruyckt zy; dan of het een ander zy geweest van de Vorsten, van de welcke eenige meynen dat de principaelste hier genoemt worden, kan de verstandige leser nadencken.

13

Ende Michaja ²² maeckte hen bekent alle de woorden, die hy gehoort hadde: als Baruch uyt dat boeck las voor de ooren des volcks.

22 Of hy dit gedaen hebbe ter goeder meyninge, om den Vorsten in bedencken te geven, hoemen Godts toorn soude mogen afwenden, gelijck sommige daer uyt willen afnemen, dat de Vorsten sijn rappoort gehoort hebbende, haer niet dan beleefdelick tegen Baruch hebben gedragen, over de saken zijn bewogen geweest, ende hebben sorge gedragen voor de behoudenisse van Ieremia ende Baruch, als volgt: dan of hy Ieremia in lijden heeft willen brengen, is onseker. Vergel. bov. 20.10.

14

Doe sonden alle de Vorsten Iehudi, den sone Nethanja, des soons Selemia, des soons Cuschi, tot Baruch, om te seggen; De rolle, daer in ghy voor de ooren des volcx gelesen hebt, neemt die in uwe hant, ende komt: Also nam Baruch, de sone van Nerija, de rolle in sijne hant, ende quam tot hen.

15

Ende sy seyden tot hem; Sitt doch neder, ende ²³ leestse voor onse ooren: ende Baruch las voor hare ooren.

23 Leest de rolle. D. ’t gene ghy daer in geschreven hebt.

16

Ende het geschiedde, als sy alle de woorden hoorden, [dat] sy verschrickten, ²⁴ d’een tegen den anderen: ende sy seyden tot Baruch; ²⁵ Voor seker sullen wy alle dese woorden den Coninck bekent maken.

24 Hebr. de man, ofte, een yegelijck tegen sijnen naesten, ofte, metgeselle. D. sy sagen malkanderen met verschricktheyt aen, d’een sach op den ander.

25 Ofte, wy moeten gantschelick, etc. Hebr. wy sullen bekent makende bekent maken.

17

Ende sy vraechden Baruch, seggende: Verklaert ons doch, hoe hebt ghy alle dese woorden uyt sijnen monde geschreven?

18

Ende Baruch seyde tot hen; Uyt sijnen monde ²⁶ las hy tot my alle dese woorden, ende ick schreefse met ²⁷ inckt in dit ²⁸ boeck.

26 Ofte, hy riep, hy sprack luyde uyt sijnen mont tot my. D. (alsmen spreeckt) hy dicteerde my van woort tot woort.

27 Het Hebr. woort wort alleenlick hier gevonden.

28 D. in dese schrijfrolle.

19

Doe seyden de Vorsten tot Baruch; Gaet henen, verbergt u, ghy ende Ieremia: ende niemant en wete, waer ghylieden zijt.

20

Sy dan gingen in tot den Coninck in den ²⁹ voorhof; maer de rolle ³⁰ leydense wech in de Camer Elisama des Schrijvers: ende sy verklaerden alle die woorden voor de ooren des Conincks.

29 Van ’t Conincklick Palleys.

30 T.w. onder yemants hant, gelijck dese maniere van spreken gevonden wort. 2.Chro. 12.10. ofte, bewaerden, sy gaven te bewaren, als Levit. 6.4. ende ond. 37.21.

21

Doe sondt de Coninck ³¹ Iehudi om de rolle te ³² halen; ende hy haeldese uyt de kamer Elisama des Schrijvers: ende Iehudi lasse voor de ooren des Conincks, ende voor de ooren aller der Vorsten, die ³³ omtrent den Coninck stonden.

31 Van welcken bov. vers 14.

32 Hebr. nemen. D. nemen ende brengen, waer voor wy seggen, halen, siet Gen. 12. op vers 15.

33 Ofte, bezijden, tegen over, om.

22

(De Coninck nu satt [in]den ³⁴ winterhuyse, in de ³⁵ negende maent: ³⁶ ende daer was [een vyer] voor sijn aengesichte ³⁷ op den heert aengesteken.)

34 Gelijck de Coningen, ende andere Groote, verscheyden vertrecken, selfs winter-huysen ende Somer-huysen hadden. siet Iud. 3.20. Ezr. 6.2. Amos 3.15. met d´aenteeck.

35 Als bov. vers 9.

36 Hebr. eyg. ende de heert was voor sijn aengesichte aengesteken, ofte, brandende: D. een vyer op den heert.

37 Sommige verstaen een vyer-panne vol gloeyende kolen daermen hout op aenstack. Het Hebr. woort wort alleenlick in dese plaetse alsoo gevonden.

23

Ende ’t geschiedde, als Iehudi drie ³⁸ stucken, ofte vier gelesen hadde, versneedt ³⁹ hyse met een ⁴⁰ schrijfmes, ende wierpse in’t vyer, dat op den heert was: tot dat de gantsche rolle verteert was in’t vyer, dat op den heert was.

38 Hebr. Deuren. D. columnen: waer voor wy nu gebruycken, de zijden, ofte, bladen, ende capittelen, eens boecks.

39 De Coninck sneedt de rolle in stucken.

40 Hebr. eyg. een schrijvers scheermes, D. een pennemes, als wy nu spreken.

24

Ende sy en verschrickten niet, noch en ⁴¹ scheurden hare kleederen niet, de Coninck, noch alle sijne ⁴² knechten, die alle dese woorden gehoort hadden.

41 Gelijckmen in rouwe ende hertenleet gewoon was te doen, (siet Gen. 37. vers 29. ende 2.Reg. 18.37. ende 19.1. ende 22.11.) maer sy voechden haer nae den Coninck, vergeten hebbende hare voorgaende beweginge, vers 16.

42 D. niemant van sijne officieren ende hovelingen, die omtrent hem waren.

25

Hoewel oock Elnathan, ende Delaja, ende Gemaria by den Coninck daer voor spraken, dat hy de rolle niet en soude verbranden: ⁴³ doch hy en hoorde niet nae hen.

43 Ofte, so en hoorde hy doch niet nae hen.

26

Daer toe geboodt de Coninck Ierahmeël den sone ⁴⁴ Hammelechs, ende Zeraja den sone Azriëls, ende Selemia den sone Abdeëls, om den Schrijver Baruch, ende den Propheet Ieremia te ⁴⁵ vangen: Maer de HEERE hadse verborgen.

44 Ofte, des Conincks. D. sijnen eygenen sone: alsoo ond. 38.6.

45 Alsoo wort het Hebr. woort, dat anders, nemen ende voorts halen beteeckent, oock gebruyckt Prov. 24.11. ende ond. 39.5.

27

Doe geschiedde des HEEREN woort tot Ieremia: na dat de Coninck de rolle ende de woorden, die Baruch geschreven hadde uyt den mont van Ieremia, verbrandt hadde, seggende:

28

⁴⁶ Neemt u weder eene andere rolle:

46 Hebr. keert weder neemt. D. neemt weder, als dickwijls.

[fol. 54r]

ende schrijft daer op alle de eerste woorden, die geweest zijn op de eerste rolle, die Iojakim, de Coninck van Iuda, verbrandt heeft.

29

Ende ⁴⁷ tot Iojakim, den Coninck van Iuda, sult ghy ⁴⁸ seggen; Soo seyt de HEERE: Ghy hebt dese rolle verbrandt, seggende; Waerom hebt ghy daerop geschreven, ⁴⁹ seggende; De Coninck van Babel sal ⁵⁰ sekerlick komen, ende dit lant verderven, ende maken dat mensch ende beest ⁵¹ daerin ophouden?

47 And. van. D. ghy sult in uwe Prophetien van hem schrijven door mijnen last.

48 Verst. daerna, in volgenden tijt: also hy te deser tijt door der vorsten raet, ende Godts voorsorge, verborgen was. siet vers 19, 26. maer Godt konde lichtelick (alst hem beliefde) des Conincx hoochmoet ende wreetheyt alsoo bedwingen, dat hy Ieremia voor sijn aengesicht moeste lyden, ende hooren spreken.

49 D. aldus.

50 Hebr. komende komen.

51 Hebr. daer uyt, ofte, daer van, D. datter geene meer en zijn.

30

Daerom seyt de HEERE alsoo, van Iojakim, den Coninck van Iuda; Hy en sal ⁵² geenen hebben, die op Davids throon sitte: ende sijn ^{c 53} doot lichaem sal wechgeworpen zijn, des daechs in de hitte, ende des nachts in de vorst.

52 Verst. sone, die hem in de Conincklicke regeringe succedere: alsoo te weten, dat het den naem van successie ende regeringe met recht soude mogen hebben: want sijn sone Iechonja, ofte, Iojachin maer drie maenden Coninck geweest en is, (het welcke voor geen sitten gerekent en wort.) ende doe nae Babel gevoert 2.Reg. 24.8, 12. ende Zedekia, die in sijne plaetse quam, was niet Iojakims sone, maer broeder, te vooren genaemt Mattania. 2.Reg. 24.17.

c Ier. 22.19.

53 Vergel. bov. 22.19. met d´aenteeck.

31

Ende ick sal over hem, ende over sijn zaet, ende over sijne ⁵⁴ knechten, haerlieder ongerechticheyt ⁵⁵ besoecken: ende ick sal over hen, ende over de inwoonders van Ierusalem, ende over de mannen van Iuda, al het quaet brengen, dat ick tot hen ⁵⁶ gesproken hebbe, maer sy en hebben niet gehoort.

54 Als bov. vers 24.

55 D. straffen. siet Gen. 21. op vers 1.

56 Ende in de voorige rolle begrepen was.

32

Ieremia dan nam eene andere rolle, ende gafse aen de Schrijver Baruch, den sone van Nerija; die schreef daerop uyt den mont van Ieremia, alle de woorden des boecks, dat Iojakim, de Coninck van Iuda, met vyer verbrandt hadde: ende tot de selve werden noch vele diergelijcke woorden toegedaen.